شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
جامع احادیث الشیعه نسبت به وسائل الشیعه برتری‌هایی دارد. از جمله این که وسائل تقطیع زیاد دارد و اساساً یکی از دلایل مرحوم آیت‌الله بروجردی برای نگارش جامع احادیث حذف این تقطیع‌ها و آوردن روایت‌ها به‌صورت کامل است، زیرا گاهی تقطیع قبل و بعد یک حدیث روی ظهور حدیث اثر می‌گذارد.
به گزارش خبرنگار اجتهاد، استاد محمدمهدی شب‌زنده‌دار از فقهای شورای نگهبان و عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم در دیدار مدیران مرکز جامع علوم اسلامی ولی امر و پژوهشگاه فقه نظام در سخنانی پیرامون شورای نگهبان و مسئله فقه نظام گفت: تجربه این مدت بنده این است که این شورای نگهبان و این وظیفه‌ای که قانون اساسی فعلاً بر عهده‌اش گذاشته است این غیر از تصویری است که آقایان انتظار دارند و می‌گویند؛ یعنی از این ساختار فعلی شورای نگهبان نمی‌توان انتظار پرداختن به فقه نظام با آن مبانی، رویکردها و اهداف را داشت. این‌قدر درگیر کار و مصوبات مجلس، هیئت وزیران، دیوان عدالت و آیین‌نامه‌ها هستیم که دیگر نوبت به فقه نظام و رسیدن به اهداف شریعت اسلام نمی‌رسد.
عضو هیأت امنای جامعه المصطفی العالمیه سپس افزود: این که برای رسیدن به اهداف و مقاصد اسلامی باید چطور برنامه‌ریزی کرد، نیازمند جایگاه دیگری است که فقه نظام عهده‌دار آن است؛ یعنی فقه نظام باید اهداف کلان و میان مدت را کشف کرده، برای طریق وصول به آن برنامه‌ریزی کند. این کاری است که حوزه‌های علمیه می‌توانند انجام بدهند و باید هم انجام بدهند. چون همان‌طور که عرض کردم شورای نگهبان فرصت این کار را ندارد. همین شب‌ها ما در مجمع فقهی چندین مصوبه داشتیم که فقط خواندن آن‌ها دو ساعت طول می‌کشید. هر کدام سی صفحه، چهل صفحه مصوبه است و باید بخوانید تا بفهمید خلاف شرع هست یا نیست؟ اما پیدا کردن آن هدف اسلامی اصیل و تعیین راه رسیدن به آن، کار پژوهشکده‌های بزرگ است که از آن‌ها توقع می‌رود.
شب‌زنده‌دار ضمن تأکید بر شیوه تدوین موسوعه‌های حدیثی در حوزه فقه نظام، روش صحیح کار را نیز تشریح و ابراز کرد: جامع احادیث الشیعه نسبت به وسائل الشیعه برتری‌هایی دارد. از جمله این که وسائل تقطیع زیاد دارد و اساساً یکی از دلایل مرحوم آیت‌الله بروجردی برای نگارش جامع احادیث حذف این تقطیع‌ها و آوردن روایت‌ها به‌صورت کامل است، زیرا گاهی تقطیع قبل و بعد یک حدیث روی ظهور حدیث اثر می‌گذارد.
استاد خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم اظهار کرد: مشکل دیگری که در وسائل هست و در جامع حل شده است پراکنده نبودن روایات است. روایات وسائل خیلی پراکنده هست. چون طبق شرائع نوشته و خیلی ریزریز شده است. در حالی که جامع احادیث آن فرازی که دلالت می‌کند را کامل آورده است.
مدیر مؤسسه تحقیقاتی آموزشی بقیه‌الله(عج) ادامه داد: سومین نقصی که در وسائل الشیعه هست و در جامع نیست اشاره نکردن به آیات است. وسائل هیچ اشاره‌ای به آیات نکرده ولی جامع این کار را انجام داده است.
عضو شورای عالی حوزه‌های علمیه در توصیه‌ای خطاب به حاضران گفت: برای آن که در حوزه فقه نظام موفق‌تر پیش بروید گروه‌هایی داشته باشید که این‌ها با سؤال وارد روایات بشوند و سپس هر چه مربوط به آن سؤال و مسئله می‌شود را جمع‌آوری کنند. سپس گروه دیگری با دقت روی آن جمع‌آوری کار بکنند و ببینند آیا واقعاً این روایت مربوط به آن موضوع هست یا نه؟
شب‌زنده‌دار افزود: باید سؤالات جدیدی که برای افراد در رشته‌های تخصصی ایجاد شده است را یادداشت کرد و هنگام مراجعه به روایات آن‌ها را مد نظر قرار داد، زیرا اگر بدون این سؤالات به روایات مراجعه کنیم گاهی نکاتی که در روایات هست را درنمی‌یابیم و ظهور برای‌مان پا نمی‌گیرد.
رئیس دفتر فقه معاصر خاطرنشان کرد: الآن ما در این شرح وسائلی که داریم کار می‌کنیم زیر هر روایت می‌نویسیم المستفادات الفقهیه و غیر الفقهیه تا بعداً هم اگر کسی خواست این بحث را دنبال کند بتواند مراجعه کند و ببیند از هر روایت چه استفاده‌های فقهی یا غیر فقهی‌ای شده است.
این استاد برجسته حوزه در ادامه با تأکید بر تحصیل جدی دروس حوزوی، اظهار کرد: به فقه و اصول متعارف، اشتغال داشته باشید، چون این ژرف‌نگری و دقت‌هایی که در طول قرون شده است ذهن را ورزیده می‌کند. تجربه هم نشان داده کسانی که در این علوم کار نکرده‌اند در عرصه‌های جدید، حرف جدی‌ای ندارند.
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با ذکر خاطره‌ای از استاد شهیدی بیان داشت: آقای شهیدی می‌فرمود این اواخر که سن آقای تبریزی بالا رفته بود به ایشان می‌گفتیم دیگر اصول نگویید و به همان فقه بسنده کنید. ایشان جواب داد می‌ترسم اگر نگویم یادم برود. این اهمیت اصول فقه را نشان می‌دهد.
این استاد خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم در بخشی دیگر از سخنان به تبیین اهمیت مباحثه پرداخت و افزود: تدریس خوب است ولی جایگزین مباحثه نیست. چون در تدریس، شخص فقط مطالب یک کتاب را می‌خواند ولی مباحثه این طور نیست. پیوسته به مباحثه بپردازید و از آن جدا نشوید. من از مباحثه خیلی استفاده کرده‌ام. حتی گاهی بیش از درس. ما چند نفر بودیم با هم کتاب‌های مربوط به درس را مباحثه می‌کردیم و سپس وارد درس می‌شدیم. این کار را مخصوصاً در درس آقای وحید می‌کردیم. چون درس ایشان تفصیلی بود و نظرات آخوند، شیخ انصاری، آقا ضیاء عراقی، نائینی و حائری را حتماً بحث می‌کردند.
وی با بیان اینکه کار عمقی یعنی کارهای اجتهادی و مباحثات پیشرفته، خاطرنشان ساخت: در گذشته گاهی افراد یک کتاب را چند بار می‌خواندند. آقای جوادی آملی یک جلد اسفار را پیش سه نفر خوانده است. چون ملاک ایشان، فهمیدن و نقد کردن بوده نه رد شدن و پاس کردن. ولی امروزه حوصله‌ها کم شده است. همان یک‌بار هم به‌زور می‌خوانند.
استاد شب زنده دار در پایان یادآور شد: خواندن دروس حوزه به شکل قوی حتماً و لازم است؛ اما این که آدم بخواهد با صرف خواندن درسهای حوزوی به این نقطه برسد نمی‌شود. حتماً اطلاعات مربوط به مسائل و موضوعات جدید را لازم دارد.
