شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
شبکه اجتهاد: در روزهای گذشته حجت‌الاسلام حسین میرزایی، نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگویی درباره طرح استفاده از طلا به‌عنوان پول گفته بود: طرح استفاده از طلا به‌عنوان پول هنوز در مجلس مطرح نشده است اما تصمیم داریم بند «د» ماده ۲ قانون پولی و بانکی کشور را تغییر بدهیم و اینکه گفته شده مسکوکات طلا رواج قانونی ندارد را مصوب کنیم که رواج قانونی دارد، این در واقع کوتاه‌ترین طرح کل پارلمان‌های دنیا محسوب می‌شود. نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: نتیجه این می‌شود که مقدمات آن طرح، بحث پول و طلا را فراهم می‌کند، امروز در کشور در پرداخت مهریه، هدیه و امثال این‌ها به دیگران سکه می‌پردازید، عرفاً این رواج دارد و مورد تایید همه ملت ایران هم است اما قانوناً رواج قانونی دارد، اگر ما در یک قدم عرف را با قانون همراه کنیم، بسیاری از مسائل حل خواهد شد، پول طلا مساله خیلی بزرگ‌تر و مهم‌تری است که طرحی که عرض کردم یک در قطعه‌ای از آن کار ممکن است صورت بگیرد.
پول باید چند کارکرد داشته باشد، یکی از کارکردهای پول این است که بتواند ارزش خدمات و کالاها را حفظ کند و یکی دیگر اینکه قابل تقسیم و محاسبه و شفاف می‌شود، الآن ریال و تومان در کشور ما توان حفظ ارزش کالا و خدمات را ندارد، تورم به وجود می‌آید، کاهش ارزش پولی به وجود می‌آید و یکی از مهمترین کارکردها را ریال و تومان از دست داده، پس ما به یک پولی احتیاج داریم که بتواند این کارکرد را هم داشته باشد، پولی که مورد توافق همه‌ی مردم دنیا است، طلا است، طلا را از دیرباز به‌عنوان پول می‌شناسند و قبل از اینکه پول‌های کاغذی به وجود بیاید و پول اعتباری به وجود بیاید، خط‌کش اندازه‌گیری ارزش کالا و خدمات طلا، نقره و فلزات گران‌بها بوده است.
حرف ما این است که برای اینکه پول ما تحریم‌ناپذیر شود، تورم‌ناپذیر باشد، به‌اضافه اینکه کارکردهای متعارف پول را هم انجام بدهیم و بتواند در برابر دلار آمریکا و یورو اروپا و بقیه عرصه‌ها مقاومت بالاتری داشته باشد بلکه اصلاً بازارهای مالی بقیه کشورها را هم تسخیر بکند راهش این است که ما به سمت پول طلا، نقره و فلزات گران‌بها برویم.
اکنون در اصفهان بسیاری از ذخیره‌سازی ارزش کالا و خدمات با طلا اتفاق می‌افتد و با پول اتفاق نمی‌افتد اگر اصفهانی‌ها را اقتصاد‌ی‌ترین مردم کشور بدانیم این کار را انجام می‌دهند برای حفظ کالا و خدمات‌شان از طلا استفاده می‌کنند، جاهایی هم برای مبادلا‌تشان از طلا و سکه استفاده می‌کنند حتی من مجموعه‌هایی را می‌شناسم که حقوق دستمزد را براساس طلا می‌دهند و دریافت‌هایشان هم همین‌طور است البته به طلا هم بسنده نمی‌شود نقره هم است، تهاتر هم است و این کار عملیاتی هم است یعنی تنها یک کار خیلی ساده، ما امروز ریال را با کارت‌های بانکی جابجا می‌کنیم، آن زمان طلا را جابجا می‌کنیم از جهت عملیاتی هم هیچ دشواری ندارد و هیچ هزینه‌ای هم به دوش کشور و دولت نمی‌گذارد، پشتوانه خوبی هم دارد.
دکتر ایرج توتونچیان، استاد تمام دانشگاه الزهرا(س) و معاون وزیر اقتصاد در دهه ۶۰ و یکی از طراحان قانون «بانکداری بدون ربا» در سال ۶۲؛ در واکنش به اظهارات حجت‌الاسلام میرزایی در یادداشتی برای «نود اقتصادی» نوشت: متأسفانه این‌گونه پیشنهادات ناشی از درک ناصحیح از بانکداری بدون ربا است که ما مدت‌ها است آن را با عنوان موسسه تأمین مالی اسلامی معرفی کرده‌ایم. این‌گونه پیشنهادات که فاقد مبنای اقتصادی در ایران می‌باشد نتیجه‌ای جز نوشتن روی کاغذ و احتمالاً پیچیده‌تر شدن مسائل و مشکلات اقتصادی نخواهد داشت زیرا پایه‌های اولیه اقتصاد این کشور اسلامی چیزی جز سرمایه‌داری لیبرال نیست.
من به‌عنوان استاد دانشگاهی که از سه سال قبل از پیروزی انقلاب اسلامی در زمینه‌های مختلف «تأمین مالی اسلامی» تاکنون تحقیقات مستندی به زبان‌های فارسی و انگلیسی انجام داده‌ام از نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی انتظار دارم تا پیشنهادات خود را در چارچوب قانون اساسی ارائه دهند که در آن مشخصاً اقتصاد ایران باید اسلامی باشد.
امام راحل نیز جمله‌ای به این مضمون دارند که فرمودند: تا زمانی که در بانک‌های ما ربا وجود دارد این مملکت اسلامی نیست. مقام معظم رهبری نیز بارها نسبت به این موضوع با صراحت مطالب ارزنده‌ای فرموده‌اند. از این رو ذیلاً چند مورد از یافته‌های علمی بیش از چهل سال مطالعات خود در زمینه‌های پول و بانکداری اسلامی را برای تنویر افکار نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی بیان می‌کنم. تمام مطالب اشاره شده بار و معنای علمی (و نه عامیانه) دارد و چاره‌ای جز این ندیدم.
لازم به ذکر است که کلیه یافته‌های علمی نگارنده این سطور بر پایه قرآن و روایات و احادیث معتبر بنا شده و از آنجا که نظام اقتصاد اسلامی بر سه رکن: عدالت، تعاون و رفاه اجتماعی استوار است کرامت انسانی حفظ و صیانت خواهد شد.
برخی از یافته‌های علمی اینجانب عبارتند از:
۱- پول یک کالای عمومی غیر محض است.
۲- پول در این نظام درون‌زا است برخلاف نظام سرمایه‌داری که پول برون‌زا است.
۳- خلق پول در نظام مورد بحث صورت نخواهد گرفت.
۴- با حذف مطلق ربا (بهره)، هم بازار ثانویه بورس منحل خواهد شد (جز در موارد معدود برای معاوضه) و هم گرداب پولی که یک انباره زیان‌بار بوده و ناشی از وجود ربا است از بین خواهد رفت و تبدیل به روانه‌ای سازنده خواهد شد.
۵- در این شرایط به استناد اصول مسلم اقتصادی بیکاری نیز از بین خواهد رفت.
۶- تا زمانی که عوامل تولید آماده باشد می‌توان بدون نگرانی از ایجاد تورم، «عرضه پول» را اضافه کرد؛ زیرا که پول(M) بلاواسطه به کالا (C) تبدیل خواهد شد.
۷- به محض آنکه پول با یکی از عوامل تولید مانند کار(در عقد مضاربه) از نظر حقوقی ترکیب شد به سرمایه بالفعل تبدیل خواهد شد و از این جهت است که فقه اسلامی برای آن پاداش -یعنی بخشی از سود- را در نظر می‌گیرد. ولی تا زمانی که بر روی پول کار انجام نشود هیچ پاداشی نیز به آن تعلق نمی‌گیرد. این دقیقاً عین بیان حضرت امام است که فرمودند «پول نباید کار کند». در حالی که در نظام ربوی که پول با پول مبادله می‌شود یعنی:
M(1) به M(2) تبدیل می‌شود که در آن: M(2) بزرگ‌تر از M(1) است و این اختلاف مقدار همان ربا است.
۸- در صورتی که این پیشنهادات پس از نزدیک به چهل سال کارشناسان بانکی هنوز آموزش لازم را ندیده‌اند که باید اقدام عاجل به عمل آید و سپس با دقت، نظارت‌های لازم صورت پذیرد آن‌وقت است که همین کاغذ‌هایی که بانک مرکزی برخلاف قانون چاپ می‌کند خود تبدیل به «پولطلا» خواهد شد.
۹- حضرت عالم ربانی جناب آقای جوادی آملی به‌درستی تقریباً به این معنا فرمودند که در نظام ربوی اقتصاد مقاومتی امکان تحقق ندارد. حال سؤال این است آیا کسانی که بر اساس توصیه مؤکد مقام معظم رهبری درصدد مطالعه در خصوص اقتصاد مقاومتی هستند به موارد فوق توجه کرده‌اند؟
۱۰- بدیهی است که اگر امروز و در این دوره از مجلس محترم شورای اسلامی، نمایندگان محترم به این موضوع به‌عنوان مهمترین موضوع نپردازند معلوم نیست که چندین چهل سال دیگر باید بگذرد تا دولت آن زمان کمر همت ببندد. آن‌هم دولتی که بر مبنای قانون اساسی مانند چهل سال گذشته سوگند یاد کرده است که از اصول قانون اساسی حفظ و صیانت کند.
۱۱- بدیهی است که اجرای این پیشنهادات بنا بر متن سخنرانی مقام رهبری نیاز به افراد جسور و دانا داشته و باید احتیاط لازم صورت گیرد یعنی ابتدا به‌صورت آزمایشی انجام شده و به‌تدریج و پس از رفع مشکلات احتمالی به سایر بانک‌ها گسترش یابد.
پس از یادداشت دکتر توتونچیان، «مؤسسه متا» در واکنش به این اظهارات توجه مخاطبان را به چند نکته جلب کرده است:
۱- طلا مبنای قدرتمندی در سبک زندگی و اقتصاد ایرانیان داشته و همواره بهترین گزینه در کارکردهای پولی می‌باشد. درحالی‌که طرح بانک اسلامی آقای توتونچیان -به اعتراف خودشان- هنوز روی کاغذ است.
۲- هرگاه ایرانیان -با توصیۀ اساتید اقتصاد مدرن- از طلا فاصله گرفته‌اند، در بانک و بورس دچار مشکلات اقتصادی و فرهنگی پیچیده‌ای شده‌اند.
۳- پایه‌های اولیۀ نظام اقتصادی بر پول است. وقتی آقایان سیستم پول اعتباریِ مجهول را پذیرفتند، پایه‌های اقتصاد این کشور اسلامی را بر فونداسیون سرمایه‌داری غربی بنا نهاده‌اند.
۴- طبق قانون اساسی، اقتصاد ایران باید اسلامی باشد و این موضوع بدون توجه به پول مورد تائید اسلام، غیرممکن است.
– در ادامه جناب توتونچیان، «پولطلا» را عامیانه خوانده و طرحی علمی! ارائه کرده‌اند که در ادامه به بررسی مختصر آن می‌پردازیم:
در بند ۳ فرموده‌اند: خلق پول در نظام مورد بحث صورت نخواهد گرفت/ سپس در تناقضی عجیب در بند ۶ فرموده‌اند: تا زمانی که عوامل تولید آماده باشد می‌توان بدون نگرانی از ایجاد تورم، «عرضه پول» را اضافه کرد!
ایشان در بند ۸ با بهانه‌ای نخ نما شده فرموده‌اند: پس از نزدیک به چهل سال کارشناسان بانکی هنوز آموزش لازم را ندیده‌اند که باید اقدام عاجل به عمل آید.
سپس در ادامۀ بند ۸ با یک تغییر فاز ۱۸۰ درجه‌ای، برای اعتباربخشی به طرحشان از «پولطلا» قوت گرفته و نوشته‌اند: سپس با دقت نظارت‌های لازم صورت پذیرد، آن‌وقت است که همین کاغذ‌هایی که بانک مرکزی برخلاف قانون چاپ می‌کند، خود تبدیل به «پولطلا» خواهد شد.
امیدواریم دوستان مبدع قانون بانکداری بدون ربای سال ۶۲، تبعات فاجعه بارِ ساده‌انگاری در موضوع پول را درک کرده باشند و فرصت بازنگری در رویکردهای خود را از دست ندهند.
