شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
اسلام اصل عید نوروز را انکار و رد نکرده؛ لکن جهت‌دهی کرده؛ از این رو آنان که عید را با رفتارها و گفتارهای گناه‌آلود آغشته می‌کنند، عید ندارند.
به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین ابوالقاسم یعقوبی، نماینده ولی فقیه در خراسان شمالی و امام جمعه بجنورد در یادداشتی به جایگاه عید نوروز در مبانی اسلامی پرداخت.
«عید» در لغت از ریشه «عود» به معنای بازگشت است، ازاین‌رو روزهایی که دشواری‌ها از پیش راه قوم و ملتی برداشته می‌شود و به پیروزی و آسانی و رفاه نخستین برمی‌گردند را «عید» می‌نامند.
در فرهنگ دینی از آن جهت که در پرتو ماه مبارک رمضان و یا انجام فریضه بزرگ حج، صفا و پاکی فطری نخستین به روح و جان آدمی بازمی‌گردد و آلودگی‌هایی که بر اثر گناه و حرکت در مسیر خلاف فطرت انجام گرفته از میان رفته و انسان به حالت نخستین و فطرت پاک خدادادی خویش برمی‌گردد، به این دو روز بزرگ عید فطر و عید قربان گویند.
در مفهوم «عید» نوعی بازگشت و برگشت به حالت پیشین اشراب شده است هنگامی که فصول سال به پایان می‌رسد و به فصل بهار که نخستین فصل است برمی‌گردد به آن در فرهنگ ملی ایرانیان «عید» گفته می‌شود.
عید نوروز
یکی از اعیاد ملی که در فرهنگ دینی نیز نام آن برده شده و بر اساس برخی از روایات، ارتباط تنگاتنگی با برخی از مناسبت‌های شرعی و دینی نیز دارد، «عید نوروز» است. عید نوروز را باید عید تحول و دگرگونی طبیعت نامید و از روزهای آغازین فصل بهار، این درس‌ها را آموخت:
الف: غبارزدایی و نشاط گستری در طبیعت
ب: حیات دوباره پس از مرگ زمستانی در عالم گیاهان و درختان
ج: رستاخیز طبیعت که درس معادشناسی و رستاخیز بزرگ را می‌آموزد
د: پوشیدن لباس نو بر اندام درختان به‌وسیله باغبان هستی
ه: نظم و انضباط در عالم تکوین که پس از هر زمستانی، بهاری هست و این سنت عالم آفرینش است
در بیان پیشوایان دینی کلمه «نیروز» که همان نوروز است دیده می‌شود.
سوید بن غفله گوید: «روز نوروز بر امیرالمؤمنین علی بن ابی‌طالب (ع) وارد شدم، دیدم در برابر آن حضرت سفره‌ای است و در آن سفره مقداری نان گندم و یک ظرف فرنی و قاشقی نهاده شده است. عرض کردم:ای امیر مؤمنان، روز عید و فرنی؟! حضرت فرمود: این عید کسی است که آمرزیده شده باشد.»(۱)
از این روایت معلوم می‌شود که حضرت اصل عید را انکار و رد نکرده است لکن جهت‌دهی نموده که باید عیدها و ازجمله عید نوروز را با طلب مغفرت و آمرزش همراه ساخت آنان که عید را با رفتارها و گفتارهای گناه‌آلود آغشته می‌کنند، عید ندارند.
روز عید نوروزی برای آن حضرت هدیه آوردند، آن حضرت پرسید: مَا هَذَا؟ این چیست؟ «قَالُوا یا اَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ الْیوْمُ النَّیرُوزُ» گفتند‌ای امیرالمؤمنین امروز نوروز است، امام (ع) فرمود: «اصْنَعُوا لَنَا کلَّ یوْمٍ نَیرُوزاً هر روز ما را نوروز کنید!»(۲)
شاید از این روایت بتوان این استفاده را کرد که: روز عید باید با روزهای عادی فرقی داشته باشد به‌گونه‌ای که روشن باشد که روز سرور و شادی و رفع ملالت و خستگی است.
امام صادق (ع) به معلی بن خنیس که روز نوروز خدمت ایشان رسید تحلیل و نگاه ژرفی به نوروز دارند که زیبا و دل‌نشین است، در عین آن‌که پیوند عید نوروز را با شریعت اسلامی نشان می‌دهد. ایشان از معلی بن خنیس می‌پرسند آیا می‌دانی که امروز چه روزی است؟ معلی جواب می‌دهد که: فدایت شوم این روز روزی است که ایرانیان آن را گرامی می‌دارند و در آن به یکدیگر هدیه و عیدی می‌دهند. امام (ع) فرمود: «سوگند به آن خانه کهن که در مکه است، این روز یک ریشه کهن دارد که من برای تو توضیح می‌دهم تا آن را بدانی… ای معلی! روز نوروز، همان روزی است که خداوند در آن، از بندگان پیمان گرفت که او را بپرستند و چیزی را شریک او قرار ندهند و به فرستادگان و حجت‌های او و به امامان (ع) ایمان بیاورند.
نوروز نخستین روزی است که خورشید در آن طلوع کرد… هیچ نوروزی نیست مگر این‌که ما در آن روز منتظر فرج هستیم زیرا نوروز نخستین روز از سال ایرانیان است، آنان در حالی که تعدادشان سی هزار نفر بود زنده ماندند و زیستند و ریختن آب در نوروز سنت شد.»(۳)
از این بیان امام به حق ناطق امام صادق (ع) روشن می‌شود که:
۱- نوروز روز پیمان عبودیت و بندگی خالصانه و پرهیز از شرک در برابر پروردگار است
۲- نوروز فصل رویش ایمان در قلب مؤمنان و ارادت به پیشوایان معصوم (ع) است
۳- نوروز روز آمادگی و انتظار فرج امام زمان (عج) است.
با این ویژگی‌ها می‌توان به پیوند عید نوروز با آموزه‌های دینی پی برد.
آداب اعیاد در اسلام
برای روزهای عید و ازجمله عید نوروز، در فرهنگ دینی آدابی ذکر شده که یادآوری آن خالی از فایده نیست:
نظافت و عبادت
آراستگی و تمیزی جسم و ظاهر همراه با آراستگی روح و جان یکی از آداب اعیاد شمرده شده است. امام صادق (ع) فرمود: «اِذَا کانَ یوْمُ النَّیرُوزِ فَاغْتَسِلْ وَ الْبَسْ اَنْظَفَ ثِیابِک وَ تَطَیبْ بِاَطْیبِ طِیبِک وَ تَکونُ ذَلِک الْیوْمَ صَائِماً چون روز عید نوروز فرا رسید، بدن خود را بشوی و پاکیزه‌ترین جامه‌هایت را بپوش و با خوشبوترین عطرها خودت را معطر کن و در آن روز روزه‌دار باش.»(۴)
پیوند روزه‌داری با نظافت و آراستگی، نشانگر پیوند جسم و جان و ظاهر و باطن است. در بیان دیگری رسول خدا (ص) فرمود: «زینوا اعیادکم بالتکبیر: عیدهای خود را با (گفتن) الله‌اکبر، آذین بندید.»(۵)
و در حدیث دیگری فرمود: «عید فطر و قربان را با جملات «لا اله الا الله» و «الله‌اکبر» و «الحمدالله لله» و «سبحان‌الله» آذین بخشید.»(۶)
عید راستین
در فرهنگ ملی و دینی ما اعیاد فراوانی وجود دارد که مردم کم و بیش با آن‌ها آشنایند و به‌اندازه توان و آگاهی خود آداب و حرمت آن‌ها را نیز رعایت می‌کنند. لکن، عید واقعی و اصلی و عید مطلق آن زمانی است که دنیا از دست ستمکاران و جباران گرفته شود و به دست ولی‌الله الاعظم بقیه‌الله (عج) سپرده شود و جهان پر از ظلم و ستم پر از عدل و داد گردد.
بودن آن روز ما را عید مطلق/ که در جنبش درآید پرچم حق / عید آن روزی بود کز ظلم آثاری نباشد / از برای مردم ظالم طرف‌داری نباشد
روزی که اولیا و دوستان خدا، عزیز باشند و دشمنان و کینه‌توزان دین، ذلیل و خوار گردند، آن روز، روز جشن و شادی و سرور مؤمنان است. روزی که ولایت و رهبری امت اسلامی در سراسر جهان به دست امام عصر (عج) قرار گیرد و همگان در پرتو زعامت و رهبری او، از حضیض ذلت به اوج عزت و عظمت برسند، آن روز، روز عید راستین و واقعی بندگان خدا خواهد بود.
این حدیث شریف از امام باقر (ع) در این رابطه شنیدنی است: امام باقر (ع) به یکی از دوستان و شیعیان فرمودند: «مَا مِنْ عِیدٍ لِلْمُسْلِمِینَ اَضْحی وَ لَا فِطْرٍ اِلاَّ وَ هُوَ یتجَدَّدُ لآِلِ مُحَمَّدٍ فِیهِ حُزْنٌ قَالَ قُلْتُ وَ لِمَ؟ قَالَ لِاَنَّهُمْ یرَوْنَ حَقَّهُمْ فِی یدِ غَیرِهِمْ» هیچ عید قربان و فطری فرانمی‌رسد مگر آن‌که غم و اندوه ما اهل بیت پیامبر (ص) تازه می‌گردد! راوی گوید: پرسیدم چرا؟ فرمود: چون‌که مشاهده می‌کنند که حقشان در دست نااهلان و بیگانگان قرار گرفته است.»(۷)
از این حدیث نورانی چنین به دست می‌آید که: در هر عصر و نسلی که رهبری دینی در دست ناشایستگان و نااهلان و نامحرمان قرار گیرد، اهل‌بیت (ع) ناراحت و سوگوارند، مفهوم این سخن آن است: در هر زمانی که حکومت و زعامت مردمان مسلمان به دست انسان‌های عادل و عالم و شایسته بیفتد، دل اهل بیت (ع) شاد و مسرور است.
صاحب این قلم بر این باور است امروز که به برکت همت امام راحل و خون پاک شهیدان درخت تنومند جمهوری اسلامی سر کشیده و سرافرازی می‌کند قلب و جان امامان (ع) و ولی عصر (عج) خوشحال و شاد است، زیرا جلودار جامعه و زعیم مردم کسی است که سراپای وجودش عشق و ارادت به اسلام و اهل بیت (ع) است، فرزند شایسته مکتب قرآن و عترت بر مسند امامت و ولایت امت تکیه زده و از زبان او اسلام ناب محمدی (ص) تفسیر و تبیین می‌گردد و به سراسر جهان مخابره می‌شود.
آری باید گفت ایران اسلامی با همت والای فرزندان خویش کاری کرد کارستان. روز ۲۲ بهمن ۵۷ درخت کهن ظلم و ستم را از ریشه و بن برکند و روز ۱۲ فروردین ۵۸ نهال جمهوری اسلامی ایران را غرس کرد و به عید راستین ملی و مذهبی خود دست یافت:
«صبحگاه ۱۲ فروردین که روز نخستین حکومت الله است از بزرگ‌ترین اعیاد مذهبی و ملی ماست، ملت ما باید این روز را عید بگیرند و زنده نگه دارند، روزی که کنگره‌های قصر ۲۵۰۰ ساله حکومت طاغوتی فرو ریخت و سلطه شیطانی برای همیشه رخت بربست و حکومت مستضعفین که حکومت خداست به جای آن نشست.»(۸) / رسا
منابع
۱) منتخب میزان الحکمه، ری‌شهری، مترجم، جلد ۲، صفحه ۷۵۲
۲) هی لا مدرک
۳) همان مدرک
۴) همان
۵) همان
۶) عید الشرایع
۷) علل‌الشرایع، جلد ۲، صفحه ۹۱ شماره ۱۲۲، دارالحجه للثقافه
۸) صحیفه امام، جلد ۶، صفحه ۴۵۴
