یادداشت فقهی و اصولی

شبکه اجتهاد: خبر برای برخی ساده و عادی و برای جمعی سوزان تا عمق پوست و استخوان منتشر شد: حجت‌الاسلام والمسلمین سید عباس موسویان در اثر ابتلا به کرونا درگذشت. برای کسانی که موسویان عزیز را از نزدیک می‌شناختند این مصیبت بسیار خرد کننده است هرچند باید تسلیم امر الهی بود و بدون اینکه ابراز شکایتی باشد، گفت: الحمد لله …

اختصاصی شبکه اجتهاد: حقوق بشر اسلامی، موضوع پر چالش و پر حاشیه‌‌‌‌ای است و در طول دهه گذشته بحث‌ها و انتقادات پر حرارتی را به خود دیده است. فعالیت‌های ژورنالیستی خبرگزاری‌ها و شبکه‌های ماهواره‌‌‌‌ای خارجی و همچنین موضع‌گیری منفی جریان‌های چپ و جریان‌های مخالف نظام آتش این تنور را داغ تر کرده است. اولین و مهم‌ترین چالش حقوق بشر اسلامی، …

شبکه اجتهاد: حجت‌الاسلام دکتر سیدعباس موسویان در تاریخ دوم خرداد سال ۱۳۳۹ در یکی از بخش‌های استان آذربایجان شرقی به‌نام عجب‏شیر دیده به جهان گشود. وی  تا سال ۱۳۵۴ در همان شهر زندگی ‏کرد اما از سال ۱۳۵۴ برای ادامه تحصیل به شهرستان تبریز آمد و در هنرستان صنعتی تبریز و در رشته برق مشغول به تحصیل شد. همزمان با …

شبکه اجتهاد: حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در سخنرانی تلویزیونی به مناسبت عید قربان امسال به دهه‌ی دوم ذی‌حجه، دهه‌ی ولایت، اشاره کردند و روایتی از امام باقر(علیه‌السّلام) قرائت کردند با این مضمون که در اسلام به هیچ چیزی مانند ولایت تأکید نشده است. در این یادداشت به بررسی مفهوم این حدیث براساس اندیشه امام خمینی و رهبرانقلاب می‌پردازیم. یکی از احادیث …

شبکه اجتهاد: وقف با موضوعات فراوانی در جامعه درهم‌آمیخته و مدیریت مستقل و جزیره‌ای آن بدون نگاه واقعی به جامعه نتیجه مطلوبی نخواهد داشت. فرهنگ، اقتصاد، دین و شعار آن، از موضوعات کلانی هستند که ارتباط عمیقی با مقوله وقف دارند. البته تمام زیر موضوعاتی مانند علم، بهداشت و … که واقفان با آن نیت‌ها اموال خود را وقف کرده‌اند …

شبکه اجتهاد: فقه شیعه مستند به احادیث امامان شیعه و به طور خاص تعالیم فقهی دو امام محمد باقر و جعفر صادق (ع) است. احادیث فقهی امامیه عمدتا در کتب اربعه ثبت شده است. این چهار کتاب هر کدام با یک هدف متفاوت تدوین شده و از گستردگی منابع و شیوه‌های متفاوت در نقل احادیث و سنت‌های نقل احادیث فقهی …

شبکه اجتهاد: فقه سیاسی که به نوعی تکالیف شرعی و زندگی سیاسی مومنان بلکه شهروندان را تعیین می‌‌کند فی‌‌الواقع خود «حکمرانی» و «آیین اداره مطلوب جامعه» است و دارای قواعد متعددی است که در میان آنها «قاعده مصلحت» و «قاعده اهم و مهم» از جایگاه ویژه‌‌ای برخوردار است. اولی حاکمان و فقها را ملزم می‌‌کند که همواره «مصالح انسان‌‌ها و …

اختصاصی شبکه اجتهاد: به دنبال پاسخ به شبهه‌‌ی «عدم سرایت ایمان و کفر در حقوق شهروندی»، یکی از طلاب محترم یادداشتی به عنوان نقد در فضای مجازی قرار داده است، تحت عنوان «تأملی در ابتناء حقوق شهروندی بر ایمان و کفر»، انتظار آن بود که بعد از دعوت این‌جانب از جناب آقای دکتر محقق داماد(دام عزه) برای مناظره و گفتگو، …

شبکه اجتهاد: سخن گفتن درباره حد و حدود شریعت اسلامى و این که به صورت موجبه جزئیه است نه کلیه، در گرو اقامه برهان و دلیل است، طرح چنین ادعاء پیراسته از دلیل، شأن یک نویسنده واقع گرا نیست، از این جهت نقطه نظرها مطرح مى‌شود: اوّلاً: هیچ اسلام شناسى سالبه کلیه را ادعا نکرده است تا در مقابل موجبه …

شبکه اجتهاد: اولین چیزی که در شرایط کرونایی برای برخی از نویسندگان در اولویت قرار می‌گیرد مناسک دینی و مذهبی و ضرورت تعطیلی آنهاست. بگذریم از کسانی که تعطیلی مناسک می‌گویند و تعطیلی شریعت منظور می‌کنند، برخی از مخالفان برگزاری مراسم محرم صادقانه نگران سلامتی مردم و جامعه هستند و هراس از این دارند که با کرونایی شدن جامعه نه …

شبکه اجتهاد: در روزهای اخیر در فضای مجازی از آقای عبدالعلی بازرگان در این راستا سخنانی منتشر شد که با وقایع تاریخ انطباق ندارند. این نوشته به منظور نقد آن گفتار فراهم آمده است. نسل‌های پس از عصر تشریع بخش عظیمی از احکام و معارف دینی را از طریق سنت معصومی که عبارت از قول و فعل و تقریر معصومان …

شبکه اجتهاد: عده‌‌ای تصور می‌کنند آنچه ما از پیشوایان اصلی مذاهب فقهی اهل سنت به ویژه مالک بن انس و ابو حنیفه و یا حتی شافعی در اختیار داریم از لحاظ سندیت قوی تر از آن چیزی است که در مباحث فقه از ائمه شیعه داریم. در مقام استدلال به دو موضوع عموما اشاره می‌شود: یکی اینکه ما جز به …

شبکه اجتهاد: اخیرا کلیپی از آقای عبدالعلی بازرگان منتشر شده که در آن ادعا کرده پیامبر(ص) از نگارش حدیث منع کرده‌اند و دلیل آن نگرانی پیامبر اکرم (ص) از به وجود آمدن دکان دیگری در برابر قرآن و نیز بی‌اعتباری نقل شفاهی از آن حضرت است. وی ادعا کرده در صد سال نخست هیچ‌کس هیچ چیز ننوشته است و نیز …

اختصاصی شبکه اجتهاد: چندی پیش یکی از مدرسین محترم حوزه علمیه قم، یادداشتی را تحت عنوان «پاسخ به شبهه عدم سرایت ایمان و کفر به حقوق شهروندی» در انتقاد از استاد سید مصطفی محق داماد نگاشتند که به‌نظر می‌رسد از جهات مختلف محل مناقشه است؛ لذا در این یادداشت به بررسی آن خواهیم پرداخت. گفتنی است، این جوابیه مورد تایید …

شبکه اجتهاد: قرارداد الکترونیکی در بیانی ساده، قرارداد الکترونیکی، قراردادی است که با به کارگیری ابزار الکترونیکی منعقد می‌شود. اما آنچه که بیشتر در مباحث قرارداد الکترونیکی مورد نظر فقه و حقوق است، قراردادی است که در فضای مجازی و رایانه‌ای منعقد می‌شود؛ به این صورت که شخصی با عنوان «اصل ساز» با ساختن سامانه یا ارائه فراخوان در فضای …

اختصاصی شبکه اجتهاد: برای این که فهم عمیق و دقیق از تکالیف عملی داشته باشیم؛ باید پشتوانه فکری لازم داشته که بدون آن پشتوانه، این فهم صورت نخواهد گرفت. به دیگر سخن؛ مستندات برای ارزیابی در حوزه علمی نیاز است و روشمندی و روش شناسی در کاربردی کردن و عملیاتی کردن اصول و قواعد در استنباط از ادله فقهی بسیار …

شبکه اجتهاد: با مراجعه به مصادر رجالی اهل سنت می‌بینیم تشیع ـ به معنی اعتقاد به ولایت بلافصل أمیر المؤمنین و برائت از خلفای دیگر ـ گناهی است نا بخشودنی، و اتهام به تشیع برای ذکر یک راوی در کتب ضعفاء کافی است. به این اقوال در تضعیف یک راوی تنها به جرم شیعه بودن بنگرید: ۱. قال أشهب: سئل …

شبکه اجتهاد: یکی از مهم‌ترین راه‌های اصلاح اندیشه و فهم ما از دین و مذهب شناخت دین و منابع دینی در بستر تاریخی آن است. این شناخت درک ما را از تحول تاریخی فهم‌های دینی ارتقا‌ می‌دهد. اگر خواهان اجتهاد در اصول و فروعیم و اگر‌ می‌خواهیم درک درستی از دیالکتیک “نص” و “تاریخ” و سهم مقتضیات زمان و مکان …

شبکه اجتهاد: یک. مطابق قانون مجازات شخصی مرتکب قتل عمد شده قصاص (در صورت تقاضای ولی دم) و مجازات فردی که سلاح به دست گرفته و موجب وحشت مردم شده که اصطلاحاً به او محارب گفته می‌شود سلب حیات است. در احکام شرعی موارد دیگری از اعدام وجود دارد که موضوع این بحث نیست و آنچه اکنون اهمیت دارد آن …

‌‌اختصاصی شبکه اجتهاد: آیت‌الله حاج سید کاظم اخوان مرعشی، از تربیت‌یافتگان نامدار حوزه‌های علمیه قم و نجف و از پیشگامان انقلاب اسلامی در شهر مشهد به‌شمار می‌‎آمد. ایشان سال‌ها نزد اساتید برجسته به تحصیل پرداخت تا به درجه عالیه اجتهاد نائل آمد. او حدود نیم قرن به تدریس فقه و اصول اهتمام ورزید و در این مدت شاگردان و فضلای …

شبکه اجتهاد: شورای نگهبان در ساختار حکومتی نظام جمهوری اسلامی ایران، جزء مکمل قوه مقننه می‌باشد؛ شورایی مرکب از شش نفر فقیه عادل و آگاه به مقتضیات زمان و مسائل روز، به انتخاب مقام رهبری؛ و شش نفر حقوقدان در رشته‌های مختلف حقوقی، با معرفی رئیس قوه قضاییه و انتخاب نمایندگان مجلس؛ مصوبات نمایندگان مجلس شورای اسلامی را از نظر …

شبکه اجتهاد: اعدام یک مرتکب بزه شرب خمر در مشهد در فضای رسانه‌ای توجه صاحب‌نظران و شهروندان عادی را جلب کرده است. این حکم به استناد ماده ۱۳۶ قانون مجازات اسلامی صادر شده است که مقرر می‌دارد: «هرگاه کسی سه بار مرتکب یک نوع جرم موجب حد شود و هر بار حد آن جرم بر او جاری گردد، حد وی …

شبکه اجتهاد: با بیداری اسلامی و حرکت به سمت احیای هویت تمدنی مسلمانان احکام دینی‌ای که هویت‌ساز سیاسی و اجتماعی بود از توجه بیشتری برخوردار شد. هویت‌سازی و نفی هویت فرهنگی تمدن موجود از جمله شاخصه‌های بیداری اسلامی محسوب می‌شود. انقلاب اسلامی در ایران که برآیند بیداری اسلامی است در فرایند هویت‌سازی و احیای تمدن مسلمانان با پدیده هویت‌آفرینی مواجه …

شبکه اجتهاد: بی‌‌تردید علم فقه نقش مهمی در تنظیم مناسبات فردی و اجتماعی جوامع مسلمان ایفا می‌کند. احکام شرعی به عنوان خروجی علم فقه در تمام حوزه‌ها، از جمله سیاست داخلی و خارجی، اقتصاد، فرهنگ و … تأثیرگذار و نقش‌آفرین است و از این طریق، مسیر پیشرفت یا پسرفت یک کشور را هموار می‌سازد؛ برای مثال فقه می‌تواند دایره آزادی‌های …

اختصاصی شبکه اجتهاد: بر پایه آموزه‌های قرآن و سنت، تأسی و الگوگیری از افعال پیامبر(ص) لازم و ضروری است. خداوند، پیامبر را به‌عنوان الگو معرفی کرده و مؤمنان را به تأسی از رفتار ایشان فراخوانده است (احزاب، ۲۱). همچنین امیرالمؤمنین (ع) تأسی به افعال انبیا به‌ویژه رسول اکرم(ص) را جزو وظایف دینی مسلمانان برشمرده و آنان را به پیروی از سیره …

شبکه اجتهاد: امنیت، در فقه اسلامی اهمیت و قلمروی گسترده‌ای دارد. حق یا حکم بودنِ امنیت، با توجه به آثار مختلف حق یا حکم بودن، پرسش اصلی این تحقیق است. برای پاسخ به این پرسش، پس از تعریف واژگان امنیت، حق و حکم، نخست امنیت را در منابع و متون فقه بررسی کرده ایم سپس، شواهد حق بودن را مطرح …

شبکه اجتهاد: در زمینه حضور روحانیت در عرصه قدرت و حکومت دو دیدگاه وجود دارد: یک دیدگاه معتقد است روحانیت باید مستقیماً وارد این عرصه شود و نباید صرفاً به نظارت و مراقبت بسنده نماید. این دیدگاه هر چند از حضور مستقیم در قدرت و سیاست‌گذاری، قانون‌گذاری، برنامه‌ریزی و اجرا بهره‌مند است، اما هزینه‌های کمبودها، سوء مدیریت‌ها و فسادها هم …

شبکه اجتهاد: واقعیت این است که بسیاری از متصدیان امور در روزهای نخستین پس از پیروزی و حتی شاید امروز هم چنین بیندیشند که با انقلاب اسلامی قراربوده که همه چیز بر وفق شریعت انجام گیرد و به عبارت دیگر فقه برجامعه حاکم شود بدین معنا همه قوانین همان باشد که در متون فقهی و رویه فقها بوده در جامعه …

شبکه اجتهاد: با نگاهی به سنت فقهی شیعه می‌توان دریافت، اسلام سیاسی در این سنت از پیشینه چندانی برخوردار نیست و فقیهان شیعه حکومت را مقوله‌ای عرفی می‌دانسته‌اند. سنت فقهی شیعه بر پایه اصل امامت، حکومت عادلانه را منحصر به امام معصوم می‌‌‌داند و با تقسیم ولایت به دو نوع عادلانه و جائرانه، حاکمیت غیر معصوم را از نوع جائرانه …

شبکه اجتهاد: برخلاف تقاضاهاى سیاسى گروه‌هاى مخالف، امام خمینى با توجه به شناخت عمیقى که از آیت‌الله دکتر بهشتى داشتند طى حکمى ایشان را در رأس قوه‌ قضائیه کشور قرار دادند تا با ایجاد اصلاحات در این بخش، سامان جدیدى ایجاد نماید. حذف نظام حقوقى پیشین و جانشین کردن نظام حقوقى اسلام به عنوان اصلى‌ترین گام در راه تحقق انقلاب …