شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
موضوع کتاب گونه شناسی رفتار سیاسی مراجع تقلید شیعه، سرگذشت نامه‌ای از روحانیون مبارز شیعه و فعالیت‌های سیاسی آنها در سال‌های ۱۳۳۲ تا ۱۳۵۷ هـ . ش است. مباحث این کتاب در دو بخش کلی “کلیات مفهومی و تاریخی” و “ارزیابی گونه‌های رفتار سیاسی مراجع تقلید شیعه” تدوین شده است.
به گزارش شبکه اجتهاد، یکی از بنیادی ترین امور ضروری بشر، وجود حکومت عادلانه است که پاسدار حقوق جامعه باشد. جوامع بشری در طول تاریخ حتی در سده‌های نخستین نیز به هیچ وجه بدون یک نظام اجتماعی و چیزی شبیه به دولت و حکومت نبوده اند. ضرورت وجود حکومت و دولت برای جامعه تا جایی است که حتی در شرایط اضطرار، حکومت ستمگر با همه زشتی‌ها و پلیدی‌هایی که دارد از بی حکومتی و هرج و مرج بهتر است.
امام علی (ع) می‌فرمایند: «ولی ستمگر کینه توز، از فتنه وهرج و مرج مداوم بهتر است». از نظر ایشان «مردم مجبور‌اند امیر و خلیفه‌ای داشته باشند که نیکوکار باشد یا بدکار که در دوران حکومت او مشخص مومن اعمال خود را انجام دهد و کافر هم به بهره‌های دنیایی خود برسد». پیامبر اسلام نیز از همان نخستین لحظات هجرت به مدینه زمینه تشکیل دولت اسلامی را فراهم آورد و دولتی مقتدر تشکیل داد. از این رو می‌توان گفت در اسلام، رهبری سیاسی از رهبری دینی جدا نبوده است.
با آغاز غیبت کبری میان علما و دانشمندان شیعه بر سر این که اکنون وظیفه شیعه، علما و دانشمندان شیعی چیست، اختلاف ایجاد می‌گردد. گروهی با عنوان این که حکومت از آن امام معصوم منصوب است و هر حکومتی به غیر از آن نامشروع می‌باشد، از دخالت در امور سیاسی و اظهار نظر در مورد آن خودداری می‌نمایند.
در مقابل گروه دیگر ادعا می‌کنند که احکام اسلام منحصر به امور عبادی و وظایف فردی نیست بلکه اسلام، احکام مربوط به آنچه بشر در زندگی بدان نیازمند است و آنچه مربوط به دنیا و آخرت وی می‌باشد را بیان کرده است. از این رو معتقد به لزوم فعالیت سیاسی و اجتماعی از سوی علما و دانشمندان شیعه می‌باشد.
از سوی دیگر در بعد عملی، در برخی از رخدادهای سیاسی جامعه رفتار‌های متضاد و گاه متعارضی از فقیهان و مراجع شیعه دیده شده است. به عنوان نمونه در زمان مشروطه از یک طرف آحوند خراسانی فتوا به حمایت از مشروطه می‌دهد و مخالفان آن را تکفیر می‌کند و از سوی دیگر شیخ فضل الله نوری فتوا به فساد مشروطه داده و مشروطه خواهان را تکفیر می‌کند.
از آنجایی که مراجع تقلید شیعه به واسطه موقعیت دینی و اجتماعی خود در میان شیعیان از نفوذ فراوانی برخوردار هستند و نیز با توجه به شناختی که از احکام و تعالیم دین اسلام و مذهب تشیع دارند، نگاه و موضوع آنان نسبت به حکومت و مسائل سیاسی جامعه اهمیت فراوانی دارد و روشن شدن این موضوع می‌تواند کمک زیادی به مباحث مربوط به رابطه دین و سیاست و دولت دینی شود اما با توجه به این که سال‌های ۱۳۳۲ تا ۱۳۵۷ سال‌های گذار محسوب شده و ایران و جهان اسلام با تحولاتی هم در درون و هم در برون موجه می‌شوند؛ بررسی رفتار سیاسی مراجع شیعه در این سال‌ها اهمیت بیشتری دارد.
هر گونه کنش و واکنش از سوی مراجع تقلید در پرداختن به مباحث نظری در مسائل سیاسی و هرگونه ایفای نقش آنان در مسایل و رخدادهای سیاسی زمانه به عنوان رفتار سیاسی مراجع تقلید شیعه مورد بررسی و کاوش قرار خواهد گرفت. البته در این کتاب رفتار سیاسی مراجعی مورد بررسی قرار می‌گیرد که هنگام زندگی خود در زمره فقیهان و مراجع تقلید مشهور و زبانزد عام و خاص بوده و به مسائل و رویدادهای سیاسی زمانه خود نیز پرداخته باشند.
کتاب “گونه شناسی رفتار سیاسی مراجع تقلید شیعه” در دو بخش تنظیم شده است؛ بخش نخست به کلیات مفهومی و تاریخی اختصاص یافته و مبانی و نظریه‌های حکومت در اندیشه سیاسی شیعه مورد بررسی قرار گرفته است. همچنین تلاش شده است تا رفتار سیاسی مراجع تقلید شیعه در دوره‌های مختلف رشد و نمو فقه شیعه بررسی گردد و به اوضاع سیاسی و اجتماعی هر دوره اشاره‌ای گذرا شود.
بخش دوم به بررسی گونه‌های رفتار سیاسی مراجع تقلید شیعه در سال‌های ۱۳۳۲ تا ۱۳۵۷ اختصاص یافته و تلاش شده است تا رفتار سیاسی آیات عظام ئ مراجع تقلید بروجردی، خمینی(ره)، گلپایگانی، شریعتمداری، میلانی، خوانساری، خویی و حکیم در فصل‌های جداگانه مورد بررسی قرار گیرد.
بنابر گزارش وسائل، کتاب “گونه شناسی رفتار سیاسی مراجع تقلید شیعه”، به همت انتشارات دانشگاه امام صادق (ع) به قلم سید حسن هاشمیان فر در ۳۳۲ صفحه با قیمت ۱۰۰۰۰ تومان به چاپ رسیده است.
