راهنمای رشته تخصصی فـقـه مُقـارَن

بسم‌الله‌الرحمن‌الرحیم

فقه مقارن در اندیشه بزرگان

 امام خمینی قدس‌سره:

مقام معظم رهبری دام ظله:

 اصل علم در حوزه‌های علمیه، فقه است. این چراغ فقاهت است که باید در این حوزه‌ها مشتعل بشود و روشن بماند تا نور ببخشد.

مرحوم آیت الله بروجردی قدس‌سره:

آیت الله مکارم شیرازی دام ظله:

مقدمه

گروه آموزشی فقه و مبانی اجتهاد وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی در سال ۱۳۸۲ فعالیت خود را با هدف: «غنی‌سازی آموزش‌های فقهی حوزه در مسیر تولید و ارائه نظام‏های عملی اسلام برای زندگی درجهان معاصر» آغاز نمود.

از فعالیت‌های این گروه می‌توان به: برگزاری دوره‏های عمومی مبانی فقه اسلامی، تأسیس حلقه علمی افق (با تولید بیش از ۱۰۰ مقاله و برگزاری ۱۵۰ نشست نقد و گفتگوی تخصصی)، طراحی و تأسیس شبکه اجتهاد (جامع‌ترین پایگاه اینترنتی اطلاعات و اخبار علمی فقه)، و ارائۀ مشاورۀ آموزشی و پژوهشیو … اشاره کرد.

گروه آموزشی فقه و مبانی اجتهاد در سال ۱۳۸۳ دوره آموزشی فقه مقارن را طراحی و تأسیس کرد و تاکنون، تجربه سه دوره برگزاری آن را در کارنامه خود دارد.

با تصویب این دوره آموزشی به عنوان رشته تخصصی سطح سه در حوزه علمیه خراسان در سال ۱۳۹۰، نخستین دوره ثبت نام به عنوان یک رشته رسمی انجام شد و هم‌اکنون دانش‌پژوهان آن در سال آخر این رشته تحصیل می‌کنند.

 چرا آموزش فقه مقارن ضروری است؟

«فقه مقارَن» (به معنای فقه مقایسه‌ای و تطبیقی) است و رشته تخصصی فقه مقارن، علاوه بر آن‌که مبانی معاصر فقهی و اصولی مکتب اهل بیت علیهم‌السلام را محور آموزشی خود قرار داده، به بررسی و نقد مبانی فقهی و اصولی سایر مذاهب، و تحلیل نظام‌های حقوقی، اقتصادی و سیاسی از نگاه اسلام می‌پردازد.

علمای شیعه از دیرباز به تأثیر شگرف تنوع افکار و تضارب آراء در غنای آثار و دقت نتایج، توجه داشته و صدها اثر در زمینه فقه و اصول مقارن نگاشته‌اند، از جمله:

الخلاف (۶ جلد) / شیخ طوسی

المبسوط فی فقه الامامیه (۸ جلد) / شیخ‌طوسی

تذکره الفقهاء (طبع الحدیثه) (۱۶ جلد)/ علامه حلی

الموتلف من المختلف بین ایمه السلف (منتخب الخلاف) (۲ جلد) /(علامه طبرسی)

مسایل فقهیه(علامه سید‌شرف‌الدین)

تحریر المجله (طبع جدید) (۲ جلد)(علامه محمدحسین آل‌کاشف‌الغطاء)

الفقه علی المذاهب الخمسه (شیخ محمد جواد مغنیه)

الأصول العامه للفقه المقارن (علامه سید محمدتقی حکیم)

الإنصاف(آیت‌الله سبحانی)

أصول الفقه المقارن (آیت‌الله سبحانی)

دائره المعارف فقه مقارن (آیت‌الله مکارم‌شیرازی)

موسوعه الفقه الإسلامی المقارن (آیت‌الله هاشمی‌شاهرودی).

نگاهی به بیانات بزرگان حوزه، ضرورت فقه مقارنرا چنین می‌نمایاند:

۱)     تبیین فقه اهل بیت علیهم‌السلامو تقویت جایگاه آن در جهان اسلام

سال‌هاست در جهان اسلام، مجالس افتا، مجامع علمی و نهادهایبین‌المللی برای هماهنگیاحکام و مقررات فقهی و حقوقی تشکیل شده است. از سوی دیگرهمین مجامع، مرجع اطلاع کشورهای غیراسلامی و سازمان‌هایجهانی نسبت به آر و رویه‌های حقوقی جهان اسلام محسوب می‌شوند.

اما متأسفانهفقه شیعه در اغلب آنها از جایگاه شایسته‌ای برخوردار نیست و در برابر بسیاری از حملات و شبهاتِ وارده بی‌دفاع مانده، و شدت یافتنِ سلفی‌گری در جریان انقلاب‌های عربی، موجب خسارت و از دست‌رفتن فرصت‌های بیشتری خواهد بود.

بدیهی است کسب جایگاه شایسته فقه شیعهدر جهان اسلامو پاسخ به شبهات و حملات ناآگاهان و مغرضان پیرامون معارف فقهی اهل بیت علیهم‌السلام، مستلزم حضور مؤثر در مجامع علمی، اطلاع کافی از آرا و نظریات و اشراف بر متون مذاهب فقهی است.

۲)     همگرایی فقه اسلامی در برابر تهاجم حقوقی غرب

متأسفانهاداره فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی اغلب کشورهای جهان بر اساس ارزش‌ها و مقررات حقوقی غرب و تفکرات مادی صورت می‌گیرد و حلقه محاصره غرب بر فرهنگ و قوانینکشورهای اسلامی، روز به روز تنگ‌تر می‌شود. افزایش فشار سیاسی و حملات رسانه‌ای بر کشورهایاسلامی برای دست کشیدن از احکام اسلامو ملزم شدن به امضای کنوانسیون‌های غیراسلامی نیز در همین مسیر است.

از این‌رو ضروری است فقه شیعه به عنوان سکوی مطمئن فقه اسلامی در مجامع حقوقیِ بین‌المللی و رسانه‌های جهانی، به تقویت موضع علمی و موقعیت اجتماعی فقه اسلامی در سطح جهانی بپردازد و با کسب تسلط بر ادبیات جهانی فقه به شیوه مقارن، و در برابر تحمیل و فرصت‌طلبی حقوق غربی بایستد.

۳)     تکمیل تحقیقات در فقه شیعه

با بحث و جستجوی مقارن، می‌توان از سرمایه عظیم همه مذاهب فقهی در تحقیقات و پژوهش‌های فقهی و اصولی سود جست و با مقایسه و سنجش آنها، از حصول جامع‌ترین و دقیق‌ترین استنباط، اطمینان حاصل کرد و آن رابه «استفراغ الوسع» در اجتهاد، نزدیک‌تر ساخت.

بدیهی است تشخیص موارد تقیّه در روایات فقهی اهل بیت علیهم‌السلامنیز، تنها با آگاهی کافی از آرای فقهی مذاهب اهل سنت و سیر تاریخی آن، میسر می‌گردد.به علاوه اشراف بر مدارک روایی دیگر مذاهب می‌تواند در توسعه ادله و طرق روایی، و یا دست کم معاضدت سندی یا تأیید متنی یاری رساند.

فهرست دروس رشته فقه مقارن

 اساتید

برخی از اساتید بزرگواری که به ارائه بحث برای دانش‌پژوهان این رشته پرداخته‌اند عبارتند از:

–     آیت‌الله سیداحمد ‌مددی

–     آیت‌الله محسن اراکی

–     پروفسور مهدی محقق

–     آیت‌الله مهدی مروارید

–     آیت‌الله شیخ‌باقر ایروانی

–     آیت‌الله محمد واعظ‌زاده خراسانی

–     حجت‌الاسلام‌‌والمسلمین دکتر واعظی

–     حجت‌الاسلام‌والمسلمین مهدی مهریزی

–     استاد سید عباس صالحی

–     حجت‌الاسلام ‌والمسلمین محمد مروارید

–     حجت‌الاسلام ‌والمسلمین ربانی بیرجندی

–     حجت‌الاسلام‌ والمسلمین حسینی فقیه

–     حجت‌الاسلام دکتر حسین بحرینی

–     حجت‌الاسلام‌ دکتر یعقوب‌نژاد

–     حجت‌الاسلام‌ دکتر عبدالهادی مسعودی

–     حجت‌الاسلام دکتر رضا دانشورثانی

–     دکتر حسام‌الدین قپانچی

–     دکتر حسین صابری

–     دکتر محمدعلی سعیدی

–     دکتر امیر سلمانی‌رحیمی

–     حجت‌الاسلام ‌والمسلمین الهی‌خراسانی.

دیدار و گفتگوی علمی با مراجع و بزرگان حوزه ـ ازجمله حضرات آیات: سبحانی، شبیری‌زنجانی، صافی‌گلپایگانی و موسوی‌خلخالی ـ از برنامه‌های مورد توجه بوده است.

تذکرات مهم

–    در این رشته، اصول فقه تخصصی سطح سه بر محور حلقه سوم از دروس فی علم الاصول (علامه شهید صدر) تدریس می‌شود و از این رو نسبت به وضعیت سایر رشته‌های سطح سه که به کفایه الاصول اکتفا می‌کنند، محتوای روزآمدتر و منسجم‌تری را ارائه می‌دهد و آرای اصولیان بعد از محقق خراسانی را به بررسی و نقد می‌کشد.از این رو حضور موفق‌تری در دروس خارج فقه و اصول خواهند داشت.

–    دانش‌پژوهان رشته فقه مقارن، با فراگیری مهارت‌های پژوهشی و سواد اطلاعاتی، خواهند توانست به تحقیق و تألیف آثار پژوهشی و ارائهبه مجامع و مجلات تخصصی بپردازند.

–    دروس اصول فقه تخصصی و فقه تخصصی (کفایه و مکاسب) به علاوه یکی از دروس تخصصی هر رشته، پیش از ظهر هر روز برگزار می‌شود و سایر دروس رشته، در بعد ازظهرها ارائه می‌شود.

شرایط پذیرش:

–       تابعیت جمهوری اسلامی ایران

–       سلامت جسمی و صلاحیت اخلاقی و داشتن حداکثر ۴۰ سال سن

–       اتمام سطح دوی حوزه علمیه (تحصیلات بالاتر دارای اولویت است)

–       داشتن پرونده رسمی تحصیلی (یا انتقالی) در مرکز مدیریت حوزه علمیه خراسان

–       قبولی در آزمون کتبی و مصاحبه علمی ورودی.

مواد آزمون و مصاحبه ورودی:

مدارک و زمان ثبت‌نام:

–       تصویر کارت ملی و یک قطعه عکس با پشت‌نویسی

–       ثبت‌نام و تعیین اولویت رشته تحصیلی به صورت اینترنتی در شبکه معالم ww.maalem.ir))از ۲۸ اردیبهشت تا ۴ خرداد ۱۳۹۲

–    گواهی اتمام سطح دو حوزه، یا اشتغال به تحصیل در پایه هشتم و بالاتر، و سایر گواهی‌های لازم برای امتیازات مصاحبه (پس از قبولی در آزمون کتبی

تذکر: داوطلبانی که حداکثر ۱۶۰ ساعت از دروس سطح دو آنها باقی مانده باشد، می‌توانند پس از ثبت نام و قبولی در این رشته، ظرف مدت یک سال، این دروس را بگذرانند.

مشهد، چهارراه خسروی، ابتدای خیابان شهید رجایی، دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی، طبقه اول

۲۲۳۰۰۱۶ – ۰۵۱۱ / www.maalem.ir