شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
درگذشت پاپ فرانسیس، رهبر کاتولیک‌های جهان، واکنش‌هایی را در فضای فکری و مذهبی ایران برانگیخت؛ واکنش‌هایی که از دل آن‌ها می‌توان تصویری عمیق از نگاه ایرانی ـ به‌ویژه نگاه شیعی ـ به معنویت، رهبری دینی، گفت‌وگوی بین‌ادیان، و کرامت انسانی استخراج کرد. چه در قالب پیام‌های رسمی از سوی نهادها و شخصیت‌های دینی، و چه در تأملات و روایت‌های شخصی‌ترِ اندیشمندان، نوعی همدلی، احترام، و در عین حال بازاندیشی فلسفی و معنوی نسبت به موقعیت پاپ فرانسیس قابل مشاهده است. بخش مهمی از این واکنش‌ها از سوی شخصیت‌هایی است که سال‌ها در زمینه گفت‌وگوی ادیان، ارتباط با رهبران دینی جهان، و ترویج فهم مشترک میان سنت‌های دینی فعالیت داشته‌اند؛ چهره‌هایی که دغدغه تعامل تمدنی را به‌عنوان بخشی از هویت فکری خود دنبال کرده‌اند.
به گزارش خبرنگار اجتهاد، در پی درگذشت پاپ فرانسیس، رهبر کاتولیک‌های جهان، واکنش‌هایی از سوی مقامات، نهادها و شخصیت‌های دینی ایران به درگذشت پاپ ابراز شد. استاد محمدحسین مختاری (سفیر ایران در واتیکان)، استاد علیرضا اعرافی (مدیر حوزه‌های علمیه)، استاد سیدمصطفی محقق داماد (حقوقدان و رئیس گروه مطالعات اسلامی فرهنگستان علوم ایران)،حجت‌الاسلام والمسلمین سید ابوالحسن نواب (مؤسس دانشگاه ادیان و مذاهب)، حجت‌الاسلام والمسلمین سید محمدعلی ابطحی (رئیس موسسه گفت‌وگوی ادیان)، دکتر آیت پیمان، (دبیرکل مجمع جهانی شیعه‌شناسی) حجت‌الاسلام والمسلمین سید علی میرموسوی (استاد دانشگاه مفید) و حجت‌الاسلام والمسلمین صادق مهراب‌نیا (دکتری جامعه شناسی فرهنگی دانشیار دانشگاه ادیان و مذاهب) و حجت‌الاسلام والمسلمین یحیی جهانگیری (مبلغ بین‌الملل و استادیار شیعه شناسی، دانشگاه ادیان و مذاهب) از جمله کسانی بودند که با ارسال پیام‌های تسلیت و تحلیل‌های خود، نه تنها درگذشت پاپ فرانسیس را به مقامات واتیکان و پیروان کلیسای کاتولیک تسلیت گفتند، بلکه به تحلیل و ارزیابی شخصیت او نیز پرداختند.
این پیام و یادداشت‌ها، به ویژگی‌های انسانی، اخلاقی و معنوی پاپ فرانسیس و همچنین تلاش‌های او در جهت گسترش گفت‌وگو میان ادیان، ارتقای صلح جهانی و حمایت از محرومان و عدالت اجتماعی اشاره داشته است.
این واکنش‌ها را می‌توان از چند منظر تحلیل کرد: سطح رسمی-دیپلماتیک، سطح دینی-معنوی، سطح تمدنی-فرهنگی و نهایتاً سطح نمادشناختی.
پیام‌هایی چون پیام سفیر ایران در واتیکان استاد محمدحسین مختاری و آیت‌الله استاد اعرافی مدیر حوزه‌های علمیه بیشتر در قالب رایج و رسمی پیام‌های دیپلماتیک تنظیم شده‌اند.
پیام‌های استاد محقق داماد، میرموسوی و حتی مهراب صادق‌نیا لحن و محتوایی دینی‌تر دارند و نشان می‌هد امکان شکل‌گیری دیپلماسی مذهبیِ فرهنگی و انتقادی در کنار مسیر رسمی وجود دارد.
پیام آیت پیمان، نواب و صادق‌نیا جنسی متفاوت دارد. پیمان در پیام خود واتیکان را به عنوان یک نماد «تجمل مقدس» معرفی میکند و تقابل آن را با «سادگی نجف» به نمایش می‌گذارد.
و نیز در این پیام‌ها، پاپ فرانسیس به عنوان «رهبر صلح»، «دوست فقرا»، «روحانی فروتن»، و «منتقد سرمایه‌داری» تصویر شده است.
نوشتارها در مجموع تلاش کرده‌اند چهره‌ای انسانی، اخلاق‌گرا و صلح‌طلب از پاپ فرانسیس ارائه دهند. در این میان، برخی پیام‌ها فراتر از تسلیت ساده، به بازاندیشی در باب ماهیت دین، سادگی، و گفت‌وگوی تمدن‌ها پرداخته‌اند. دیدار تاریخی با آیت‌الله سیستانی، به نقطه عطف تفسیری همه بدل شده است.
محمدحسین مختاری، سفیر ایران در واتیکان
با نهایت تأسف و تأثر، درگذشت عالیجناب پاپ فرانسیس، رهبر دینی و معنوی مسیحیان کاتولیک جهان، را به دولتمردان واتیکان، جامعه مسیحیان و پیروان آن فقید بزرگ، تسلیت عرض می‌نمایم.
پاپ فرانسیس همواره شخصیتی الهام‌بخش، صلح‌طلب و مدافع ارزش‌های انسانی و اخلاقی بود که تلاش‌های ایشان در جهت ترویج گفت‌وگوی بین ادیان، همبستگی جهانی و حمایت از محرومان، در خاطره جهانیان باقی خواهد ماند.
اینجانب به نمایندگی از جمهوری اسلامی ایران، مراتب همدردی صمیمانه خود را با مقامات واتیکان و تمام پیروان کلیسای کاتولیک ابراز داشته، برای روح آن فقید سعید آرامش ابدی و برای بازماندگان و علاقه‌مندان ایشان صبر و تسلی مسئلت دارم.
سفیر فوق‌العاده و تام‌الاختیار جمهوری اسلامی ایران در مقر مقدس
علیرضا اعرافی مدیر حوزه‌های علمیه
بسم الله الرحمن الرحیم
عالی‌جنابان، مقامات محترم واتیکان، و جامعه مسیحیان کاتولیک جهان
با سلام و احترام؛
با تأثر و اندوه، خبر درگذشت عالیجناب پاپ فرانسیس، رهبر مردمی کلیسای کاتولیک را دریافت نمودیم. این ضایعه بزرگ را به مقامات محترم واتیکان، و تمامی پیروان آیین مسیحیت تسلیت عرض می‌کنیم.
پاپ فرانسیس شخصیتی برجسته و تأثیرگذار در عرصه گفت‌وگوی ادیان و ترویج صلح و همزیستی میان ملت‌ها بود. ایشان با رویکردی انسانی و اخلاقی، تلاش‌های ارزنده‌ای در جهت تقویت روابط میان ادیان الهی بویژه اسلام و مسیحیت و گسترش ارزش‌های معنوی و اخلاقی و توصیه به عدالت و نفی ظلم و ستم در جهان داشتند.
از خداوند متعال برای روح ایشان آرامش و لطف الهی مسئلت داریم و برای جامعه مسیحیان کاتولیک صبر و شکیبایی آرزو می‌کنیم.
با تجدید احترام و تسلیت مجدد
سیدمصطفی محقق داماد، رئیس گروه مطالعات اسلامی فرهنگستان علوم ایران
بسم الله الرحمن الرحیم
خبر ارتحال حضرت پاپ فرانسیس، اسقف رُم و رهبر فرهیخته جامعه کاتولیک جهان را دریافت نمودم. شخصیتی که در دوران زعامت خویش، با نگاهی انسانی، روحی متواضع و زبانی مشفق، در مسیر تقریب ادیان، حمایت از مظلومان و دعوت به صلح و عدالت جهانی گام نهاد.
اینجانب، ضمن ابراز تأسف، این ضایعه را به عموم مسیحیان جهان، به ویژه اعضای محترم کلیسای کاتولیک تسلیت عرض نموده، برای روح آن فقید، آرامش و مغفرت، و برای بازماندگان و پیروان ایشان، تسلّا مسئلت می‌نمایم.
امید آنکه یاد و راه ایشان، که در جهت ارتقاء گفت‌وگوی میان‌ادیانی و کرامت انسانی بود، الهام‌بخش نسل‌های آینده قرار گیرد.
سید ابوالحسن نواب، مؤسس دانشگاه ادیان و مذاهب
بسم الله الرحمن الرحیم
درگذشتِ عالیجناب فرانسیس، رهبر سریر مقدس و پیشوای مسیحیان کاتولیک جهان،موجی از غم و اندوه را در میان متدینان و همه‌ی علاقمندان صلح و معنویت در جهان برانگیخت.
جهانیان هرگز مواضع روادارانه و رفتارهای پدرانه‌ی ایشان نسبت به جوانان عالم را فراموش نخواهند کرد.
اهتمام ایشان به گفت‌وگو و تعامل با جهان اسلام و نیز دیدارهای مکرّرِ ایشان با رهبران جهان اسلام، ازجمله، حضورشان در بیت مرجع عالی‌مقام شیعه، آیت‌الله العظمی سیستانی و حمایت‌هاى ایشان در این شرایط سخت از مستضعفان جهان به‌خصوص مردم بى‌گناه غزه هرگز از ذهن و دل مسلمانان محو نخواهد شد. بدون شک نقش پاپ فرانسیس در تعامل به دور از تشریفات با همه گروه‌های مردمی، زبان‌زد جامعه بشری خواهد ماند.
اینجانب که بارها به توفیق دیدار آن جناب نائل آمده، از نزدیک، دلسوزی و خیرخواهی ایشان و نیز لطفشان نسبت به دانشگاه ادیان و مذاهب را لمس کرده‌ام، نمی‌توانم تأسف و تأثر عمیق خودم را از این فقدِ عظیم مخفی نمایم.
به نام خودم و از طرف دانشگاه ادیان و مذاهب و همه روحانیان و دانشگاهیان ایرانیِ علاقمند و پیگیر فعالیت‌ها و خدمات ایشان، این مصیبت سهمگین را به همه‌ی خواهران و برادران مسیحی در ایران و جهان تسلیت گفته، از خدای متعال می‌خواهم که به پاس ایمان راستین و خیرخواهی و صلح دوستی مشفقانه‌ی آن پیشوای مسیحی، لطف عمیم خودش را شامل حال ایشان و همه‌ی خداپرستان و حق‌طلبان گیتی فرماید.
سید محمدعلی ابطحی، رئیس موسسه گفتگوی ادیان
پاپ فرانسیس عمر پربرکتی داشت. در میان پاپ‌ها، متفاوت بود و نقاط قوتی داشت که به کار نسل جدید هم می‌آمد، مثلا فوتبال‌دوستی‌اش.
وی به عنوان یک شخصیت تاثیر‌گذار در آستانه تحولات عظیم دنیای ارتباطات، می‌کوشید مسیحیت را از فرو رفتن در سنت‌های متروکه نجات دهد.
هواخواه صلح بود و عملاً در بزنگاه‌های مهمی مثل کشتار مردم غزه علی‌رغم همه محذورات، مواضع درستی می‌گرفت.
دوران رهبری وی، مصادف بود با اوج دین‌گریزی جهانی؛ اما وی به جای رویارویی خشن که سنت کلیسای قرون وسطی بود، با عنایت به واقعیت‌های جامعه‌اش از راه مدارا سعی در حفظ دین و اخلاق در بطن جامعه داشت.
درگذشت این مرد بزرگ صلح‌دوست را که تا آخرین لحظات زندگیش به وظایفش عمل کرد، به همه مردم دنیا و به خصوص به پیروانش تسلیت می‌گویم.
امیدوارم به زودی دود سفید واتیکان مبشر حضور رهبری باشد که مسیر اخلاق و صلح و دینداری را در دل جامعه نوین جهانی هموار کند.
آیت پیمان، دبیرکل مجمع جهانی شیعه شناسی
خبر درگذشت پاپ فرانسیس، رهبر کاتولیک‌های جهان، بار دیگر نگاه‌ها را به سوی واتیکان، این کوچکترین کشور دنیا و عظیم‌ترین نماد تشریفات مذهبی در غرب، جلب کرد. جایی که هزاران سال میراث معماری، نقاشی، مجسمه‌سازی و شکوه بصری، به‌ویژه در کلیساهایی چون سنت‌پیترو و نمازخانه سیستین، روایتگر مفهومی از دین است که با ریشه‌های نمایشی، ظاهرگرایانه و جذابیت‌های حسی و بصری و هنرهای گرانقیمت تجسمی پر زرق و برق پیوند خورده است.
واتیکان را باید موزه زنده‌ای دانست از «تجمل مقدس»! جایی که نور، رنگ، صدا و نمادهای باشکوه، نه تنها ابزار نمایش ایمان بلکه ابزاری برای اقناع و تسخیر روان انسان مدرن شده‌اند. نوعی معماری ایمان‌آور، اما نه لزوماً حقیقت‌جو.
اما تاریخ یک لحظه استثنایی دارد. زمانی که پاپ فرانسیس از پس آن همه شکوه، به خانه‌ای کوچک در نجف قدم گذاشت؛ خانه ساده و بی‌پیرایه آیت‌الله العظمی سیستانی. دیداری که شاید بیش از آنکه یک گفت‌وگوی رسمی دینی باشد، یک مواجهه نمادین بود؛ تقابل دو خوانش از دین: یکی آذین‌شده، پرزرق و برق و برآمده از سنت قرون وسطی اروپا؛ دیگری فروتن، بی‌تکلف و ریشه‌دار در سنت اهل‌بیت(ع).
در آن خانه کوچک، نه گنبدی بود، نه مجسمه‌ای، نه طاقی رنگارنگ؛ فقط انسانی که نشسته بود و گوش می‌داد. پاپ آنجا با تجلی دینی مواجه شد که نه با فریب حس، که با آرامش روح به دل می‌نشیند. آنجا، دین چیزی نبود جز سکوتی معنادار، سادگی‌ای بی‌ادعا و بزرگی‌ای که از خاکی بودن آمده بود.
اسلامِ آیت‌الله سیستانی، اسلامِ اهل‌بیت است؛ دینی که نه در کاخ‌ها جا دارد و نه در ویترین‌های رنگی موزه‌ها. اسلامِ صدق است، نه صدا؛ معنا، نه نمایش. در خانه او نه از تزیین خبری بود، نه از تصنع و نه از جاذبه‌های تخدیری. همه‌چیز به شفاف‌ترین صورت ممکن، فقط بود. و همین «بودنِ بی‌ادعا» برنده نهایی این ملاقات شد.
دینداری اگر سادگی نداشته باشد، حتماً سنگینی دارد. و دین سنگین، پناهگاه نمی‌شود؛ نه برای خلوت انسان، نه برای گفت‌وگو با وجدان، نه برای گریه‌های شبانه.
پاپ فرانسیس، شاید در آن دیدار، بیش از هر زمان دیگر درک کرد که راز دین در ساده بودن آن است؛ و همین سادگی است که آن را به سرچشمه‌ای از حقیقت و پناهی برای انسان مدرن تبدیل کرده است.
در دورانی که برخی از رهبران ادیان الهی به دنبال مشروعیت‌بخشی به جریان‌های انحرافی مدرن مانند همجنس‌گرایی هستند، صدای نجف، با همان خاموشی پرطنین‌اش، پیام روشنی داشت: دین تغییر نمی‌کند تا خوشایند شود؛ دین آن است که هست، بی‌پیرایه و بی‌دروغ.
این پاپ درگذشته انسانی تر و عادلانه تر و عدالت خواه تر از اسلاف خود می‌نمود، غفران الهی را برایش مسئلت دارم و به پیروانش تسلیت می‌گویم.»
سید علی میرموسوی، استاد دانشگاه مفید
پاپ فرانسیس برای بسیاری نماد یک روحانی به معنای واقعی کلمه در جهان کنونی بود؛ از آن دست روحانیانی که قرآن با نیکی از آنان یاد کرده و فروتنی را مهم ترین ویژگی شان دانسته است. «و بی گمان در میان آنان، کشیشان و راهبانانی هستند که تکبّر نمی‌ورزند.» (مائده، ۸۲). در انجیل دلیل این اهمیت چنین بیان شده است: «اما بزرگترین شما باید خدمت گزار شما باشد، زیرا هر که خود را بزرگ سازد، خوار خواهد شد و هر که خود را فروتن سازد، سرافراز خواهد گردید.»(متی۱۱: ۲۳_۱۲)
خورخه ماریو برگولیو؛ اسقف آرژانتینی، هنگامی که در سال ۲۰۱۳، به مقام پاپی رسید، برای نخستین بار در تاریخ کلیسا عنوان فرانسیس را برگزید. او در توضیح این انتخاب گفت:
«وقتی روشن شد من انتخاب شده ام، دوست عزیزم کاردینال کلادیو مرا در آغوش گرفت و گفت: فراموش مکن فقرا را! و همان جا بود که نام فرانسیس در ذهنم جرقه زد.»
فرانسیس آسیزی (۱۲۲۶_۱۱۸۱) قدیسی ایتالیایی بود که زندگی‌اش نقطه عطفی در تاریخ مسیحیت شد، چرا که شیوه ای نو از پیروی مسیح را بنیان نهاد: فروتنی، فقر داوطلبانه، عشق به طبیعت و صلح جویی مطلق. او نه تنها دوست فقرا بود، بلکه به طبیعت، حیوانات و حتی دشمنان نیز عشق می‌ورزید. انتخاب این نام، در واقع بیانیه‌ای بود از جانب پاپ فرانسیس درباره اصول بنیادین خود و معنای روحانیت راستین از نگاه او.
از همان آغاز، او به‌جای اقامت در کاخ رسمی واتیکان، زندگی در یک مهمان‌سرای ساده را برگزید. سوار خودروهای معمولی می‌شد و تجمل را کنار گذاشت. همواره بر عدالت اجتماعی، حمایت از مهاجران، فقرا و بی‌خانمان‌ها تأکید می‌کرد و بارها سرمایه‌داری افراطی و نابرابری اجتماعی را به نقد کشید.
در مراسم پنج‌شنبه مقدس، که در آن پاپ پای دوازده نفر را می‌شوید، او این سنت را با رویکردی انقلابی اجرا کرد: پای مهاجران، مسلمانان، زندانیان، زنان و حتی بی‌دینان را شست و گاهی بوسید.
پاپ فرانسیس رسم دست‌بوسی را نیز وارونه کرد؛ برخلاف سنت قدرت‌گرایانه‌ای که انتظار دست بوسی دیگران را دارد، او پیش‌قدم می‌شد و دست کشیشان سالمند و راهبان وفادار را می‌بوسید. در سال ۲۰۱۹، برای ایجاد صلح، پای رهبران متخاصم سودان جنوبی را بوسید تا آن‌ها را به صلح و آشتی تشویق کند.
او به‌جای داوری و طرد گناهکاران، همواره بر «رحمت الهی» و امکان بازگشت تأکید داشت. به باور او، «کلیسا باید همچون بیمارستانی صحرایی باشد؛ پناهگاهی برای مجروحان جسمی و روحی».
پاپ فرانسیس دین را نه صرفاً مجموعه‌ای از مناسک، بلکه راهی برای زندگی انسانی، اخلاقی و همراه با عشق می‌دانست. او مردم را دعوت می‌کرد که به‌جای داوری، همراه و همدل باشند.
در حوزه گفت‌وگوی بین‌ادیان، تلاش‌های بی‌سابقه‌ای انجام داد؛ از دیدار تاریخی با شیخ الازهر گرفته تا گفت‌وگو با آیت‌الله سیستانی در نجف. این اقدامات، روحیه همگرایی و صلح‌طلبی او را نشان می‌داد.
در نگاه او، صلح فقط مسئله‌ای سیاسی یا دیپلماتیک نبود، بلکه ریشه در ایمان، کرامت انسانی و محبت الهی داشت. او بارها گفته بود که بدون گفت‌وگو میان ادیان، صلح پایدار ممکن نیست.
در سال‌های پایانی عمرش، دغدغه صلح و نگرانی از جنگ، به اصلی‌ترین محور سخنانش تبدیل شد. بارها از جنگ‌های مدرن و صنعت سودآور اسلحه انتقاد کرد و گفت: «نمی‌توان صلح را بر پایه‌ی ترس و زرادخانه‌های مرگ ساخت. تجارت اسلحه، تجارت خون است.» او حمله روسیه به اوکراین و کشتار مردم بی‌گناه در غزه را به‌شدت محکوم کرد و حملات اسرائیل به غزه را «بی‌رحمی»، «فراتر از جنگ» و نوعی «تروریسم» نامید.
با درگذشت او، جهان یکی از الهام‌بخش‌ترین رهبران روحانی خود را از دست داد. رهبری که تجسم زنده آموزه‌های دینی و اخلاقی بود و نام و یادش برای همیشه در دل اهل ایمان خواهد ماند. او با نیک‌نامی از دنیا رفت و الگویی ماندگار برای رهبران مذهبی و مؤمنان سراسر جهان به‌جا گذاشت.
مهراب صادق‌نیا، دکتری جامعه شناسی فرهنگی دانشیار دانشگاه ادیان و مذاهب
پاپ فرانسیس، رهبر کاتولیک‌های شخصیت کم‌مانندی داشت. جهان جدید و اقتضائات آن را به خوبی می‌دانست و تلاش فراوانی داشت الاهیاتی ارایه دهد که گره‌گشای انسان روزگار خودش باشد. او الاهیات را از حل مسائل خدا به حل مسائل انسان چرخاند و انسان را در کانون تفسیر خود از کتاب مقدس قرار داد.
او معتقد بود دینی که با گذشته ازدواج کند در جهان جدید عقیم خواهد ماند. خوانش ساده، انسانی، باملایمت، و روادارانه‌ی او از مسیحیت اگر چه ممکن بود باب میل برخی الاهی‌دان‌های متعصب و خشک‌خوی مسیحی نباشد؛ ولی مایه‌ی امیدواری ایمان‌داران مسیحی بود. مردی از آمریکای جنوبی که دینداری در جهان جدید را خوب می‌شناخت. برای او صلح و رواداری از عقلانیت متکلمانه و فلسفی مهم‌تر بود. به همین دلیل، عیسی را به زمین کشاند تا هم‌سفره‌ی فقیران و پناه آشوب‌دیدگان باشد.
هرگز نخواست دین را پشت پنجره‌های رمزآلود واتیکان نگه دارد و به تکان دستی از بالکن میدان سنت پیتر دل‌خوش باشد. او بیش از آنکه بگوید می‌شنید. دیدارش با مرجع عالی‌قدر شیعیان، آیت‌الله سیستانی، نقطه‌ی عطفی بود در تاریخ گفتگوی اسلام و مسیحیت.
یحیی جهانگیری، استادیار دانشگاه ادیان و مذاهب
پاپی که بین المللی بود. و واتیکان را از کوچکترین کشور جهان، از بزرگترین کشورهای جهان هم جهانی تر کرد. سفر پاپ به بزرگترین کشور اسلامی؛ اندونزی که فقط ۳ درصد مسیحی دارد. نشان از دغدغه او به مسیحیان در همه جهان داشت.
پاپ فرنسیس، در دهه ۹۰ از عمرش، در آن کهنسالی، باز در سفر بین المللی و شرق آسیا رفت. جالب است بدانید او از سال انتخابش ۲۰۱۳ نزدیک ۵۰ سفر بین المللی داشت. حساب کنید. حدود ۱۰ سال ۵۰ سفر خارجی! هیچ سالی -جز سال ۲۰۲۰ بخاطر کرونا- بدون بازدید جهانی نبود.
آنقدر بین الملل برای واتیکان مهم است که فقط یکسال بدون سفر خارجی بوده؛ آن هم به دلیل کرونا. برخی سال ها مثل سال ۲۰۲۲، حتی چهار سفر بین المللی در یکسال کرد.
ضمنا به هشت زبان مسلط بود! بین الملل، به حرف و شعار نیست؛ به عمل است. مگر با فردی که حتی یک زبان بلد نیست و تنها سفرش … است، می‌شود بین‌الملل کار کرد!
پیام تسلیت دفتر آیت‌الله سیستانی در پی درگذشت پاپ فرانسیس
قابل ذکر است، دفتر آیت‌الله سیستانی در نجف اشرف در پی درگذشت پاپ فرانسیس پیامی صادر کرده است که خود قابل توجه است تا جایی که منابع تاریخی و مواضع مراجع شیعه نشان می‌دهد، ارسال پیام تسلیت رسمی از سوی مراجع بزرگ شیعه به مناسبت درگذشت پاپ‌های کلیسای کاتولیک، امری نادر و تقریباً بی‌سابقه بوده است.
در تاریخ معاصر، حتی در مواردی که مراجع شیعه با رهبران دینی دیگر ادیان (از جمله پاپ) ملاقات یا مکاتبه‌ای داشته‌اند، این روابط بیشتر ناظر به گفت‌وگوی ادیانی، مسائل صلح جهانی، یا محکومیت مشترک ظلم و خشونت بوده است، نه مناسبات شخصی همچون پیام تسلیت برای درگذشت رهبران دینی آن‌ها. برای مثال، امام موسی صدر در دهه‌های ۶۰ و ۷۰ میلادی، روابط نزدیکی با برخی رهبران مسیحی لبنان و حتی پاپ ژان پل ششم داشت، اما گزارشی از پیام تسلیت ایشان درگذشت پاپ موجود نیست. همچنین، آیت‌الله العظمی بروجردی، با وجود تعاملات مثبت با علمای اهل سنت و تلاش برای تقریب مذاهب، درگذشت پاپ پیوس دوازدهم یا ژان بیست‌وسوم را با پیام رسمی تسلیت همراه نکردند.
در سال‌های اخیر هم، بسیاری از مراجع قم، نجف، و مشهد، درگذشت پاپ بندیکت شانزدهم یا جان‌پول دوم را رسماً تسلیت نگفتند، گرچه برخی نهادهای بین‌المللی شیعی یا دیپلمات‌های ایرانی ممکن است در چارچوب مناسبات رسمی ابراز تسلیت کرده باشند.
در متن پیام تسلیت دفتر آیت‌الله سیستانی خطاب به کاردینال پیترو پارولین، دبیرکل محترم دولت واتیکان آمده است: با سلام و احترام. با اندوهی عمیق، خبر درگذشت حبر اعظم پاپ فرانسیس، پاپ واتیکان را دریافت کردیم؛ شخصیتی که در میان بسیاری از ملت‌های جهان جایگاهی معنوی و روحانی والا داشت و از احترام فراوانی نزد همگان برخوردار بود. او نقش برجسته‌ای در خدمت به صلح، تسامح، و همبستگی با مظلومان و ستمدیدگان در سراسر جهان ایفا کرد.
دیدار تاریخی پاپ با مرجع عالی‌قدر شیعیان در نجف اشرف، نقطه عطفی بسیار مهم بود که در آن دو طرف بر نقش بنیادی ایمان به خداوند متعال و پیام‌های الهی، و نیز پایبندی به ارزش‌های والای اخلاقی در غلبه بر چالش‌های بزرگ پیش‌روی بشریت در این عصر و همچنین، ضرورت هم‌افزایی تلاش‌ها برای گسترش فرهنگ همزیستی مسالمت‌آمیز، دوری از خشونت و نفرت‌پراکنی، و تقویت ارزش‌های همدلی و هماهنگی میان انسان‌ها، بر پایه رعایت حقوق و احترام متقابل میان پیروان ادیان و اندیشه‌های گوناگون تأکید کردند.
مرجعیت عالی دینی در حالی که مراتب تسلیت و همدردی خود را به پیروان کلیسای کاتولیک در سراسر جهان به‌سبب این مصیبت دردناک ابراز می‌‌دارد، برای آنان صبر و آرامش آرزو میکند و از خدای بلندمرتبه و قادر مسئلت می‌نماید که با رحمت گسترده‌اش، خیر، برکت و صلح را برای آنان و برای تمام بشریت ارزانی دارد.
