شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
کتاب حلقات شهید صدر از نظر محتوا و منهج حقیقتاً کتاب درسی مفید و کارآمدی است. در مقایسه هر مبحثی از کفایه با حلقات، معلوم می‌شود نحوۀ ارائۀ کتاب حلقات کارآمدتر و قوی‌تر است. اما ازآنجاکه شهید صدر روش مألوف در کتاب‌های اصولی را به هم زده، باعث شد در حوزه‌ها مقداری آن رونقی که این کتاب استحقاقش را داشت، پیدا نکند.
به گزارش شبکه اجتهاد، کتاب حلقات، محور تدریس خارج اصول استاد محمدمهدی شب‌زنده‌دار در دور اخیر درس خارج اصول قرار گرفت. دبیر شورای عالی حوزه‌های علمیه، در نخستین جلسه از کلاس درس خارج اصول فقه خود در سال تحصیلی ۱۴۰۴ به ایراد مقدمه‌ای درباره بایسته‌های حوزه پرداخت و بیان کرد: آنچه در آیات قرآن مطرح شده و ملاک قرار گرفته «احسن الاعمال» است، نه عمل حسن؛ لذا طلاب نیز باید بکوشند اعمالشان که شامل درس و بحث است و همگی عمل حسن به‌حساب می‌آید به «احسن الاعمال» تبدیل شود.
استاد شب‌زنده‌دار در ادامه به بیان چهار نکته برای احسن‌العمل شدن مسیر حوزوی پرداختند که عبارت‌اند از: ۱. آغاز کار به‌نام حق تعالی؛ ۲. هدف قرار دادن رضای خداوند؛ ۳. استفاده از سنت‌های حوزه در تدریس و تدرس؛ ۴. رعایت تقریر، مباحثه، مرور و تفکر.
مدرّس درس خارج حوزه علمیه قم در توضیح ضرورت آزادی طلاب در انتخاب کتاب درسی که آن را از سنت‌های حسن حوزه‌های علمیه از دیرباز معرفی کرد، بیان کرد: مرحوم شهید صدر کتاب حلقات را نه برای حوزه مبارکه نجف اشرف نوشتند و نه برای حوزه علمیه قم. بلکه ایشان این کتاب را برای مدرسه‌ای در شهر اردبیل تألیف کردند. آقای سید عبدالغنی اردبیلی از شاگردان شهید صدر، وقتی به ایران بازمی‌گردد در شهر خود، اردبیل، که در آن زمان مرکز استان هم نبود، مدرسه علمیه‌ای را تأسیس می‌کند. ایشان از آقای صدر می‌خواهد که برای این مدرسه یک کتاب اصول بنویسد و شهید صدر برای آن مدرسه حلقات را می‌نویسند. اگر آقای سید عبدالغنی موظف و ملزم بود که فقط همان کتاب متعارف در حوزه را در مدرسۀ خود تدریس کند، نمی‌توانست این آزادی عمل را داشته باشد. همین آزادی عمل منشئی شد برای انتشار کتاب حلقات.
استاد شب‌زنده‌دار با بیان اینکه کتاب حلقات شهید صدر از نظر محتوا و منهج حقیقتاً کتاب درسی مفید و کارآمدی است، بیان نمود: در مقایسه هر مبحثی از کفایه با حلقات، نحوۀ ارائۀ کتاب حلقات کارآمدتر و قوی‌تر است. اما ازآنجاکه شهید صدر روش مألوف در کتاب‌های اصولی را به هم زده باعث شد در حوزه‌ها مقداری آن رونقی که این کتاب استحقاقش را داشت، پیدا نکند. مثلاً ایشان مبحث قطع را ابتدا آورده، درحالی‌که در کتب مألوفۀ علم اصول، در ابتدای علم اصول، تعریف و موضوع علم اصول و این‌گونه مباحث را مطرح کرده‌اند. البته این تغییر از سوی شهید صدر فلسفه و وجه دارد و وجه آن، این است که «کل ما بالعرض ینتهى الى ما بالذات»؛ پس ابتدا باید حجیت قطع روشن شود تا در سایۀ آن بقیه مباحث مطرح گردد.
استاد شب‌زنده‌دار، در ادامه با بیان این نکته که ایشان در دور جدید درس خارج اصول خود کتاب حلقات را محور بحث قرار می‌دهد، خاطرنشان کرد: در این اواخر مرحوم آیت‌الله سید محمود شاهرودی رضوان‌الله‌علیه، کتاب حلقات را به صیاغه الجدیده در آورد؛ یعنی مانند کتب مألوفه مباحث حلقات را با همان عبارات و مطالب بازآرایی مرد و دو سه مبحث را نیز که شهید صدر مطرح نکرده بود، مانند مشتق، به کتاب افزود. این کتاب با عنوان «دروس فی علم الاصول صیاغه جدیده علی نهج کفایه الاصول» که همان حلقات شهید صدر است، کتاب درسی واقعاً قابل‌استفاده‌ای است. من نیز از گذشته وقتی اصول‌الفقه را تدریس می‌کردم در کنار آن همان مباحث را از حلقات مطرح می‌کردم؛ زیرا عقیده دارم این کتاب کارآمدی اصول و آن مبحث را بهتر برای طلاب محترم روشن می‌کند.
استاد عالی حوزه علمیه قم افزود: حالا هم مباحث اصول را که از ابتدای علم اصول قرار است مطرح شود و ازآنجاکه متعارف است کتاب درسی‌ای محور بحث قرار داده شود، ما همین کتاب حلقات شهید صدر در صیاغت جدید را محور بحث خود قرار می‌دهیم. بحمدالله امروزه کتاب حلقات جزء کتب دراسی شده و طلاب محترم مختار هستند که میان کفایه و حلقات یکی را بخوانند. دلیل ما نیز برای این انتخاب این است که حلقات هم کتاب درسی است، هم ایشان لبّ مطالب موردنیاز را مطرح فرموده و اگر همان‌ها خوب مورد دقت و کنکاش قرار بگیرد، کفایت می‌کند. به‌خصوص اینکه قسمتی از مباحث نیاز ندارد جلسات طولانی‌ای از بحث و درس به آن اختصاص داده شود. باید این دو مطلب را تفکیک کرد: مباحثی که در درس‌ها و کلاس‌ها طرح می‌شود، غیر از مباحثی است که با مطالعه و کنکاش‌های فردی انجام می‌شود. کسی ممکن است وقت و ذوق داشته باشد و بخواهد در علمی مهارت فراوانی پیدا کند، قهراً او باید مطالعات و مباحثات خود را اوسع قرار دهد.
گفتنی است، درس خارج اصول استاد شب‌زنده‌دار، در قم، مسجد اعظم، شبستان چهار، ساعت ۹:۱۰ تا ۹:۵۰ برگزار می‌شود.
