روش شناسی اعتبارسنجی محتوایی حدیث با تاکید بر توقیعات

استاد محمدحسن ربانی بیرجندی در نشست «روش شناسی اعتبار سنجی محتوایی حدیث با تاکید بر توقیعات» به واکاوی منهج‌های اعتبار سنجی و کاربرد توقیعات پرداخت.

به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدحسن ربانی بیرجندی، استاد باسابقه حوزه علمیه مشهد در پنجاه ویکمین نشست از سلسله نشست‌های گروه رجال وحدیث معاونت پژوهش حوزه علمیه خراسان که با موضوع «روش شناسی اعتبار سنجی محتوایی حدیث با تاکید بر توقیعات»، به صورت مجازی برگزار شد؛ بیان کرد: برای پرداختن به این موضوع، ابتدا باید منهج‌های اعتبار سنجی روایات را یاد آور شد.

استاد دروس خارج فقه واصول با اشاره به وجود دو منهج مهم؛ گفت: منهجی که فقط بر سند حدیث سوار است و به محتوای حدیث کاری ندارد و منهج دیگر که بر اساس قرائن استوار است و یکی از مهمترین قرائن، می‌تواند محتوای روایت باشد و به عنوان مثال از توقیعات شریف هم یادی‌ می‌شود.

وی افزود: بین قدما دو نظریه معروف وجود دارد و در قرن هشتم علمای ما مثل علامه حلی به سمت و سوی بررسی صغروی روایات پرداختند و راویان را یک به یک از جهت صحت و سقم بررسی کردند و در دوره‌های بعد از شیخ بهایی، بزرگان ما بر قرائن اعتماد کردند و به آنها توجه کردند.

ربانی بیرجندی با بیان اینکه غالب قدما، نگاه راوی شناسانه به روایات نداشته‌اند بلکه کلی بوده و حدیث را به صحیح و ضعیف تقسیم می‌کردند؛ گفت: قدما نسبت به روایات می‌گفتند: اگر صدور روایت از معصوم احراز شد، حکم به اعتبار آن خواهد شد؛ لذا نگاه قدما به راوی شناسی، کبروی بوده است.

وی افزود: مرحوم علامه حلی در خلاصه الاقوال سبکی جدید را ارائه داده است و این سبک، اعتماد به اسناد از زمان علامه حلی باب شد و تا دوره شیخ بهایی، حرکت فقها به همین روش بود که سند محور بودند، اما شیخ بهایی منهجی را تأسیس کرد که به قرائن در توثیق رواه اعتماد کند و همزمان محمد بن علی استر آبادی هم سه کتاب رجالی نوشت که مبسوط آن منهج المقال است و ایشان قرائن را در اعتبار حدیث دخیل‌ می‌داند.

عضو هیئت علمی گروه رجال وحدیث حوزه علمیه خراسان بیان کرد: در آن زمان این سه منهج قدمایی که کتاب محور بودند، متاخرین که راوی محور بودند و منهج متاخری المتاخرین که هم به کتاب و قرائن اعتماد می‌کنند و هم به سند اعتنا کردند، وجود داشت .

وی در توضیح توقیع با بیان اینکه این واژه به معنی مکتوب و نسخه معتبر از یک شخصیت معتبر‌ می‌باشد، گفت: این تعبیر برای نامه‌های امام عصر(عج) به کار رفته که به نواب خاص یا دیگران مثل ابن قولویه نوشته شده است؛ پس توقیعات یا در زمان نواب تا سال ۳۲۸ و یا در زمان غیبت کبری بوده است./ حوزه علمیه خراسان