شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
مهم‌ترین فقها و کتب حنفیه
– ابوحنیفه نعمان بن ثابت (م۱۵۰ق)، مؤسس مذهب
– ابویوسف، یعقوب بن ابراهیم انصاری (م۱۹۸ق): الخراج؛ الآثار؛ اختلاف أبی حنیفه و ابن أبی لیلی.
– محمد بن حسن شیبانی(م۱۹۸ق): المبسوط؛ الجامع الصغیر؛ الجامع الکبیر؛ الزیادات؛ الحجه علی اهل المدینه
– زفر بن هذیل(م۱۵۸ق)
– حسن بن زیاد لؤلؤی(م۲۰۴ق)
– حاکم مروزی،ابوالفضل محمدبن محمد بن احمد سلّمی بلخی معروف به حاکم شهید (م۳۳۴ق): الکافی (مجموعه کتب ظاهر الروایه) این کتاب مختصرشده کتاب المبسوط شیبانی(م۱۹۸ق).
– ابو جعفر احمد بن محمد طحاوی (م۳۲۱): الجامع الکبیر فی الشروط، (و در عقاید: العقائد الطحاویه)
– احمد بن عمر (= عمرو یا مهر یا مهیر) خصاف (م۲۶۱ق): کتاب الحیل، و کتاب الوقف.
– ابوالحسن احمد بن محمد قدوری بغدادی (م۴۲۸ق): المختصر
– سرخسی، شمس الائمه محمد بن احمد (محدود ۴۸۳): المبسوط فی شرح الکافی در سی‌جزء.
– علاء الدین ابوبکر بن مسعود بن احمد کاشانی (م۵۸۷): بدائع الصنایع فی ترتیب الشرایع در هفت جزء.
– علاء‌الدین ابومنصور محمد بن احمد سمرقندی (م۵۸۴ق): تحفه الفقهاء.
– مرغینانی، برهان الدین ابوالحسن علی بن ابی‌بکر مرغیانی راشدانی (م۵۹۳): الهدایه شرح بدایه المبتدی.(۱)
– عبد الله موصلی، مجدالدین ابوالفضل عبدالله بن محمود بن مودود (م۶۸۳ق): المختار و شرح آن: الاختیار فی تعلیل المختار.
– ابن ساعاتی، احمد بن علی حنفی (م۶۹۴ق): مجمع البحرین وملتقى النهرین.
– حافظ‌الدین عبدالله بن احمد بن محمود نسفی (م۷۱۰ق): کنزالدقائق(۲)
– کمال الدین ابن همام، محمد بن همام الدین عبدالواحد اسکندری سیواسی (م۸۶۱ق): فتح القدیر در هشت جزء.
– ملاخسرو، محمد بن فرامرز رومی (م۸۸۵ ق): درر الحکام فی شرح غرر الاحکام و حاشیه آن: غنیه ذوی الاحکام از شرنبلالی (م۱۰۶۹) .
– ابن‌نجیم، زین الدین عمر بن إبراهیم بن محمد مصری (م۹۷۰ق): البحر الرائق فی شرح کنز الدقائق (از نسفی) در هشت جزء؛ و: الأشباه و النظائر.
– محمد علاء الدین حصفکی (م۱۰۸۸): الدر المختار فی شرح تنویر الابصار، دارای دو جزء.
– مولی شیخ نظام‌الدین برهانبوری و جمعی از علمای هند(۳) (متوفی قرن ۱۱ق): الفتاوی الهندیه = الفتاوی العالم‌کیریه. این کتاب به سفارش سلطان اورنگ‌زیب عالم‌گیر نگاشته شده و دارای شش جزء است. و در حاشیه آن الفتاوی الخانیه محمود اوزجندی قاضیخان حسن بن منصور (م۵۹۲) و الفتاوی البزازیه از حافظ الدین محمد معروف به ابن بزاز (م۸۲۷) قرار دارد.
– محمد امین معروف به ابن عابدین (م۱۲۵۲ق): رد المحتار علی الدر المختار= حاشیه ابن عابدین در هفت جزء که دو جزء آن تکمله است، و: نشر العرف فی بناء بعض الأحکام علی العرف، و: العقود الدریه فی تنقیح الفتاوى الحامدیه.
– شیخ عبدالغنی غنیمی میدانی (م۱۲۹۸ق): اللباب فی شرح الکتاب،ودر عقاید: شرح العقاید الطحاویه.(۴)
—————————-
پانوشت:
۱٫ این کتاب بسیار مشهور توسط مؤلف در چهار جلد نگاشته شد و دارای حاشیه‌های فراوانی است از آن جمله: الغایه از سروجی و الکفایه از کرلافی و الوقایه از تاج الشریعه و النقایه از صدر الشریقه و النهایه از سغناقی و حاشیه النهایه از قونوی و معراج الدرایه از قوام الدین کاکی و العنایه از بابرتی و البنایه از عینی.
۲٫ بر آن شروح و حواشی زیادی نگاشته شده از جمله: البحر الرائق فی شرح کنز الدقائق (ابن نجیم)، تبیین الحقائق فی شرح کنز الدقائق (عثمان بن علی زیلعی) در شش جزء، رمز الحقائق (عینی)، النهر الفائق (عمر بن نجیم)، منحه الخالق (ابن‌عابدین) و کشف الحقائق (افغانی) و …
۳٫ قاضى محمد حسین جونبورى، سید على اکبر سعد الله خان، ملا حامد جونبورى، و محمد اکرام لاهورى.
۴٫ سایر فقها و کتب فقهی مهم حنفیه عبارت است از:
– اوزجندی فرغانی (م۵۹۲ق): فتاوى قاصیخان
– برهان الشریعه محمود بن احمد محبوبی حنفی (م۶۷۳ق): وقایه الروایه فی مسائل الهدایه
– زیلعی(م۷۴۲ق): تبیین الحقائق
– ابن وهبان، عبدالوهاب بن أحمد بن وهبان الحارث، قاضی و ادیب (م۷۶۸ق): المنظومه الوهبانیه، که همراه شرح ابن‌‌الشحنه به تحقیق عبدالجلیل العطاء البکری توسط دار الفجر چاپ شده است.
– باربرتی(م۷۸۶ق): شرح العنایه
– ابوبکر حدادی بغدادی(م۸۰۰ق): الجوهره النیره
– اسروشنی(م۶۳۲ق): أحکام الصغار
– ابن قاضی سماوه یا سماونه، شیخ محمود بن اسماعیل (م۸۱۸ یا ۸۲۳ق): جامع الفصولین در دو جزء.
– ابن کردی(م۸۲۷ق): الفتاوى البزازیه
– طرابلسی(م۸۴۴ق): معین الحکام فیما یتردد بین الخصمین من الأحکام
– عینی (م۸۵۵ق): البنایه فی شرح الهدایه
– ابن‌شحنه(م۸۸۲ق): لسان الحکام فی معرفه الأحکام
– ابراهیم حلبی(م۹۵۶ق): ملتقى الأبحر
– قاضی زاده (م۹۸۸ق): نتائج الأفکار
– شلبی (م۱۰۰۰ق): حاشیه على تبیین الحقائق
– تمرتاشی(م۱۰۰۴ق): تنویر الأبصار
– غانم بن محمد البغدادی(م۱۰۳۰ق): مجمع الضمانات
– محمد بن سلیمان – معروف به داماد افندی (م۱۰۷۹): مجمع الانهر فی شرح ملتقی الابحر، و شرح دیگر آن: الدر المنتقی فی شرح الملتقی.
– شیخی زاده(م۱۰۷۸ق): مجمع الأنهر
– رملی(م۱۰۸۱ق): الفتاوى الخیریه
– حموی، شهابُ‌الدین أبوالعباس أحمد بن محمد حُسَیْنی مصری (م۱۰۹۸ق): غمز عیون البصائر شرح: الأشباه و النظائر (ابن نجیم) در دو جزء.
– الطحطاوی (م۱۲۳۱ق): حاشیه بر مراقی الفلاح
– محمد بن محمد امین ابن عابدین (م۱۳۰۶ق): قره عیون الخیار (تکمله حاشیه ابن عابدبن)
– علی حیدر(م۱۳۵۳ق): درر الحکام
همچنین از مجموعه‌ها و رساله‌های فتوائی در مذهب حنفی این کتابها از شهرت خاصی برخوردار شدند:
– الفتاوی الهندیه فی مذهب الإمام الأعظم أبی حنیفه النعمان = فتاوی عالمگیریه؛ الشیخ نظام‌الدین و جمعی از علمای هند
– الجامع الوجیز، معروف به الفتاوی البزازیه؛ محمد بن محمد بن شهاب کَردَری ملقب به حافظ الدین بْن‌ِ بَزّاز (م۸۲۷ق)
– الفتاوی الولوالجیه عبد الرشید و الوالجی (محدود ۵۴۰) .
– الفتاوی الخانیه.
– الفتاوی الظهیریه از ظهیر الدین محمد بخاری (م۶۱۹) .
– الفتاوی الطرطوسیه از ابراهیم طرطوسی (م۷۵۸) .
– الفتاوی التتارخانیه از ابن علاء الدین (م۸۰۰) .
– الفتاوی الخیریه از خیر الدین رملی (م۱۰۸۱) .
– الفتاوی الأنقرویه از محمد افندی انقروی (م۱۰۹۸) .
– الفتاوی الحامدیه از حامد افندی و الفتاوی المهدیه فی الوقایع المصریه
