یادداشت فقهی و اصولی

اختصاصی شبکه اجتهاد: در یادداشت‌های پیشین عرض شد که ریشه بسیاری از سردرگمی‌های اندیشمندان ما در باب تحول حوزه، آموزش و پرورش و نیز نظام دانشگاهی، در فقدان بصیرت‌های مربوط به «اقتصاد آموزش» یا «حکمرانی آموزش» نهفته است؛ سردرگمی‌هایی در مواجهه با انقراض سنت‌های کارامد حوزوی، مسأله کنکور، ارتباط صنعت و دانشگاه و … . از منظر دانش اقتصاد، آموزش یک محصول یا خدمت است که بازار خاص خود را دارد و بازارها نیز قوانین و احکامی، که از نگاه ما در اقتصاد اسلامی، به علت عمومیت فوق العاده این احکام، می‌توان – و بلکه باید – «قواعد فقهیه»ای بر …

شبکه اجتهاد: فقدان توصیف دقیق از یک واقعه و افتادن در چارچوبهای تضاد و تقابل، مشکل همیشگی ماست. یکی از بزرگترین مشکلات این است که ائمه را به ائمه صلح و قیام تقسیم کرده و بعد آن را توجیه کرده‌ایم. زمینه‌های شکل‌گیری صلح امام حسن(ع) در سالهای ۳۸ تا ۴۱ هجری قمری و در جنگهای فرسایشی داخلی، حداقل نود هزار نفر کشته شده بودند و جامعه به آستانه فروپاشی نزدیک شده بود. در آن زمان شاهد دو نوع حکومت بودیم؛ حکومتی که بعد از حکمیت بین شام و مصر تقسیم شده و به طور غیررسمی از خلافت جدا شده بود، …

شبکه اجتهاد: درتقویم شیعی بیست وششم ربیع الاول، روز امضای پیمان صلح میان امام حسن مجتبی علیه السلام با معاویه است؛ حادثه بسیار مهم و درس آموزی که نه تنها چنانکه باید شناخته نشده است، که حتی متاسفانه دچار کج فهمی و قدر ناشناسی تاریخی هم گردیده است. این اشتباه بزرگ ازمردمِ زمان خود آن بزرگوار آغازشد و هم اکنون نیزکاملاً برطرف نگردیده است. معروف است که کوته نظران ِبلند ادعای همان دوران هم امضای این پیمان را موجب ذلت اسلام می‌نامیدند و در سلام‌های نیش آلود به امام او را «مُذِلُّ المُومِنین» خطاب می‌کردند! و این نشانه اوج مظلومیت …

اختصاصی شبکه اجتهاد: به مناسبت سالروز صلح امام حسن مجتبی (ع) با معاویه، مهرداد غلامی، دانش پژوه حوزه علمیه قم، به واکاوی سادات حسنی و نسل آنها پرداخته است. خواندن یادداشت وی، خالی از لطف نیست. سادات جمع سیّد و در لغت عربی در اصل سَیوِد بوده و به معنی آقا و سرور است؛ و در اصطلاح عام به کسانی گفته می‌شود که از طرف پدر از نسل «هاشم» (جد پیامبر اسلام محمد بن عبدالله) باشد یا به عبارتی دیگر از قبیله بنی هاشم باشد. سیادت به فرزندان محمد (ص) از طریق فاطمه دختر محمد (س) و علی (ع) پسر …

شبکه اجتهاد: نزدیک کردن مذاهب اسلامی یکی از پروژه‌هایی است که کشور ما سالیان متمادی برای آن هزینه معنوی و مادی صرف کرده است. اکنون در پایان سی‌وسومین کنفرانس بین‌المللی وحدت اسلامی، بی‌مناسبت نخواهد بود اگر منتقدان، چه مخالف و چه موافق، یک باز بازخوانی انتقادی از این جریان داشته باشند، که صد البته پرداختن به این موضوع با رویکرد آسیب‌شناسانه از سوی آگاهان، هر چند ممکن است خوشایند برخی نباشد، یک فرض به‌شمار می‌آید. به طور کلی دو رویکرد در خصوص جریان تقریب و وحدت امت اسلامی در کشور ما وجود دارد؛ یکی آن را ضروری و واجب می‌داند …

اختصاصی شبکه اجتهاد: در شبکه‌‌ها آمده بود که آیت‌الله خویی فقه را به انحراف کشانده است. ایشان بها را به سند روایات می‌داد در حالی که باید به محتوا و متن حدیث توجه ویژه کرد این اندیشه به یکی از اساتید نجف که با او مصاحبه شده است نسبت داده شده است. (در شبکه اجتهاد بخوانید) در پیوند با متن فوق یادکرد، چند نکته لازم است: ۱) توجه‌ به متن روایات و وثوق به محتوا به جای توجه ویژه به سند در استنباط احکام صدها سال است که مطرح است و نسبت دادن آن به فاضلی معاصر نشان از بی‌خبری …

اختصاصی شبکه اجتهاد: چند سوال ساده از منظر حقوق عمومی در خصوص مصوبه افزایش قیمت بنزین در ذهنم آمده است که فارغ از هرگونه جبهه‌گیری سیاسی آنها را مطرح می‌نمایم. سوالات فقط و فقط جنبه حقوقی دارند. ۱- آیا شورایعالی سران‌ سه‌ قوه برای بررسی موضوعات دارای آیین نامه خاصی می‌باشد؟ لطفا بر اساس اصل اصیل ‌شفافیت مخصوصا در خصوص اسناد حقوقی منتشر گردد. مرادم اسناد بیان کننده تشریفات رسیدگی به موضوعات در این شورا هست و نه حتی مستند و مبنای تشکیل این شورا. آیا مذاکرات این شورا قابلیت انتشار دارد؟ ۲- مصوبات این شورا علی القاعده پایین‌تر از ‌قانون‌ اساسی و قوانین مصوب …

اختصاصی شبکه اجتهاد: به مناسبت ولادت امام جعفر صادق(ع)، محمد باوی‌پور از دانش‌آموختگان علوم قرآن و حدیث دانشگاه اصفهان و دانش‌پ‍‍ژوه رشته تاریخ اسلام مؤسسه عالی حوزوی امام رضا قم، به بررسی بحران رهبری در جامعه شیعه امامیه در زمان امام صادق(ع)، پرداخته است. اعتقاد به امامت از اصول اعتقادی شیعه به شمار می‌رود؛ اما عدم شناخت صحیح مصداق امام در دوره‌هایی از تاریخ تشیع، به سبب عواملی، انشعاباتی را در شیعه به وجود آورد. در اواخر دوره‌ امامت امام صادق (علیه السلام) و اوائل امامت امام کاظم (علیه السلام)، شاهد گرایش برخی شیعیان به امامت برخی از فرزندان امام …

اختصاصی شبکه اجتهاد: در این روزها بحث چند همسری در فضای ایران داغ شده است. البته که این موضوع، دارای چنان اهمیتی است که در صورت عدم رعایت جوانب مربوطه؛ از نگاه شهید استادمطهری «بدنام کردن اسلام» است؛ و از نگاه ‌آیت‌الله جوادی آملی «برهم زدن اساس دین» است. اجازه دهید در ضمن چند مطلب، موضوع را ارزیابی نماییم. مطلب اول؛ چند همسری در قرآن استدلال به قرآن برای اثبات چند همسری: ‌«فَانکِحُوا مَا طَابَ لَکُم مِّنَ النِّسَاءِ مَثْنَى وَثُلَاثَ وَرُبَاعَ فَإِنْ خِفْتُمْ أَلَّا تَعْدِلُوا فَوَاحِدَهً»(نساء/۳) مفاد آیه این است با آن زنانی که می‌پسندید ازدواج کنید. دو، یا سه …

اختصاصی شبکه اجتهاد: استاد رسول جعفریان در یادداشت «از درسهای ولایت فقیه امام تا انتشار کتاب هفت ساله چرا صدا درآورد» برداشت‌های زودهنگامی کرده است، در حالیکه به سه دلیل مختلف، ثابت می‌شود منظور مرحوم آیت‌الله شیخ علی‌پناه اشتهاردی صدوهشتاد درجه با نتیجه این یادداشت، متفاوت است که در ذیل بررسی می‌شود. اولاً آن‌هایی که از قول نویسنده کتاب هفت ساله گفتند، “حکومت بر مردم و بعثتِ پیامبر لازم و ملزوم هم نیستند” و یا از قول نویسنده گفتند “حکومت کردن وظیفه،‌ انبیاء نیست” و یا از بعضی جملات کتاب هفت ساله (حکومت‌ انبیاء فقط یک نحو قدرت‌نمایی از طرف …

اختصاصی شبکه اجتهاد: ورزش موجب نشاط روح و سلامت تن می‌شود و یک جامعه‌ی سالم و با نشاط، با تندرستی و توانمندی زنان و مردان آن محقق می‌شود. زنان مهم‌ترین رکن جامعه‌اند؛ زیرا آن‌ها به دلیل نقش مادری و همسری، نیازمند جسمی سالم برای رسیدن به اهداف متعالی حیات خود و دیگران می‌باشند‌. ازسوی دیگر، دستگاه خلقت اختلافاتی را به تناسب طبیعت و رسالت هر یک از زن ومرد در وجود آنان قرار داده است که همین امر باعث می‌شود ورزش زنان با مردان متفاوت باشد. افزون بر آن، زن مسلمان دارای شأن و احترامی ویژه است که این احترام …

شبکه اجتهاد: بیش از سه سال است که به طور مجزا با دوستانی بحث‌های مرتبط با موضوع حجیت اخبار (اخبار آحاد) و بهره وری از حدیث در اجتهاد شیعی را برای نوشتن چند کتاب و مقاله مشترک دنبال‌ می‌کنم. از عصر حضور بحث را آغاز کرده‌‌ایم و با هر یک از دوستان بخش‌های مختلف متون اساسی فقه و اصول فقه شیعی را به بحث‌ می‌گذاریم. برای بحث‌های سال آینده کتاب «تعارض الأدله و اختلاف الحدیث» که تقریرات درس مرجع و فقیه برجسته و زعیم حوزه محقق اصولی و مدقق رجالی آیت‌الله سیستانی، أطال الله عمره الشریف است را‌ می‌خوانم تا …

اثرات منفی خلق پول بدون پشتوانه بر جریانات اقتصادی موجب شده است برخی از محققین ایده‌ای تحت عنوان «به‌کارگیری پول‌طلا» را مطرح کنند. ایده‌ای که همراه با پرسش‌ها و ابهامات فراوان است. شبکه اجتهاد: امروزه چالش‌های خلق پول بدون پشتوانه در برهم زدن تعادل‌های اقتصادی و ایجاد شکاف طبقاتی محل بحث و تبادل‌نظر محافل کارشناسی قرار دارد. ناظر به این چالش‌ها، برخی از محققین ایده‌ای تحت عنوان «به‌کارگیری پول‌طلا» را مطرح کرده‌اند. براساس این نظر، افراد می‌توانند فعالیت‌های پولی خود را از پول اعتباری به طلا منتقل کنند. همچنین شرکت‌ها و مؤسسات خصوصی می‌توانند از طلا برای تقاضای معاملاتی و …

از آنجاکه هردو بزرگواری که با آن‌ها مصاحبه شده، ممحض در رجال نبودند و نقدیاتی سطحی به علم رجال وارد کرده‌اند، بر آن شدیم تا عرایضی را در خطاب به این دو بزرگوار بنویسیم. انشاء الله اساتید بزرگوار، دقت بیشتری در آراءشان به خرج داده و حداقل، نظرات بدون تحقیقشان را به شکل علنی و از طریق رسانه‌ها اعلام نفرمایند. اختصاصی شبکه اجتهاد: دو گفتگویی که شبکه اجتهاد چند هفته پیش با دو استاد رجال در رابطه با میزان اعتبار این دانش در عملیات استنباط فقهی انجام داد، بازخوردهای فراوان و مختلفی داشت. برخی از این واکنش‌ها، در کامنت‌های این …

اختصاصی شبکه اجتهاد: در رابطه با تفسیر امام حسن عسکری (ع) همانند بسیاری از کتبی که منسوب به معصومین (ع) هستند بحث سندی مهمی واقع شده است. شهادت این امام همام، بهانه مناسبی است تا به اشکالات و پاسخ‌هایی که در رابطه با انتساب این تفسیر به امام حسن عسکری (ع) وارد شده است بپردازیم. بیشتر مطالب این گزارش، برگرفته از مقاله آیت‌الله رضا استادی در انتهای نسخه چاپی تفسیر فوق است. تفسیر امام حسن عسکری علیه‌السلام مانند بقیه کتب منسوب به اهل‌بیت علیهم‌السلام مورد بحث و نقاش واقع شده است که این‌ها تألیف امام است یا املاء حضرت و یا …

نظر حضرت آیت‌الله خامنه‌ای ‌این است که تعدد زوجات جایز است اما ثواب و استحباب ندارد. ‌این نظر نه تنها دارای پشتوانه قوی فقهی است و مطابق نظر مشهور فقهای متقدم و برخی از متاخرین و معاصرین می‌باشد بلکه براین نظر و بر استحباب اکتفاء به یک همسر، شیخ طوسی ادعای اجماع کرده است. شبکه اجتهاد: استاد عباس کعبی عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و نماینده مردم خوزستان در مجلس خبرگان رهبری در مورد مباحث مطرح شده پیرامون نظر رهبر معظّم انقلاب درباره عدم استحباب تعدد زوجات در یادداشت ارسالی به رسانه‌ها، به تبیین فقهی این مسئله پرداخته است …

شبکه اجتهاد: در معارف دینی ما شیعیان بحث «اجتهاد و تقلید» در دو علم «فقه و اصول» جایگاه مهمی دارد. تقلید از فقیهان از آن دسته معارفی است که محدود به کتاب‌های حوزوی نشده و در جامعه به شکل وسیعی مطرح است. از جمله معارف بلندی که از امام عسکری(ع) به یادگار به ما رسیده است، موضوع تقلید است که این قلم؛ گوشه‌ای از آن معارف را تقدیم می‌دارد. مطلب اول؛ امام عسکری(ع) فرمودند: «مراد از آیه ۷۸ سوره بقره؛’مِنْهُمْ أُمِّیُّونَ لَا یَعْلَمُونَ الْکِتَابَ إِلَّآ أَمَانِیَّ وَ إِنْ هُمْ إِلَّا یَظُنُّونَ’، آن عده‌ای از یهودیانند که از علمای خود تقلید …

اختصاصی شبکه اجتهاد: در ابتدای ماه ربیع برخی مؤمنین به فرح و شادی می‌پردازند؛ اما در مقابل عده‌ای دیگر از مؤمنین متذکر ایام بعد از شهادت پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله می‌شوند و اتفاقات بعد از شهادت حضرت که برای تنها یادگارش فاطمه اطهر علیها سلام رخ داده است را مدنظر می‌گیرند، به صورتی که دهه محسنیه و یا عسکریه برایش می‌گیرند و لباس مشکی را از بدن خارج نمی‌کنند. در این خصوص، لحاظ چند نکته مهم است. ۱- شادی در منظر فقه و شریعت، حق است یا حکم؟ تفاوت حق و حکم بحثی پردامنه در فقه است و تفاوت‌هایی بین این …

بررسی تصمیمات و دیدگاه‌های امام خمینی در مواجهه با رویداد تاریخیِ تسخیر لانه جاسوسی نشان می‌دهد الگوی تصمیم‌گیری امام در این رابطه، از فقه سیاسی نشأت می‌گرفته است. بررسی مجموعه بیانات امام خمینی(ره) در این رابطه و نیز سیره عملی ایشان، نشان می‌‌دهد که موضع و تصمیم امام(ره) در مسئله تسخیر لانه جاسوسی، برگرفته از دو قاعده فقهی «لاضرر» و «نفی سبیل» بوده است. از نظر حضرت امام تمام حکومت‌های غیر توحیدی به دنبال سلطه‌جویی بر دیگران هستند. اما دستور اسلام این است که نه بر کسی ظلم کنید و نه زیر بار ظلم کشوری دیگر قرار گیرد. و از …

شبکه اجتهاد: مرحوم سید جعفر مرتضی عاملی لبنانی از خانواده‌ای اهل علم بود، گرچه پدر ایشان ملبس نبود، اما از طلاب فاضل معمم چیزی کم نداشت، دارای کتابخانه بسیار مفصلی بوده و اهل مطالعه بود. لذا، توانسته بود که رضایت دو فرزندش را برخلاف محیط زمانی و مکانی آن زمان لبنان به دست آورد. به ویژه در دوره قبل از پیروزی انقلاب و پیش از آنکه مشوقاتی فراهم شود، طبعا عده زیادی تحت تاثیر جو پیروزی انقلاب اسلامی مایل به آمدن به حوزه‌های علمی، دینی، اسلامی و شیعی شدند.  مرحوم آسید مرتضی عاملی لبنانی، اسم فرزند بزرگ را آسید جعفر …

شبکه اجتهاد: بحث‌هایی در فقه و اصول رایج است، مثل حجیت خبر واحد، استصحاب و بحث‌های فقهی متعارف. اما گاهی اوقات مباحثی هست که متأسفانه کمتر مورد بحث قرار گرفته است، در حالیکه در موارد زیادی از مباحث فقهی و اصولی ردّ پایش مشاهده می‌شود و چه‌بسا توجه به آن ممکن است تحوّلی را ایجاد کند و یکی از این مباحث همین بحث ظنّ نوعی در تحقق موضوعات خارجیه است که آیا حجیت دارد یا نه؟ آقایان در اصول در بحث قطع و حجّیت آن یک اصلی را به نام اصاله حرمه التعبد بالظن پایه‌گذاری می‌کنند. با این اصل فاتحه‌ی …

شبکه اجتهاد: از چند سال گذشته که جریان نواندیشی دینی در جهان عرب توجهم را به خود جلب کرد‌ و مطالعه نوشته‌های پیشگامان آن همواره یکی از علاقه‌هایم بوده است دریافتم که نقد برخی آثار و شخصیت‌ها و یا دفاع از آنها در بیشتر موارد به نماد نواندیشی و سنت گرایی تبدیل شده است.(گرچه استثنائاتی همچون مصطفی عبدالرازق هم دارد که مثلا با وجود گرایش‌های نواندیشی، به دفاع از شافعی پرداخته و او را نماد عقل گرایی پیش از ورود فلسفه به جهان اسلام‌ می‌داند.) یکی از این شخصیت‌ها که همواره مورد مناقشه دو جناح قرار گرفته، امام شافعی و اثر مهم …

اختصاصی شبکه اجتهاد: تاریخِ علوم، تاریخی است پُر از تطوّر و دگرگونی. علومِ برخاسته از اندیشه‌ی بشری، جز به این صورت، راهِ تکامل را طی نخواهد نمود. علومِ حدیث نیز با زیرمجموعه‌هایی مانند رجال الحدیث، درایه الحدیث و فقه الحدیث، همین مسیر را ناگزیر طی می‌کند. «اعتبارسنجیِ حدیث»، کاربستِ خوبی برای دربرگرفتن هر سه مفهوم یادشده است که مدتی است در ادبیاتِ دانشیانِ پارسی‌زبانِ حدیث، به جایگاهی رسیده است. در ادواری، شاهد برتری معیارهای سندمحور بر تارَک اعتبارسنجی‌های حدیثی بوده‌ایم؛ اما در بیشتر ادوار مانند دوره‌ی حال، چنین نبوده است. فراوان مفاهیم زیر را در فضای بررسیِ اعتبارِ روایات شنیده‌ایم: …

شبکه اجتهاد: استاد عزیز مرحوم علامه سید جعفر مرتضی در سال ۱۳۶۴ ق / ۱۳۲۴ش در روستای عیتا الجبل در جنوب لبنان به دنیا آمد. در هیجده سالگی در نجف، طلبگی را آغاز کرد و بعد از شش سال، یعنی سال ۱۳۸۸ ق / ۱۳۴۷ به ایران آمد. این اقامت تا سال ۱۳۷۱ ادامه داشت و در این سال به لبنان بازگشت و شامگاه شنبه ۴ آبان ۱۳۹۸ در لبنان به رحمت خدا رفت. بدون شک سید جعفر مرتضی، در چند دهه اخیر، در پژوهشهای اسلامی و عمدتا در حوزه تاریخ اسلام، در مراکز شیعی، نقش مهمی داشت و در …

اختصاصی شبکه اجتهاد: تا سالهای سال ایرانیان شهادات امام حسن مجتبی را در ۲۸ ماه صفر می‌گرفتند و عراقیها هم در ۷ این ماه. در سالهای اخیر اما زمزمههایی مبنی بر قوی بودنِ قول هفتم صفر رخ داده است، تا آنجا که چند سالی است حوزه های علمیه نیز در این روز تعطیل می‌شوند. در این رابطه حجت‌الاسلام یاسر امینیان، استاد سطح عالی حوزه علمیه قم، تحقیقی کرده است که از نگاه شما می‌گذرد. علت اختلاف در تاریخ وفیات و موالید به طور کلی اختلاف در تاریخ وفیات و موالید، چند علت دارد. یک علت این است که اصولاً در …

اختصاصی شبکه اجتهاد: در یادداشت پیشین عرض شد که ریشه بسیاری از سردرگمی‌های اندیشمندان ما در باب تحول حوزه، آموزش و پرورش و نیز نظام دانشگاهی، در فقدان بصیرت‌های مربوط به «اقتصاد آموزش»[۱] یا «حکمرانی آموزش» نهفته است؛ سردرگمی‌هایی در مواجهه با انقراض سنت‌های کارامد حوزوی، مسأله کنکور، ارتباط صنعت و دانشگاه و … . از منظر دانش اقتصاد، آموزش یک محصول یا خدمت است که بازار خاص خود را دارد و بازارها نیز قوانین و احکامی. اینکه «چه چیزی» در این بازار مورد تعلم و تعلم قرار گیرد یک مقوله است و اینکه این دانش‌ها و مهارت‌ها «چگونه» عرضه …

نوشتار پیش رو در دو جهت به نقد مدعیات دکتر محمد مجتهد شبستری دراین‌باره پرداخته است؛ ابتدا نقطه نظرهای وی درباره نظریه پشتیبان اجتهاد فقهی به نقد کشیده خواهد شد سپس نتیجه‌گیری وی مبنی بر عدم کارایی این نظریه مورد واکاوی قرار گرفته و ضمن نشان‌دادن مغالطه‌ها و اشتباه‌های فاحش علمی وی، به اثبات این مسئله می‌پردازد که علم اصول با بالندگی و پیشرفت خود و اجتهاد فقهی با پویایی خود می‌تواند پاسخ‌گوی تمام مسائل مستحدثه و جدید باشد و مواردی که توهم شده که تابع روش‌های عقلایی صرف و نه مستنبط از کتاب و سنت است، اثبات خواهد شد …

اختصاصی شبکه اجتهاد: چند صباحی است که هجمه‌های متعددی علیه شبکه اجتهاد و در قیاس بزرگ‌تر، مجموعه دفتر تبلیغات اسلامی به راه افتاده است. یک بار به بزرگداشت یک شخصیت در دفتر تبلیغات حمله می‌کنند و بار دیگر، حضور یک فقه‌پژوه در یکی از برنامه‌های دفتر را بهانه می‌کنند. اگر از سنتی‌ها بگوید، عقب‌مانده و حامی وضع موجود می‌خوانندش و اگر از نواندیشان سخن به میان آورد، به هزار انگ آغشته‌اش می‌سازند. موارد مختلف است اما بیت الغزل همه آن‌ها یکی است: «شبکه اجتهاد و دفتر تبلیغات نباید باشند». در این مقال، بنا نیست به اینکه دفتر تبلیغات چه باید …

شبکه اجتهاد: مراد از ظرفیت تمدنی اربعین این است که با هر تعریفی از تمدن و مؤلفه‌های تشکیل‌دهنده آن مانند خرد جمعی، نظم اجتماعی، انسجام اجتماعی، هم‌افزایی دانشی، فداکاری، کلان‌نگری، تولید علم، تولید ثروت، رواداری و پذیرش تنوع دیدگاه‌ها و جز آن می‌توان در مناسک بزرگ اربعین، نمونه‌های بسیاری از آن‌ها را در سطح خرد مشاهده کرد، آن‌ها را برجسته کرد و راهپیمایان اربعین را به خو گرفتن با آن و رواج آن در فردای پیاده‌روی هم فراخواند. مگر حضور گرایش‌های مختلف شیعی و اسلامی و دینی در اربعین شاهد و تمرینی بر رواداری و هم‌افزایی اجتماعی نیست؟ مگر پذیرایی …

شبکه اجتهاد: حقوق عامه تعبیر دیگری از حقوقی است که همه مردم از آن برخوردارند و امروزه حقوق بشر و شهروندی نامیده می‌شود. می‌گویند: همه‌ی افراد، فارغ از اینکه چه دین و چه مرامی داشته باشند، چه سن و جنسی داشته باشند، و مثلاً از کدام طبقه‌ی اجتماعی و سیاسی باشند از حقوق مشترک و اولیه‌ای برخوردارند که حکومت موظف به تأمین و حفظ آن است. اصل نوزدهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران هم به صراحت اعلام کرده است که: «‌‌‌‌‌مردم‌ ایران‌ از هر قوم‌ و قبیله‌ که‌ باشند از حقوق‌ مساوی‌ برخوردارند و رنگ‌، نژاد، زبان‌ و مانند اینها …