شیخ صدوق، مرزبان حماسه جاوید

شبکه اجتهاد: یکی از بزرگترین مرزبانان حماسه جاوید و خدمتگزاران مکتب اهل بیت (ع) و از شاخص‌ترین دانشمندان جهان اسلام که عمر خود را در راه خدمت به فقه و حدیث شیعه و پاسداری از فرهنگ مهدویت صرف کرد، ابوجعفر محمدبن علی بن بابویه قمی ملقب به «شیخ صدوق» است که صف اول محدثین و علمای اثناعشر جای دارد و به عنوان یکی از ارکان فقه شیعه به شمار می‌‌رود. پس از گذشت ۱۰ قرن از وفات این محدث بزرگ شیخ صدوق، برکات آثار و خدماتش باعث شده تا ۱۵ اردیبهشت را به عنوان روز بزرگداشت شیخ صدوق نامگذاری کنند.

زندگینامه شیخ صدوق

محمدبن علی بن حسین بن بابویه قمی مشهور به (شیخ صدوق) در سالهای ۳۰۶ یا ۳۰۷ هجری قمری در خاندان علم و تقوی در شهر مذهبی قم دیده به جهان گشود. پدر بزرگوار شیخ صدوق، علی بن حسین بن موسی بن بابویه از علما و فقهای بزرگ زمان خود بود. گرچه در آن روزگار، عالمان و محدثان بسیاری در قم می‌‌زیسته‌اند ولی پرچم هدایت و مرجعیت بر دوش این عالم عابد و محدث زاهد یعنی علی بن بابویه (پدر شیخ صدوق) بوده است.

پدر شیخ صدوق دکه‌‌ای کوچک در بازار قم داشت و از طریق کسب و کار و در نهایت زهد و عفاف، امرار معاش می‌‌نمود و در ساعاتی دیگر از روز در منزل خود به تدریس و تبلیغ احکام و نقل روایات می‌‌پرداخت. نهایت زهد و عفاف، امرار معاش می‌‌نمود و در ساعاتی دیگر از روز در منزل خود به تدریس و تبلیغ احکام و نقل روایات می‌‌پرداخت.

جلالت شان و منزلت این عالم ربانی تا بدان پایه رسید که امام حسن عسگری (ع) طی نامه‌ای، او را با لقب (شیخ)، (فقیه)، (معتمد) مورد خطاب قرار داده و توفیقات او را برای کسب رضای پروردگار درخواست کرد. شیخ صدوق روزگار طفولیت و سنین جوانی را در دامان علم و فضیلت و تقوای خانوادگی اش سپری کرد و تحت تعلیم و تربیت پدر قرار گرفت، به گونه‌‌ای که به لحاظ تیزهوشی و حافظه فوق العاده قوی در مدتی کوتاه به قلهی بلندی از کمالات انسانی دست یافت و توانست در کمتر از بیست سالگی، هزاران حدیث با سلسله سند آنها را حفظ نماید و از همه مهمتر به آنها عمل نماید.

یکی از حوادث مهم دوران زندگی شیخ صدوق، روی کارآمدن سلسله ایرانی نژاد و شیعه مذهب (آل بویه) بود که بر بخش بزرگی از ایران، عراق و جزیره العرب تا مرزهای شمالی شام فرمان می‌‌راندند. وی در این هنگام از قم به ری آمده و به درخواست “رکن الدوله دیلمی” در آنجا رحل اقامت گزید. به نظر می‌‌رسد علت اصلی این دعوت و عزیمت، خلایی بوده که پس از هجرت شیخ کلینی از ری به بغداد و سپس رحلت او پیش آمده بود و در حقیقت، وجود شیخ صدوق در ری می‌‌توانست منشا برکات فراوان باشد.

آثار علمی شیخ صدوق

عصر شیخ صدوق را باید “عصر احیا تنقیح حدیث” نامید زیرا پس از رحلت پیامبر اسلام، بازار جعل حدیث رونق گرفت و کارخانه حدیث سازی خلفا بکار افتاد و کسانی پیدا شدند که بطور حرفه‌ای، احادیثی را جعل و به پیامبر و ائمه نسبت می‌‌دادند.

از این رو محدث بزرگوار (کلینی) که از (کلین) به (ری) هجرت کرده بود، در آنجا کتاب شریف کافی – اولین کتاب از مجموعه چهارگانه کتب روایی و حدیثی شیعه – را نگاشت و حرکت علمی جدیدی را در مکتب حدیث نگاری اهل بیت علیهم‌السلام بنیانگذاری نمود که پس از او، “شیخ صدوق” بنای مستحکم ضبط و نشر حدیث را بر آن بنیاد نهاد. شیخ صدوق در راه جمع آوری احادیث، از بلخ تا بخارا، از کوفه تا بغداد، از مشهد تا نیشابور و از آنجا تا مکه و مدینه سفر کرد و مشکلات فراوانی را به جان خرید و با کوله باری از احادیث پیامبر و اهل بیت (ع) به ری بازگشت.

تالیفات شیخ صدوق

۱- من لا یحضره الفقیه ۲- کمال الدین و اتمام النعمه ۳- کتاب امالی ۴- کتاب صفات شیعه ۵- کتاب عیون الاخبار امام رضا علیه السلام ۶- کتاب مصادقه الاخوان ۷- کتاب خصال ۸- کتاب علل الشرایع ۹- کتاب توحید ۱۰- کتاب اثبات ولایت علی علیه السلام ۱۱- کتاب معرفت ۱۲- کتاب مدینه العلم ۱۳-کتاب مقنع در فقه ۱۴- کتاب معانی الاخبار ۱۵- کتاب مشیخته الفقیه ۱۶- کتاب عیون الاخبار

 شیخ ابو جعفر محمد بن بابویه قمی معروف به شیخ صدوق پس از هفتاد و چند سال زندگانی پرافتخار و انجام مسافرتهای طولانی و تصنیف ۳۰۰ جلد کتاب با ارزش، سرانجام در سال ۳۸۱ ه. ق، در شهر ری چشم از جهان فرو بست و آرامگاهش امروز در شهر ری می‌‌باشد.