فقه سیاسی مقارن، عامل پویایی روز افزون وحدت کشورهای اسلامی

ورود مراکز علمی جهان اسلام به تبیین فقه سیاسی مقارن با توجه به عنصر زمان و مکان کمک شایانی به پویایی روز افزون وحدت کشورهای اسلامی خواهد کرد؛ اقدمات پژوهشی و آموزشی مشترک میان دانشگاه‌های جهان اسلام در مولفه‌هایی از قبیل واکاوی مفهوم مصلحت و نیز برخی رویه‌های حقوقی در متن فقه اسلامی، گنجینه‌ای بی بدیل در مواجهه با فشارهای قدرت‌های استکباری به شمار می‌آید.

به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر محمدحسین مختاری رئیس دانشگاه مذاهب اسلامی در سخنانی در «همایش ملی تقریب مذاهب و وحدت اسلامی» با موضوع نقش دانشگاهیان در تحقق وحدت اسلامی در جمع مهمانان خارجی و داخلی این همایش، اظهار داشت: بر همه مسلمین واجب است که از همه‌ی ظرفیت‌های خود در جهت اعتلای اسلام در جهان بکوشند و دانشگاه‌های اسلامی از اهمیت وافر و چشمگیری در این زمینه و ارتباط برخوردار است.

وی افزود: دانشگاه‌های اسلامی پس از تاسیس، تاثیرات عمیقی در وحدت امت اسلامی ایجاد کردند و در ابعاد مختلف فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و رفاهی تاثیر گذار بودند و از این جهت توانستند به فرایند شکل گیری تقریب مذاهب اسلامی کمک کنند.

انتقال نظام معرفتی وحدت و انسجام اسلامی از طریق آموزش در سازمان معرفتی جهان اسلام

استاد سطوح عالیه حوزه و دانشگاه بیان داشت: انتقال نظام معرفتی وحدت، اتحاد و انسجام در میان آحاد امت اسلامی از طریق آموزش در سازمان معرفتی جهان اسلام امکان پذیر است که باید به آن سازمان آموزشی کشورهای اسلامی یا دانشگاه‌های جهان اسلام نام نهاد.

مختاری با بیان این که دانشگاه‌ها و مراکز علمی و آکادمیک کشورهای اسلامی باید تابعی از دغدغه‌ها و نیازهای معرفتی جوامع اسلامی باشند و برای تحقق این مهم باید برنامه ریزی کرد، گفت: بی شک سیستم آموزشی کشورهای اسلامی با ورود عالمانه و محققانه توأم با اجتناب از انتزاع گرایی در مسائل و چالش‌های مهم جهان اسلام، می‌تواند آموزش‌های علمی و عملی در راستای ارتقای وحدت امت اسلامی ترتیب دهد که در وهلۀ نخست لازم است دانشگاههای جهان اسلام که بعضاً غرب گرایی را ترویج می‌دهند به سوی مطالعات میان فرهنگی رهنمون شوند.

دانشگاه‌های اسلامی همچون دانشگاه مذاهب اسلامی می‌توانند نوید بخش وحدت امت اسلامی باشند

وی خاطرنشان کرد: در نظام اسلامی دانشگاه‌های اسلامی همچون دانشگاه مذاهب اسلامی، جامعه المصطفی العالیمه، دانشگاه الازهر به عنوان قدیمی ترین و بزرگترین مرکز آموزش عالی- اسلامی و دیگر دانشگاه‌های مهم کشورهای اسلامی با بهره گیری از همۀ ظرفیت‌های خود می‌توانند نوید بخش وحدت امت اسلامی باشند، به عنوان نمونه برگزاری فقه مذاهب اسلامی با رویکرد مقارنه‌ای در مراکز علمی کشورهای اسلامی، انسجام و یکپارچه سازی علوم اسلامی و تقویت ارتباطات میان مراکز علمی و اکادمیگ جهان اسلام را موجب خواهد شد.

رئیس دانشگاه مذاهب اسلامی با اشاره به این که اختلافات بین عالمان مذاهب اسلامی ناظر بر مسائل فرعی در مباحث کلامی، حدیثی، اصولی، فقهی و تفسیری است و اختلاف در اصول اعتقادی نیست، تصریح کرد: بر مبنای «ان للمجتهد المصیب اجران و للمخطی اجر واحد»؛ باید هر یک دیگری را در مسائل خلافی معذور بدارد و باعث صف آرائی در برابر یکدیگر نشود، زیرا اختلاف در مسائل نظری طبیعی است و سبب آن اختلاف نظری بودن آنها است نه مذهب.

وی ادامه داد: لذا این اختلاف در بین عالمان پیرو مذهب واحد چه جعفری و چه حنفی، مالکی، شافعی، مالکی و حنبلی و جز اینان نیز وجود دارد، و باید دانست این اختلاف ضرری ندارد، زیرا هدف همه یکی است و آن رسیدن به واقع و حکم الهی است، پس نباید اختلاف یاد شده سبب نزاع و درگیری وصف آرایی قرار گیرد، بلکه باید وسیله‏ای برای رسیدن به نظر ارجح و قول قوی باشد.

ترویج مطالعات و آموزش‌های تطبیقی از مولفه‎های حیاتی در نقش آفرینی دانشگاه‌های اسلامی در تقریب مذاهب اسلامی

مختاری بیان داشت: بلکه ایجاد بسترهای لازم برای ترویج مطالعات و آموزش‌های تطبیقی در قالب فقه، اصول، کلام، حدیث و سایر علوم اسلامی با هدف تقریب روز افزون مذاهب اسلامی، از جمله مولفه‌های حیاتی در نقش آفرینی دانشگاه‌های اسلامی در تقریب مذاهب اسلامی به شمار می‎آید.

وی افزود: راه اندازی فقه حنفی، شافعی، امامی، اباضی و دیگر مذاهب اسلامی در دانشگاه مذاهب اسلامی و دیگر مراکز علمی و آکادمی کشورهای اسلامی باید به عنوان اصل کلیدی در مسدلۀ اتحاد امت اسلامی مورد توجه قرار گیرد.

ظرفیت مهم دانشگاه الازهر در تقویت وحدت امت اسلامی

رئیس دانشگاه مذاهب اسلامی با بیان این که هم چنین در کنار دانشگاه مذاهب اسلامی، نمی‌توان ظرفیت مهم دانشگاه الازهر در تقویت وحدت امت اسلامی را نادیده گرفت، اظهار داشت: مقبولیت بالا در بین مسلمین جهان و همچنین پیروان ادیان دیگر، کرسی‌های متعدد علمی در رشته‌های مختلف در دنیا و وجود چهره‌های برجسته علمی و انقلابی از جمله بهترین ابزارهای تقریبی‌ هستند که تمامی این موارد در دانشگاه الازهر به طور بالقوه و یا بالفعل موجود است.

مختاری تاکید کرد: بسیار مطلوب است که بین دانشگاه مذاهب اسلامی، حوزه علمیه قم که مرکز تشیع در دنیاست و دانشگاه جامعه المصطفی، با الازهر و دیگر دانشگاه‌های اسلامی، تفاه نامه‌هایی مبنی بر همکاری در همه زمینه‌ها ایجاد شود تا گفتمان تقریب گسترش یابد و عزت ذاتی امت اسلامی در جهان احیا گردد.

رئیس سابق مرکز اسلامی نیوکاسل به نقش رویکرد تقریبی در خنثی سازی گزاره‌های تقریبی در سراسر ممالک اسلامی، بیان داشت: به ویژه در کشورهای جنوب شرق آسیا همچون مالزی و اندونزی می‌توان با رویکرد تقریبی، تعاملات میان فرهنگی عظیم میان دانشگاه مذاهب اسلامی با مراکز علمی آن کشورها ایجاد کرد و امواج مخرب گزاره‌های تکفیری را خنثی نمود.

وی ادامه داد: نباید فراموش نمود اهمیت مقولاتی هم چون فقه و اصول میان دینی و میان مذهبی در مراکز علمی جهان اسلام، در انسجام بخشی هنجارها، امت اسلامی را بیش از پیش به یکدیگر نزدیک خواهد کرد، تحقق این مهم اساتید دانشگاه‌های اسلامی را به مبانی فقهی و دینی یکدیگر آشنا ساخته و با جهل زدایی در این مسأله اختلافات را به حدأقل می‌رساند.

تدوین دائره المعارف با روش مقارنه‌ای در همۀ عرصه‌های علمی عاملی برای جلوگیری از افراط

رئیس دانشگاه مذاهب اسلامی به عنوان نمونه تدوین دائره المعارف با روش مقارنه‌ای در همۀ عرصه‌های علمی بر مبنای مسائل روز به صورت مشترک میان دانشگاه‌های کشورهای مختلف اسلامی را از عواملی برشمرد که بر بسیاری از آلودگی‌های سیاسی و اجتماعی خط بطلان خواهد کشید، زیرا تلاش برای فهم زیر ساخت‌های فکری و مذهبی مذاهب مختلف، تهمت افترا و بد بینی را نسبت به یکدیگر زائل خواهد کرد و همه توطئه‌های بیگانگان و رسانه‌های دشمن را نقش بر آب می‌سازد.

مختاری خاطرنشان کرد: از سوی دیگر ورود مراکز علمی جهان اسلام به تبیین فقه سیاسی مقارن با توجه به عنصر زمان و مکان کمک شایانی به پویایی روز افزون وحدت کشورهای اسلامی خواهد کرد؛ اقدمات پژوهشی و آموزشی مشترک میان دانشگاه‌های جهان اسلام در مولفه‌هایی از قبیل واکاوی مفهوم مصلحت و نیز برخی رویه‌های حقوقی در متن فقه اسلامی، گنجینه‌ای بی بدیل در مواجهه با فشارهای قدرت‌های استکباری و خنثی سازی قوانین کنوانسیون‏های ظالمانۀ جوامع غرب به شمار می‌آید.

وی با بیان این که بی شک روش شناسی(متدولوژی) فقه و اصول مقارن و نیز دیگر علوم اسلامی روز، به عنوان یک شاخصه حیاتی در تقویت اقتدار و هم گرایی علمی و دینی دانشگاه‌های اسلامی موثر خواهد بود، گفت: تأمل و تعمق روز افزون بحث‌های علمی و هدایت گفتمان‌های معاصر جهان اسلام در مسیر تقویت هم گرایی سیاسی کشورهای اسلامی را پیش خواهد برد.

بهره گیری از ظرفیت‌های حوزه‌های علمیه جهان اسلام در تأمین مبانی فکری و معرفتی وحدت بخش در دانشگاه‌های جهان اسلام ضروری است

رئیس دانشگاه مذاهب اسلامی تاکید کرد: بدیهی است بهره گیری از ظرفیت‌های حوزه‌های علمیه جهان اسلام در تأمین مبانی فکری و معرفتی وحدت بخش در دانشگاه‌های جهان اسلام ضروری است؛ امروز مراکز علمی کشورهای مسلمان دست نیاز به سوی حوزه‌های علمیه ممالک اسلامی دراز کرده اند، لذا شایسته است مراکز حوزوی در جهان اسلام در راستای تعامل روز افزون با دانشگاه‌ها و مراکز علمی آموزشی کشورهای اسلامی گام بردارند.

وی افزود: هم چنین ارائۀ تولیدات و آثار فاخر تقریبی در سطح مراکز علمی هم چون کتاب ارزشمند و گران سنگ «السنه النبویه فی مصادر المذاهب الاسلامیه» می‌تواند ظرفیت‌های ارزشمند مراکز علمی در ارائۀ دیگر اثار تقریبی در کشورهای اسلامی نمایان سازد.

ضرورت تقویت پویایی اتحادیه دانشگاه‌های جهان اسلام بر مبنای مسائل حیاتی جهان اسلام

مختاری در بخش دیگری از سخنان خود به ضرورت تقویت و پویایی اتحادیه دانشگاه‌های جهان اسلام بر مبنای مسائل حیاتی جهان اسلام هم چون مسألۀ فلسطین و تقویت روز افزون مراکز علمی هم چون دانشگاه قدس، لزوم تبادل استاد و دانشجو و دیدار‌های مشترک علمی و فکری و تقریبی میان دانشگاه‌های اسلامی با دانشگاه قدس را دو چندان می‌سازد، تاکید کرد.

وی یادآور شد: از سوی دیگر سازمان‌های عربی، اسلامی، بین المللی باید نهایت حمایت خود را از اتحادیه دانشگاه‌های جهان اسلام که در حاال حاضر بیش از ۳۱۴ دانشگاه و موسسه اموزش عالی را در خود جای داده است مبذول دارند. البته در کنار حمایت‌های سازمان‌ها و دولت‌های کشور‌های اسلامی، دانشگاه‌های اسلامی باید در عرصه‌های بین المللی تعامل و هم گرایی روز افزون در برگزاری کرسی‌های آزاد اندیشی با رویکرد تقریب بین مذاهب را کلید بزنند.

دغدغه‌های متنوع کشورهای اسلامی و ضرورت تعامل علمی مشترک گفتمان علم محوری را در امت اسلامی طنین انداز کند

استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به این که برای تحقق این مسأله دانشگا ه‌های اسلامی که از خواستگاه دینی به معنای مطلق برخوردارند و مولفه‌های میان مذهبی در بستر کتاب و سنت را در خود جای داده‌اند نقش بی بدیل در تعاملات میان دینی و میان فرهنگی ایفا می‌کنند، بیان داشت: دغدغه‌های متنوع کشورهای اسلامی و ضرورت تعامل علمی مشترک در رشته‌های هم چون هنر اسلامی، فقه اسلامی، شهر سازی، معماری اسلامی، حقوق شهروندی، فقه حکومتی و اسلامی و اقتصادی باید دانشگاه‌های اسلامی را برآن دارد تا به صورت مستمر و فراگیر گفتمان علم محوری را در امت اسلامی طنین انداز نمایند.

رئیس دانشگاه مذاهب اسلامی در پایان اظهار کرد: ارتقای تعامل علمی و فقهی بین دانشگاه‌های اسلامی، تبیین ابعاد فقه مقارن و انجام طرح‌ها و پژوهشهای معطوف به هم‌گرایی و انسجام اسلامی، پاسخگویی به شبهات و مسائل نوپیدا در زمینه فقه و حقوق و ایجاد بستری مناسب برای حرکت به سوی تحقق امت واحده اسلامی از جمله آثار و کارکردهای دانشگاه‌های مهم اسلامی است که نوید بخش آینده روشن در ساحت علمی آن مراکز آموزشی است./ شفقنا