با تأکید بر اندیشه سیاسی امام خمینی (ره)؛
طلاب و موضوع «ولایت فقیه»

اثر حاضر، به میزان آشنایی طلاب به موضوع ولایت فقیه پرداخته و برای پاسخ به این دغدغه، پس از طبقه‌بندی موضوع ولایت فقیه در پنج شاخص (برابر رویهٔ جاری فقها)، میزان آشنایی طلاب با ابعاد مختلف موضوع ولایت فقیه را با روش پیمایش و ابزار پرسش‌نامه و تکنیک‌های آماری مورد بررسی قرار داده است. اهمیت موضوع این اثر در ضرورت آگاهی سیاسی طلاب درباره باور کانونی نظام جمهوری اسلامی ایران و نقش آن در استمرار مشروعیت نظام است. تحلیل جامعه شناختی این اثر می‌تواند برای طلاب، دانشجویان و دست اندرکاران امور فرهنگی، پژوهشی و آموزشی مفید واقع شود.

به گزارش خبرنگار اجتهاد، «طلاب و موضوع ولایت فقیه با تأکید بر اندیشۀ سیاسی امام خمینی (ره)» جدیدترین اثر پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی به قلم دکتر علی اکبری معلم است که بر اساس رویۀ فقها در بحث از موضوع ولایت فقیه و با روش پیمایش، بررسی و پژوهش شده است.

آگاهی سیاسی نیروی اجتماعی از جمله طلاب حوزه‌های علمیه به مبانی نظام سیاسی از اهمیت حیاتی برخوردار است؛ چراکه آگاهی سیاسی و اجتماعی‌شدن سیاسی بر رفتار سیاسی شهروندان و طلاب تأثیر مستقیمی دارد. درواقع بقای مشروعیت نظام سیاسی منوط به آگاهی سیاسی و اجتماعی‌شدن سیاسی است. بر همین اساس امام خمینی بر آگاهی سیاسی طلاب و روحانیان و حضور پیوستۀ آنان در صحنه‌های سیاسی و اجتماعی تأکید داشتند.

نظریۀ ولایت فقیه بر اساس اندیشۀ سیاسی امام خمینی (ره) به عنوان طرح جایگزین نظام شاهنشاهی در انقلاب اسلامی ایران مطرح شد و حمایت اکثریت مردم به ویژه طلاب و روحانیان از نظریۀ ولایت فقیه و رهبری حضرت امام سبب پیروزی انقلاب اسلامی و تأسیس نظام جمهوری اسلامی ایران بر پایۀ ولایت فقیه شده است.

از دغدغه‌های مهم این است که آیا باور ولایت فقیه همچنان نزد طلاب حوزه‌های علمیه اهمیت دارد و آیا آنان چنان‌که باید با این باور کانونی نظام آشنایی دارند تا بتوان به استمرار حمایت آگاهانۀ طلاب از نظام، اطمینان یافت؟ آیا نظام و حوزه‌ها در حفظ و انتقال باور ولایت فقیه به طلاب حوزه‌های علمیه توانسته‌اند به طور موفق عمل کنند؟

بنابراین پرسش اصلی پژوهش حاضر این است که میزان آشنایی طلاب سطوح گوناگون حوزه‌های علمیه با موضوع ولایت فقیه چقدر است؟ با انجام این بررسی و درک تفصیلی وضع موجود و کشف نقاط قوت و ضعف، خواهیم توانست به عرضۀ پیشنهادها و راهکارهای مناسب بپردازیم.

نویسنده اثر پس از طرح مباحث نظری و مفاهیم در فصل اول، برای بررسی موضوع در فصل دوم به تبیین ابعاد گوناگون موضوع ولایت فقیه پرداخته و شاخص‌های مهم هر یک استخراج و معرفی شده‌اند. درمجموع ۸۷ شاخص در پنج قسمت «مفهوم و پیشینۀ ولایت فقیه»، «مبانی، شرایط، وظایف، اختیارات و شبهات دربارۀ موضوع ولایت فقیه»، «ولایت فقیه در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»، «عملکرد ولایت فقیه در جمهوری اسلامی ایران» و «منابع مهم موجود (کتاب‌ها) در زمینۀ موضوع ولایت فقیه» ساماندهی و بر اساس آن، پرسش‌نامه طراحی شده است. پس از ساخت پرسش‌نامه و تعیین جمعیت آماری به تعداد ۱۱۰۹ نفر از طلاب مرد، زن، ایرانی و خارجی بین سنین هجده تا هفتاد سال، پیمایش در دوران شیوع بیماری کرونا با سختی تمام انجام شد.

نگارنده پس از تبیین روش پژوهش در فصل سوم، اطلاعات به‌دست‌آمده با بهره‌گیری از نرم‌افزار spss در فصل چهارم تجزیه و تحلیل نموده و در سه قسمت «سیمای پاسخگویان»، «تحلیل میزان آشنایی پاسخگویان با موضوع ولایت فقیه» و «بررسی مقایسه‌ای رابطۀ متقابل میزان آشنایی طلاب با موضوع ولایت فقیه بر اساس قسمت‌های اصلی تحقیق» تدوین و عرضه کرده است. یافته‌های تحقیق در دو قالب «یافته‌های توصیفی» و «یافته‌های تحلیلی و استنباطی» عرضه شده است.

برابر یافته‌های مهم تحقیق در قسمت سیمای پاسخگویان، ۸۲ درصد پاسخگویان مرد و ۱۸ درصد زن، حدود ۸۴ درصد از طلاب، ایرانی بودند و ۱۶ درصد آنان تابعیت خارجی داشتند، حدود ۷۴ درصد از طلاب جامعه آماری از گروه سنی تا ۲۰ سال بودند و ۱۰ درصد آنان دارای مقطع تحصیلی سطح یک، ۲۹ درصد سطح دو، ۴۲ درصد سطح سه و ۳ درصد دارای سطح ۴ تحصیلی حوزوی بودند.

پس از تحلیل یافته‌ها که به طور مفصل در متن آمده است، مشخص شد درمجموع بالاترین میزان آشنایی طلاب با ۷۵ درصد مربوط به «مفهوم و پیشینه ولایت فقیه» و پایین‌ترین میزان آشنایی آنان با ۲۴ درصد مربوط به «منابع مهم موجود (کتاب‌ها) در زمینه موضوع ولایت فقیه» است.

میانگین کل میزان آشنایی طلاب حوزه‌های علمیه با موضوع ولایت فقیه در پنج قسمت اصلی تحقیق، ۵۴ درصد است که متوسط ارزیابی شده است.

سرانجام متناسب با یافته‌های تحقیق، پیشنهادها و راهکارها در دو بخش «پیشنهادها و راهکارهای نویسنده کتاب» و «پیشنهادها و راهکارهای طلاب شرکت‌کننده در پیمایش» در ابعاد گوناگون برای مسئولان مربوط و دست‌اندرکاران حوزه‌های علمیه و پژوهشگران عرضه شده است.

گفتنی است، چاپ اول کتاب ، «طلاب و موضوع ولایت فقیه با تأکید بر اندیشۀ سیاسی امام خمینی (ره)» به قلم دکتر علی اکبری معلم در پنج فصل و در ۳۸۴ صفحه از سوی پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی تهیه و به همت نشر پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی  به قمیت ۴۷۰ هزار تومان به چاپ رسیده است.

علاقه‌مندان می‌توانند برای خرید نسخه دیجیتال اینجا و برای خرید نسخه چاپی اینجا اقدام نمایند و از تخفیف آن بهره‌مند شوند.