ویژگی‌های مدرسه حدیثی کوفه

حسینی شیرازی با تاکید بر این که بدون بررسی حوزه حدیثی کوفه نمی‌‌‌توانید حقیقت احادیث شیعه را تحلیل کنید، گفت: حوزه حدیثی کوفه مادر حوزه‌های حدیثی شیعه است و اگر حوزه حدیثی کوفه را در مطالعات حدیثی را کنار گذاشته و یا نتوان سهم واقعه را ادا کرد، یقین بدانید در مطالعات تاریخ حدیث در آینده دچار مشکل خواهیم شد.

به گزارش شبکه اجتهاد، استاد سید علیرضا حسینی شیرازی، در نشست «بررسی ویژگی‌های مدرسه حدیثی کوفه» که در مدرسه علمیه عالی نواب مشهد برگزار شد، با بیان این که «تاریخ حدیث» به مطالعه سیر تولد و رشد حدیث در دوره‌های گوناگون و فرآیند نشر و گسترش نگرش‌های متفاوت به حدیث و شناخت شخصیت‌ها می‌‌‌پردازد، گفت: تاریخ حدیث حوزه‌ها و جریان‌های تاثیرگذار بر وقایع برآمده از حدیث را مورد تحلیل و ارزیابی قرار می‌‌‌دهد.

مولف کتاب «اعتبارسنجی حدیث شیعه» با بیان این که تاریخ حدیث به شناخت شخصیت‌ها، حوزه‌ها و جریانات تاثیرگذار می‌‌‌پردازد، تصریح کرد: حوزه حدیثی یعنی منطقه جغرافیایی ویژه‌ای که در دریافت حدیث مدنظر بوده که در این حوزه عده‌ای به تولید آثار حدیثی و انتشار آن می‌‌‌پردازند.

پنج عامل برای حوزه حدیثی

مدیر گروه حدیث و رجال موسسه امام‌هادی(ع) با بیان این که معمولا پنج عامل برای حوزه حدیثی مدنظر است که شامل حضور معصوم به همراه وجود تعداد بسیاری راوی یا محدث در یک منطقه خاص می‌‌‌باشد، ابراز کرد: حوزه حدیثی کوفه مادر حوزه‌های حدیثی شیعه است و اگر حوزه حدیثی کوفه را در مطالعات حدیثی را کنار گذاشته و یا نتوان سهم واقعه را ادا کرد، یقین بدانید در مطالعات تاریخ حدیث در آینده دچار مشکل خواهیم شد.

حسینی شیرازی ادامه داد: بدون بررسی حوزه حدیثی کوفه نمی‌‌‌توانید حقیقت احادیث شیعه را تحلیل کنید، لذا این گونه تالیف قابل توجهی آثار حدیثی و یا آثار پیراحدیثی که در آن منطقه تولید شده دارای اهمیت است.

وی با اشاره به وجود حلقه‌های درسی به همراه حضور اساتید و مشایخ حدیثی صاحب نظر در تبیین وقایع حدیثی کوفه، به اهمیت این عامل در کنار وجود تفکر و اندیشه ویژه در موضوع حدیث و تعامل با حدیث اشاره و تاکید کرد: حتما در مطالعات حوزه‌ها و مکاتب حدیثی گاه مواجه با مناطق جغرافیایی هستید که اکثر چهار عنصر را در خود جای داده است و مثلا به عنوان نمونه برخی محققین که امروز در تاریخ حدیث قلم زده‌اند حوزه حدیثی کوفه را نص گرا دانستند، در حالی که شواهد آنها ناقص و نا صحیح است.

مولف کتاب «اعتبارسنجی حدیث شیعه» با بیان این که در حوزه حدیثی کوفه، نقطه شروع بحث از زمان امام صادق(ع) است، عنوان کرد: حوزه حدیثی کوفه به عنوان نخستین حوزه مخاطب امام بوده و همه می‌‌‌دانید که تا زمان امام صادق(ع) بزرگترین شهر در دنیای اسلام که بیش ترین حجم شیعیان را در خود جای داده و تنها شهر شیعه نشین بوده کوفه است.

کوفه نخستین حوزه مخاطب امام صادق(ع) است

حسینی شیرازی با بیان این که شهر کوفه نخستین حوزه مخاطب امام است و وقتی نخستین حوزه شد، در مطالعه مسائل مربوط به این حوزه عواملی نقش آفرینی می‌‌‌کند، گفت: تمرکز شیعیان به همراه بایستگی توجه به این حوزه از مهمترین مسائل در پرداختن به حوزه حدیثی کوفه است که به واقع در این منطقه تعداد زیادی شیعه جمع شده‌اند تا تمرکز معصوم را جلب کنند و در مطالعات حدیثی می‌‌‌بینید وقتی توجه معصوم به یک حوزه جغرافیایی کشیده می‌‌‌شود یعنی معصوم هدفدار حرکت خواهد کرد.

مدیر گروه حدیث و رجال موسسه امام‌هادی(ع) با بیان این که نکته دیگر در مواجهه این حوزه با امام و دیگر افراد یا نهادهای موجود در بستر جامعه اسلامی است، خاطر نشان کرد: می‌‌‌دانید که از عصر امام سجاد(ع) در جامعه فرهنگی رقیب به ویژه در مدینه دو گروه شناخته شدند که گروهی به عنوان قاریان یعنی کسانی که توانایی تفسیر قرآن را داشتند و گروه دیگر نیز به عنوان فقیهان شمارش می‌‌‌شوند که آشنا با احکام فقهی هستند و می‌‌‌توانند نیاز فقهی شهروندان جامعه اسلامی را برطرف کنند.

مدیر گروه حدیث و رجال موسسه امام‌هادی(ع) ادامه داد: البته در چنین شرائطی اینکه کوفه و مخاطبان مستقیم امام چه تصویری از ایشان و دیگر افراد و زیرگروه‌های فرهنگی جامعه رقیب دارند مهم است.

حسینی شیرازی با بیان این که پرسشی در مطالعات تاریخی حدیث پیش رو وجود دارد و آن اینکه چگونه جامعه کوفه با وجود فقر فرهنگی خویش و پررونق بودن فعالیت فرهنگی در جامعه اهل سنت به همراه وجود چهره‌های مفسر دست رد می‌‌‌زند و سراغ امام می‌‌‌رود، ابراز کرد: نحوه مواجهه این حوزه با امام و دیگر افراد یا نهادهای موجود در جامعه اسلامی باید مورد توجه قرار داشته باشد چراکه با بلوغ نسبی فکری جامعه شیعه و حوزه‌های کوفه خواهید دید که دعوت امام را لبیک می‌‌‌گوید و در یک طرف فقر اما در طرف دیگر بلوغ نسبی است که جایگاه امام را از دیگر چهره‌های فرهنگی تشخیص می‌‌‌دهد.

مولف کتاب «اعتبارسنجی حدیث شیعه» با اشاره به نخستین بودن حوزه کوفه تصریح کرد: امامان معصوم در این زمان بنیادی ترین و مهمترین آموزه‌های دینی را در اختیار جامعه قرار می‌‌‌دهند و جامعه شیعه به عنوان یک جامعه که خود جمعیت فراوانی دارد، اما نسبت به کل جامعه اسلامی کم است مورد هجمه فرهنگی قرار گرفته و در فقه به شدت نیاز به ترمیم باورهای کلامی خویش دارد.

حسینی شیرازی با بیان این که در حقیقت جامعه شیعه آن زمان جامعه‌ای نیست که هیچ‌هاله و پیشینه و عوامل تهدید کننده در آن وجود نداشته باشد، بیان کرد: در حقیقت گاهی شما با زمین کاملا آماده روبرو هستید که بذر می‌‌‌پاشید و ایمان درو می‌‌‌کنید اما اینجا می‌‌‌بینید یکی از نکات مهم در حوزه مطالعات حدیثی کوفه میزان پایبندی عموم مردم کوفه به راهکارهایی است که از سوی امام برای انتقال آموزه‌های دینی به بدنه عمومی جامعه ارائه می‌‌‌شود.

مهمترین روش انتقال احادیث شیعه وجود آموزه‌های حدیثی در قالب کتاب و انتقال آنان است

مدیر گروه حدیث و رجال موسسه امام‌هادی(ع) با بیان این که مهمترین روش انتقال احادیث شیعه وجود آموزه‌های حدیثی در قالب کتاب و انتقال آنان است، عنوان کرد: اینگونه خواهید دید حوزه کوفه به عنوان نخستین حوزه مخاطب امام، مورد توجه قرار می‌‌‌گیرد.

وی با بیان این که اولین درخواست امام از جامعه شیعه برای برون رفت از تنگنای فرهنگی و حرکت به سوی اینده فرهنگی غنی باید در مطالعات تاریخی واکاوی شود، ابراز کرد: در حقیقت نخستین درخواست امام از جامعه شیعه برای برون رفت از تنگنای فرهنگی و تاثیرگذاری بر جامعه رقیب، حرکت به سوی دین شناس شدن کامل است.

حسینی شیرازی با بیان این که شما باید در حوزه حدیثی کوفه دین شناس کامل شوید، اظهار کرد: امام از جامعه کوفه خواست به سوی دین شناسی کامل حرکت کند، اما با دقت نظر درخواهید یافت که بین امام و جغرافیایی زندگی امام گسست جغرافیایی وجود داشته و عملا شیعه این امکان را ندارد که لحظه با لحظه با امام ارتباط داشته باشد و از سوی دیگر می‌‌‌بینید نیز رجوع لحظه به لحظه به معصوم ضرورتی ندارد.

مدیر گروه حدیث و رجال موسسه امام‌هادی(ع) با بیاناین که بنابراین حوزه حدیثی کوفه کوشا در پیاده سازی نخستین درخواست امام یعنی حرکت به سوی دین شناسی کامل بودند، عنوان کرد: در کتاب‌های رجالی اگر بنگرید می‌‌‌بینید اولین کسانی که به عنوان فقیه، دین شناس کامل نامبرده شدند، به عنوان نخستین راویان کوشا در عصر حضور ائمه نیز شمرده می‌‌‌شدند.

اهمیت حضور دین شناسان کامل در حوزه حدیثی کوفه

مولف کتاب «اعتبارسنجی حدیث شیعه» با اشاره به اهمیت حضور دین شناسان کامل در حوزه حدیثی کوفه خاطر نشان کرد: در حقیقت برای جامعه‌ای که همه هویت او را هویت دینی تشکیل می‌‌‌دهد چهره‌هایی ارزشمند تر از پاسبانان دین وجود ندارد؛ در بازنگری دقیق تر می‌‌‌بینید جامعه افراد مختلفی دارد اما همه به بسته فرهنگی لحظه به لحظه‌ای نیاز دارند که آن فقه است و پاسبانانی باید حضور داشته باشند که اگر به فقه شبهه‌ای وارد شود، بتوانند به آن پاسخگویی کنند و این‌ها همه از اصحاب امام باقر(ع) می‌‌‌باشند و اینکه می‌‌‌گوییم کوشا در پیاده سازی نخستین درخواست امام یعنی این حوزه نیاز به دین شناسان واقعی دارد.

حسینی شیرازی با بیان این که حوزه کوفه عملا نخستین حوزه‌ای بود که توانست به درخواست امام پاسخ دهد و به سمت پیاده سازی هدف نخستین امام و حفاظ دین حرکت کند، افزود: این حفاظ دین پرکاربردترین اصحاب امام صادق(ع) هستند چه بسا که اگر ضراره و امثال او نبودند خمیرمایه و مواد اولیه استنباط احکام دینی از دست می‌‌‌رفت و اگر حوزه حدیثی کوفه نادیده گرفته شود یعنی اصلا تاریخ حدیث شیعه به بیراهه رفته است. حوزه