شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
آیت‌الله خویی(ره) مقایسه طلوع هلال با طلوع فجر و شمس را اشتباه می‌‌‌داند؛ بر اساس این اندیشه، خروج قمر از محاق، آغاز ماه جدید برای همه مناطق خواهد بود و در این میان، اثبات تولّد ماه مهم است، نه صِرف دیدن آن؛ یعنی رؤیت برای اثبات تولّد است و اگر این تولّد در مکانی اثبات شود، برای تمام سرزمین‌‌ها کفایت خواهد کرد.
به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌‌الاسلام والمسلمین سید رسول جعفری در نشست علمی «بررسی اتّحاد و اختلاف افق در رؤیت هلال» که در سالن اجتماعات مجتمع امین قم برگزار شد، با اشاره به اینکه اهمیت مسئله هلال بر کسی پوشیده نیست تصریح کرد: تعیین مدت عده طلاق، تعیین حلول ماه خمسی، استهلال ماه رمضان، حلول ماه عید فطر، مسائل ایام حج و بسیاری دیگر از موارد، وابسته به حلول ماه قمری است.
وی در ادامه به برخی از آیات مرتبط با استهلال ماه اشاره کرد و اظهار داشت: ماه قمری در کل سال ۱۲ منزل دارد که همه اینها هلال‌‌ها را تشکیل می‌‌‌دهد که از آن برای تعیین اوقات و مسائل مرتبطی که زمان در آن موضوعیت دارد، استفاده می‌‌‌شود.
این استاد جامعه المصطفی در ادامه ضمن ارائه موضوعات مقدماتی در رابطه با استهلال ماه، اذعان داشت: هلال به معنای صدا است و از این کلمه در جاهای دیگری نیز استفاده شده که از جمله آن می‌‌‌توان به زمان گریه کودک یا برای تلبیه حجاج، هلهله و… اشاره کرد.
وی با بیان این که ماه را می‌‌‌توان به ماه تکوینی و شرعی تقسیم نمود، خاطرنشان کرد: نور ماه مقتصد و متخذ از نور آفتاب است که قرآن کریم نیز به این مهم توجه کرده و در به کارگیری عناوین برای نور ماه و نور خورشید تفاوت قائل شده است.
جعفری به حالت‌‌های چهارگانه «هلال»، «تربیع»، «تثلیث» و «بدر» ماه اشاره نمود و خاطرنشان کرد: تمرکز رؤیت هلال بیشتر در زمان صیام و افطار ماه رمضان و عید فطر مورد توجه قرار می‌‌‌گیرد.
وی در پاسخ به سؤالِ «اگر کسی در یک منطقه و سرزمین ماه را رؤیت کرد، آیا برای مردمان منطقه‌ای دیگر نیز، ایجاد تکلیف می‌‌‌کند؟» اظهار داشت: در عبارت علما نظرات مختلفی وجود دارد و مشهور علما گفته‌اند که قریب الأفق و متّحد الافق بودن کفایت از رؤیت هلال در سرزمین همجوار می‌‌‌کند و بعید الأفق بودن، مکفی نیست. منظور از اتّحاد الأفق، یعنی دو سرزمینی که رؤیت همزمان هلال در آنها در صورت فقدان مانع، متصوّر باشد.
سخنران این نشست علمی با بیان اینکه حرکت ظاهری ماه از غرب به شرق است، اذعان داشت: پیش از شیخ طوسی(ره) در بحث استهلال، صرفاً رؤیت هلال مطرح بود و شیخ طوسی(ره) نخستین کسی بود که از عناوین قریب الأفق و بعید الأفق استفاده کرد.
وی در ادامه به برخی از اقوال علما دربارۀ اتّحاد و اختلاف افق، اشاره و ابراز کرد: برخی از علما طلوع و غروب ماه را با طلوع و غروب خورشید مقایسه کرده و برای طلوع و رؤیت هلال ماه نیز اختلاف‌‌هایی قائل شده‌اند و طلوع‌‌های مختلفی را برای آن ذکر کرده‌اند.
جعفری با بیان اینکه برخی از علما مسئله رؤیت هلال را به کروی‌بودن زمین ربط داده‌اند، اذعان داشت: اکثر علما گفته‌اند به‌جهت کروی‌بودن زمین، رؤیت ماه در یک منطقه، نسبت به منطقه‌ای که افق دیگری دارد، مکفی نخواهدبود.
این استاد جامعه المصطفی با اشاره به اینکه برخی از علما قائل‌اند که رؤیت ماه در یک سرزمین، نسبت به دیگر سرزمین‌‌ها مکفی است، یادآور شد: عده‌ای از علما قائل به تفصیل نبوده و رؤیت هلال در یک سرزمین را به تمام سرزمین‌‌ها تعمیم داده‌اند و نبود علم به استهلال را از شروط اشتراک حکم می‌‌‌دانند.
وی با بیان اینکه آیت‌الله خویی(ره) مقایسه طلوع هلال با طلوع فجر و شمس را اشتباه می‌‌‌دانند، تصریح کرد: بر اساس این اندیشه، خروج قمر از محاق، آغاز ماه جدید برای همه مناطق خواهد بود و در این میان، اثبات تولّد ماه مهم است، نه صِرف دیدن آن؛ یعنی رؤیت برای اثبات تولّد است و اگر این تولّد در مکانی اثبات شود، برای تمام سرزمین‌‌ها کفایت خواهد کرد.
سخنران نشست در ادامه، ضمن ارائه نقد به نظر علمایی که قائل به اتّحاد حکم رؤیت برای تمام سرزمین‌‌ها هستند، تصریح کرد: تولّد ماه در آسمان و زمین با یکدیگر متفاوت است و در احکام تکلیفی، میقات زمین برای مردم مهم است، نه میقات در آسمان؛ لذا هلال ماهی که بر زمین متولّد می‌‌‌شود، برای انسان مهم است.
جعفری در پایان با بیان اینکه مناطق مختلف، احکام مختلفی را برای مکلّف ایجاد می‌‌‌کند، افزود: اکثر روایاتی که از آن می‌‌‌توان تکلیفی‌بودن رؤیت در سرزمینی را برای دیگر سرزمین‌‌ها حمل و استنتاج کرد، ناظر به قریب الأفق و متّحد الأفق بودن سرزمینی است.
حجت‌‌الاسلام والمسلمین خادم الذاکرین، عضو هیئت علمی جامعه المصطفی نیز در ادامه این نشست به تقریرات آیت‌الله خویی(ره) اشاره و خاطرنشان کرد: آیت‌الله خویی(ره)، بلاد را به دو صورت اتّحاد و تقارب افق بلادی یا افتراقی تقسیم می‌‌‌کند.
وی با بیان اینکه آیت‌الله خویی در قول اتّحاد افق بلادی، قول مشهور را نیز تبیین می‌‌‌کند، اذعان داشت: علمای بسیاری نیز در گذرگاه‌‌های مختلف تاریخی، هم‌نظر با قول آیت‌الله خویی(ره) بودند؛ در حالی که مشهور علما قائل به اتّحاد و اختلاف افق هستند.
عضو هیئت علمی جامعه المصطفی با اشاره به اینکه آیت‌الله خویی، رؤیت هلال در بلادی را مکفی برای دیگر بلادها می‌‌‌داند، ابراز داشت: قائلان این نظر بر این باورند که مشهور، اتّحاد و اختلاف افق را با تمسّک به قیاس طلوع و غروب ماه با خورشید، به‌دست آورده‌اند.
خادم الذاکرین با بیان اینکه آیت‌الله خویی(ره) تولد ماه را جدای از تأثیرات ارضی می‌‌‌دانند، خاطرنشان کرد: در روایات اسلامی، ماه شرعی بر حسب رؤیت روی می‌‌‌دهد، نه صرف اثبات علمی تولّد ماه؛ در روایات، دیدن و رؤیت، اصل در ثبوت اوّل ماه است و به تراز مشرق و مغرب مکلّف، این احکام جاری می‌‌‌شود.
عضو هیئت علمی جامعه المصطفی به برخی از ادله‌‌های روایی آیت‌الله خویی(ره) اشاره کرد و اظهار داشت: در روایات اسلامی، مشهور، رؤیت را موضوع و اصل اثبات می‌‌‌دانند.
وی با بیان اینکه در حکومت اسلامی نیز بلاد متباین وجود داشت، ابراز داشت: در هیچ روایتی، تفصیلی نسبت به بلاد متقارب و متباین وجود ندارد و اطلاق روایات، نشان می‌‌‌دهد که سخن علمایی چون آیت‌الله خویی(ره) در این مسئله مهم و مصاب باشد.
بنابر گزارش حوزه، خادم الذاکرین در پایان اظهار داشت: سخن آیت‌الله خویی(ره) تمام است و رؤیت در یک بلاد، مکفی نسبت به دیگر بلاد است؛ لذا رؤیت شرط اثبات است و تولّد ماه، باید با رؤیت اثبات شود، نه مؤلّفه‌‌های علمی.
