درسنامه قواعد فقه جزایی

نگاشته‌ها در حوزۀ قواعد فقه جزایی اختصاصی، یعنی قواعد حدود و تعزیرات و قصاص و دیات، به میزانی نیست که در قواعد عبادی و معاملی و قضایی دیده می‌شود. کتاب حاضر به‌عنوان کتاب درسی به بررسی اجمالی ۱۵ قاعده از قواعد حدود و تعزیرات، ۷ قاعده از قواعد قصاص و ۷ قاعده از قواعد دیات و جایگاه این قواعد در قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲ می‌پردازد.

به گزارش خبرنگار اجتهاد، شناخت قواعد هر علم سهم بسزایی در یادگیری آن علم دارد و دانش فقه نیز از این مستثنا نیست. قاعده فقهی حکم کلی شرعی است که مختص نمونه خاصی نیست و مصادیق متعددی دارد. از دیر باز دانشمندان اسلامی در قالب‌های مختلف و عناوین متفاوت همچون «الأشباه و النظائر» و «القواعد و الفوائد» به نگارش قواعد فقهی اقدام کرده‌اند، با توجه به اینکه احکام فقهی در ابواب مختلف دسته بندی شده‌اند، قواعد فقهی به قواعد عبادی، معاملی، قضایی، جزایی و… تقسیم می‌شوند. البته نگاشته‌ها در حوزه قواعد فقه جزایی، یعنی قواعد حدود و تعزیرات و قصاص و دیات، به میزانی نیست که درباره قواعد عبادی و معاملی دیده می‌شود.

به‌تازگی کتاب «درسنامه قواعد فقه جزایی» به قلم دکتر احمد حاجی ده‌آبادی، دانشیار گروه حقوق کیفری و جرم‌شناسی دانشکدگان فارابی دانشگاه تهران، روانه بازار نشر شده و بیشتر برای دانشجویان کارشناسی ارشد و دکتری مناسب می‌نماید و در جایگاه کتاب درسی برای درس قواعد فقه جزایی دوره کارشناسی «حقوق» و «فقه و مبانی حقوق اسلامی» به کار گرفته می‌شود.

کتاب حاضر صرف خلاصه‌ای از کتاب قواعد فقه جزایی نیست و تفاوت‌هایی با آن دارد: نگارنده اولاً در برخی قواعد مجدداً به ادله و مستندات مراجعه کرده است؛ ثانیاً ضمن چند سال تدریس قواعد فقه جزایی بر اساس کتاب یادشده و دریافت نقدهای استادان و دانشجویان، به نکات جدیدی دست یافته که برخی از آن‌ها را در کتاب حاضر آورده است؛ ثالثاً کتاب حاضر را بر اساس قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲ تنظیم شده است؛ نیز نویسنده در پایان برخی مباحث، سؤالاتی برای تفکر خواننده طرح کرده است.

برای رعایت اختصار در این درسنامه، نویسنده از طرح بسیاری مباحث چشم پوشیده، مستندات را مختصر ذکر کرده، از بررسی سند روایات خودداری ورزیده، در ارجاع دهی‌ها به ذکر یک یا چند منبع اکتفا کرده و نیز برخی قواعد را مطرح نکرده است، مثل قاعده عدم پذیرش شهادت بر شهادت در حدود، قاعده لزوم اقرار به حد نزد امام و به تعبیر دیگر عدم پذیرش اقرار غیر قضایی در حدود، قاعده «التعزیر إلى (/على) الحاکم»، قاعده «التعزیر بما یراه الحاکم»، قاعده دیه شکستگی استخوان‌ها و… طبعاً کسانی که خواهان اشراف بیشتر بر مباحث‌اند، می‌توانند به منابع مربوط مراجعه کنند.

لازم به ذکر است، چاپ اول «درسنامه قواعد فقه جزایی» به قلم دکتر احمد حاجی ده‌آبادی، عضو هیات علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در ۲۴۰ صفحه و به قیمت ۴۳ هزار تومان از سوی نشر پژوهشگاه حوزه و دانشگاه روانه بازار کتاب شده است.

گفتنی است، «قواعد فقه جزایی» و «قواعد فقه دیات» و نیز مقالاتی در این زمینه از این محقق حوزوی تاکنون نگاشته شده است. همچنین، «بایسته‌های تقنین»، «جرایم علیه اشخاص»، «ادله اثبات کیفری در اسلام»، «جبران خسارت بزه‌دیده به هزینه دولت و نهادهای عمومی»، «بررسی مسائل تربیتی جوانان در روایات»، «ترجمه، شرح و تعلیقه “مبانی تکمله المنهاج” (کتاب القصاص، فصل اول) قصاص نفس» و «فلسفه حقوق خانواده» از دیگر تألیفات این دکتری حقوق جزا و جرم‌شناسی از دانشگاه شهید بهشتی می‌باشد.

فهرست کتاب