شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
رئیس موسسه پژوهشی فرهنگی فهیم و استاد حوزه علمیه با اشاره به طرح نظریه جهاد ابتدایی در نیم قرن اخیر تاکید کرد: این نظریه دارای اشکالاتی است که با توجه به تلاش دشمنان در خشن جلوه‌دادن اسلام نیازمند تحلیل و بررسی دقیق‌تر است.
به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین کاظم قاضی‌زاده، رئیس موسسه پژوهشی فرهنگی فهیم در ادامه جلسات تحلیل آیات جهادی قرآن کریم گفت: در این آیات اجمالا درباره جهاد دفاعی بحث شده است، ولی در آیه ۱۹۳ بحث از جنگ و جهاد ابتدایی است.
قاضی‌زاده با اشاره به هفت نظریه در این مورد و توضیحات ارائه شده در جلسات قبل بیان کرد: نظریه بسط توحید و رفع شرک مشهور میان قدما و مفسرین و مجتهدین است؛ این گروه معتقدند که باید با مشرکان جنگید تا نابود شوند و توحید در جوامع بشری بسط پیدا کند.
وی افزود: قطب راوندی در این مسئله گفته است که باید با همه مشرکان ولو اینکه با شما نجنگند باید بجنگید تا توحید مسلط شود؛ همچنین مرحوم آقای خوئی هم فرموده که قتال به طور کلی به صورت ابتدایی داریم و آیاتی موید این مسئله است از جمله آیت سوره بقره و …؛ ایشان گفته روایتی داریم که وقتی با دشمن برخورد می‌کنید اول او را به اسلام دعوت کنید و اگر نپذیرفت جزیه بگیرید و اگر باز هم قبول نکرد قتال کنید.
این استاد و محقق حوزه علمیه بیان کرد: مرحوم صالحی نجف‌آبادی هم در نهایت نظریه رشیدرضا را پذیرفته اگرچه نفد‌هایی به نظرات دیگران دارد؛ لذا از این آیات استفاده می‌شود که باید بجنگیم تا آزار مشرکان نسبت به مسلمین از بین برود و هیمنه حکومت توحیدی حاکم شود.
قاضی‌زاده با بیان اینکه نظریه شهید مطهری نیز مضطرب است، عنوان کرد: ایشان در یکجا گفته که جنگ ما با حکومت‌هایی است که اجازه نمی‌دهند مردم ندای توحید و دین اسلام را بشنوند لذا باید بجنگیم تا رفع حجاب از مردم و بشریت بشود، آیت‌الله مکارم و طباطبایی نیز قائل به این مسئله هستند. البته شهید مطهری بحث متفاوت دیگری هم دارد و آن اینکه آیات جهاد را به چهار دسته تقسیم کرد و مطلق و مقید را حمل بر یکدیگر کنیم.
قاضی‌زاده بیان کرد: این بحثی که شهید مطهری گفته فی‌نفسه بحث خوبی است، اما از لحاظ اصولی دارای اشکال است، زیرا زمانی می‌توان مطلق و مقید را حمل بر هم کرد که معارض باشند؛ این تعارض هم یا ذاتی و یا عرضی است؛ تعارض ذاتی در جایی است که ما دو دلیل داریم که یکی اثبات و دیگری نفی می‌کند.
وی افزود: آیات قتال در برخی موارد مطلق کفار و مشرکین را در بردارد و یکسری کفار و مشرکینی است که با مسلمین می‌جنگند لذا ما باید قرینه خارجی را ملاحظه کنیم تا بتوان حمل مطلق بر مقید کرد.
وی افزود: آیت‌الله مکارم نیز معتقدند که هر کسی توحید را قبول نکند متجاوز به ارزش‌های انسانی است و تجاوز نیز لازم نیست حتما به آزادی، استقلال و… باشد بلکه تجاوز به ارزش‌ها نیز تجاوز است؛ ایشان مثال زیبایی زده و گفته است فرض کنید کسی دارویی کشف کرده و موسسه‌ای نیز براساس این کشف، آن را تولید کرده تا مردم درمان شوند، ولی یک فرد یا افرادی در همین هنگام کارخانه تولید این دارو را نابود و از بین ببرند؛ آیا ما حق نداریم با چنین فرد یا افرادی مقابله کنیم؟.
قاضی زاده ادامه داد: امور نظری سه نوع است؛ برخی قابل اندازه‌گیری است و مقیاس اندازه‌گیری آن را هم داریم؛ گاهی مواردی ماهیت متریک دارد، ولی ابزار آن کشف نشده یا مورد اتفاق نیست که نمونه آن در اختلاف فتاوا در مورد طواف از طبقه بالای مسجدالحرام بود؛ برخی موارد هم هست که اساسا قابل اندازه‌گیری نیست مثلا اینکه سفید، رنگ قشنگتر است یا فلان رنگ دیگر، زیرا سلیقه‌ای است.
استاد و محقق حوزه علمیه با بیان اینکه مسافت شرعی هم مورد اختلاف میان فقها از ۴۱ تا ۴۸ کیلومتر است اظهار کرد: البته توحید امری سلیقه‌ای نیست بلکه یک اصل الهی و انسانی و ارزش است، ولی مسئله قابل مقایسه با کارخانه کشف داروی سرطان نیست. همچنین به لحاظ تاریخی همه کسانی که مشرک هستند مانند کسانی نیستند که اغذیه فاسد می‌فروشند بلکه از دید خودشان اعتقاد درستی دارند و حتی فرزند خود را حاضرند برای بت‌هایشان بکشند.
قاضی‌زاده عنوان کرد: بهترین توجیه برای آیات قتال، توجیهات رشیدرضا و تا حدودی کسانی مانند مرحوم صالحی نجف آبادی است.
وی با اشاره به بدیهی بودن مطلوبیت توحید و قبح شرک بیان کرد: ممکن است فرد مشرکی بگوید برای من مطلوبیت پرستش بت، ذاتی است از این رو هر نحله‌ای توانسته پیروان خود را با دلائل قانع‌کننده اقناع کند.
قاضی‌زاده با بیان اینکه «جان هیک» معتقد بود که ما به دین به عنوان سلیقه نگاه می‌کنیم تصریح کرد: نظریاتی که در مورد دفاع از فطرت انسانی به عنوان ارزش بیان شده دارای مشکلاتی است که گاهی توجیه آن را مشکل می‌کند؛ به‌ویژه اینکه اگر دفاع از فطرت واجب است دفاع از آزادی و اختیار انسان نیز ارزش است که در تضاد با نظریه جهاد ابتدایی قرار می‌گیرد.
