حجاب، ساخته فقها نیست/ سیره قطعی مسلمین و ادله قرآنی و روایی مؤید حجاب است

عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه با بیان اینکه پوشش زنان ساخته و پرداخته فقها نیست، گفت: آیات قرآن و روایات مؤید حجاب است، همچنین سیره قطعی مسلمین در طول تاریخ اسلام لزوم پوشش بوده است.

به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین سیدجواد ورعی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، در دومین جلسه از بحث «ادله حجاب با تأکید بر پوشش سر و گردن» که در فضای مجازی برگزار شد، با بیان اینکه دو دیدگاه یعنی پوشیده بودن همه بدن حتی صورت و دست و پوشش بدن جز غیر از صورت و دست، نظرات عمده فقها در پوشش زنان است، گفت: لزوم پوشش بانوان در آیات و روایات مورد تأکید است و نه تنها علمای شیعه بلکه علمای اهل سنت هم بر پوشش بانوان تأکید دارند و مسئله‌ای متفق‌النظر است.

وی با بیان اینکه پوشش سیره مستمر مسلمین در طول تاریخ اسلام بوده است، افزود: پدیده بی‌حجابی و بدحجابی مربوط به یکی دو قرن اخیر است که به دنبال تجددخواهی در غرب رخ داده است وگرنه در تمامی کشورهای اسلامی و در تمامی فرق مذهبی، مسئله‌ای پذیرفته شده بوده است. همین سیره مستمر میان مسلمین هم یکی از مؤیدات فتوای فقها پوشش بانوان است.

ورعی با اشاره به آیه ۳۱ نور «وَقُلْ لِلْمُؤْمِنَاتِ یَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ وَیَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَلَا یُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلَّا مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَلْیَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلَى جُیُوبِهِنَّ وَلَا یُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ …»، به تعبیر یبدین زینتهن اشاره و تصریح کرد: فقها به این آیه و بحث زینت پرداخته‌اند و گفته شده که اگر زینت جزئی از بدن و یا حتی گردنبند، طلا و … باشد، باز هم باید پوشیده شود؛ گذشته از اینکه تفکیک زیورآلات از اجزای بدن مانند گوش و گردن شدنی نیست. البته زینت آشکار مانند انگشتر، سرمه چشم و … ممنوعیت ندارد.

وی با بیان اینکه فراز دوم آیه پوشش خمار بر سر یعنی مقنعه است و ظاهراً در لغت عرب به مقنعه‌های کوتاه، خمار گفته می‌شود، اظهار کرد: در گذشته اعراب روسری‌های بلندی سر می‌کردند که سر و گردن و حتی سینه آنان را می‌پوشانده است. البته آیه زینت‌ها را مگر برای محارم استثنا کرده است. فقها استدلال می‌کنند همین که فرموده جز برای محارم آشکار نکنند، یعنی اصل بر پوشش است؛ فراز انتهایی آیه هم که مورد استناد فقهاست این است که زنان پایکوبی نکنند، چون زینت‌های پنهان آنان آشکار می‌شود. برخی فقها به این فراز استناد کرده‌اند که خدا به این مقدار هم راضی نبوده که زینت‌های پنهان آشکار شود، به طریق اولی نخواسته سر و گردن و سینه و زیورآلات آن آشکار شود.

حرمت بازبودن ساعد زن

عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه بیان کرد: در روایت معتبری «فضیل بن یسار» از امام صادق(ع) در مورد ساعد زنان سؤال کرده که آیا جزء مواردی است که زنان باید بپوشانند؟ امام جواب دادند: «بله، ساعد هم جزء زینت مخفی است». امام(ع) تعبیر مادون الخمار را هم به کار برده‌اند که به تعبیر فیض کاشانی، مراد، سر و گردن است؛ یعنی مراد از زینت‌های پنهان در آیه همان سینه، سر و گردن است. راوی فقط در مورد بازبودن ساعد سؤال کرده، ولی تأکید امام بر سر و گردن و سینه نشان می‌دهد که این مسئله اهمیت دارد و باید رعایت شود.

ورعی تصریح کرد: آیه دیگر مورد استدلال فقها، آیه ۵۹ احزاب «یَا أَیُّهَا النَّبِیُّ قُلْ لِأَزْوَاجِکَ وَ بَنَاتِکَ وَ نِسَاءِ الْمُؤْمِنِینَ یُدْنِینَ عَلَیْهِنَّ مِنْ جَلَابِیبِهِنَّ ذَلِکَ أَدْنَى أَنْ یُعْرَفْنَ فَلَا یُؤْذَیْنَ وَکَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَحِیمًا» است. در اینجا جلباب مطرح است که به عبا گفته می‌شود و مردان هم استفاده می‌کنند، البته زنان سالخورده و کسانی که از سن ازدواج گذشته‌اند، معاف از جلباب هستند که در آیه ۶۰ نور «وَالْقَوَاعِدُ مِنَ النِّسَاءِ اللَّاتِی لَا یَرْجُونَ نِکَاحًا فَلَیْسَ عَلَیْهِنَّ جُنَاحٌ أَنْ یَضَعْنَ ثِیَابَهُنَّ غَیْرَ مُتَبَرِّجَاتٍ بِزِینَهٍ وَ أَنْ یَسْتَعْفِفْنَ خَیْرٌ لَهُنَّ وَ اللَّهُ سَمِیعٌ عَلِیمٌ» بیان شده است.

وی اضافه کرد: البته در اینجا هم خودنمایی و تبرج برای سالخوردگان استثنا شده است؛ زیرا به صورت طبیعی برای پیرزنان پوشاندن کار دشواری است و از سوی دیگر مردان رغبتی هم به این افراد ندارند. در آیه قید شده که این زنان هم نباید دنبال خودنمایی و نشان دادن زینت‌ها باشند.

استثنای حجاب برای کنیزان و سالخوردگان

وی با بیان اینکه از دید فقها استثنا شدن این گروه از بانوان دال بر این است که بقیه زنان باید خود را بپوشانند، گفت: روایات متعدد و معتبری در بحث لباس نمازگزار وجود دارد و فقها در بحث حجاب به آن استناد کرده‌اند؛ از جمله محمد بن مسلم از امام باقر(ع) سؤال کرد که آیا زنان در هنگام نماز باید درع و مقنعه داشته باشند، امام فرمودند که درع و مقنعه نباید نازک باشد، یعنی ساتر باشد؛ همین فرهنگ امروز در میان بانوان نمازگزار ما هست؛ این راوی در مورد لباس نماز کنیز هم پرسیده و امام مقنعه را برای کنیزان استثنا کرد.

ورعی بیان کرد: در روایت دیگر از امام صادق(ع) نقل شده که حضرت فرموده است: شایسته نیست که وقتی زنان از روسری و مقنعه استفاده می‌کنند بدن‌نما باشد و کاملاً نپوشاند؛ یعنی سؤال خاص و در مورد لباس نمازگزار است، ولی پاسخ امام چون عام است، فقها به عنوان ادله حجاب قرار داده‌اند.

ورعی تصریح کرد: دسته دیگر روایاتی است که اهل کتاب را مستثنی کرده است؛ فقها از این روایات استفاده کرده‌اند که زنان مسلمان حرمتی دارند که زنان اهل کتاب چون به این موضوع (پوشش) مقید نیستند، ندارند؛ از این رو نگاه عادی به زنان اهل کتاب در حالی که بدون پوشش هستند حرام نیست، گرچه در این مورد هم نگاه شهوت‌آلود حرام است.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه افزود: روایات دیگر مرتبط با بادیه‌نشینان و صحرانشینان است که پوشاندن سر و گردن آنان مانعی ندارد و اگر مردی، نگاهش به این اجزای بدن آنان بیفتد، حرمت ندارد؛ زیرا خودشان در صورتی که این پوشش به آنان گوشزد هم شود نمی‌پذیرند.

سیره قطعی مسلمین در حجاب

استاد حوزه و دانشگاه اظهار کرد: سیره قطعی مسلمین هم از دیگر مواردی است که فقها به آن استناد کرده‌اند؛ قرون متمادی است که در کشورهای مختلف اسلامی و نه تنها کشورهای شیعه‌نشین، زنان پوشش سر و گردن را بر خود لازم می‌دانند و حتی در برخی مناطق پوشش صورت هم وجود داشته است و بازگذاشتن سر و گردن مسئله آزاد و مشروعی نبوده است.

وی افزود: مسئله کشف حجاب یا بازگذاشتن سر و گردن مربوط به دوره‌های اخیر به ویژه سده اخیر است که موج تجددخواهی از کشورهای اروپایی به کشورهای اسلامی وارد شد و با این محمل هم وارد شد که پوشش بانوان مانع فعالیت و کار آنان است؛ البته اگر پوششی مانع کار و فعالیت زنان شود، فقها الزامی به پوشش حداکثری ندارند.

ورعی اظهار کرد: گاهی شنیده می‌شود برخی افراد بی‌اطلاع می‌گویند که ما در اسلام پوشش نداشته‌ایم و فقها و آخوندها از خودشان درآورده‌اند، در حالی که فقها ادله‌های مختلف قرآنی، روایی، عقلائی و از سیره برای این مسئله دارند و مستندات آنان قوی و معتبر است و همه علما نسبت به پوشش بانوان در تمام سرزمین‌های اسلامی متفق‌القول هستند. حتی برخی شواهد تاریخی مانند سیره اهل بیت پیامبر(ص) و امام حسین(ع) و … را آورده‌اند؛ البته اهل بیت معصومان(ع) تکالیف اختصاصی داشته‌اند، ولی این مسئله دلیل آن نیست که در پوشش میان آنان و سایر زنان فرق باشد.

وی تأکید کرد: در تاریخ نقل نشده که همسر یکی از ائمه(ع) و اهل بیت و دختران آنان با پوششی غیرمتعارف وارد عرصه اجتماعی شده باشند، حتی در اخبار کربلا نقل است که به بانوان اهل بیت بی‌احترامی شد، چون گاهی پوشش از سر آنان برداشته شد./ ایکنا