یادداشت فقهی و اصولی

اختصاصی شبکه اجتهاد: با تبدیل عالَم، به دهکده جهانی و توسعه یافتن دنیای مجازی، دامنه‌ی مخاطبین کثرت یافته و حجم کسانی که می‌توانند در زمانی اندک، به یک متن یا سخنرانی دست پیدا کنند بالا رفته و کما کان رو به افزایش است و این برای منسوبین به دنیای علم (خصوصا علم دین) شرائط را بسیار حساس‌تر کرده تا هر سخنی را بر زبان نرانند مگر اینکه تحقیق وافی در آن مسأله کرده باشند یا از نتائج تحقیق دیگران، استفاده کرده باشند تا خدای نکرده دین، متهم به خرافات و اموری که در شأنش نیست نگردد.

اختصاصی شبکه اجتهاد: می‌خواهم با وام گرفتن اصطلاح «زمین بازی» و «قاعده بازی» از یک واقعیت تاریخی سخن بگویم که هم تعریف فقهی و حقوقی دارد و هم تعریف اخلاقی و هم تعریف معرفتی و کلامی.

شبکه اجتهاد: زندگی امام‌رضا(ع) را باید در چند دوره، مورد ارزیابی قرار داد. دوران زندگی امام‌رضا(ع) در دوران امامت امام‌کاظم(ع) تا قبل از زندان. دوم، دوران زندگی امام‌رضا(ع) در زمان زندانی شدن کاظم(ع). سوم، دوران امامت ایشان پس از شهادت امام‌کاظم(ع) تا قبل از احضار اجباری به مرو و دوره چهارم، دوران ولایت‌عهدی حضرت(ع)؛ یعنی از لحظه خروج امام‌رضا(ع) از مدینه تا رسیدن ایشان به مرو و پذیرش ولایت‌عهدی تا شهادت.

اختصاصی شبکه اجتهاد: در اسلام و رهنمودهای قرآنی منطق گفتگو جایگاهی خاص دارد. نبی اکرم و ائمه پیشگام گفتگو در اسلام بوده‌اند. آنان با توجه به تعالیم والای اسلام و تاکید بر عقل و منطق به جای تعصب و افراط سرتاسر زندگی شان پر از گفتگو و مناظره است.

اختصاصی شبکه اجتهاد: امام رضا(ع) اکثر عمر شریف خودش را در مدینه سپری کرد. امامتش در زمان خلافت‌هارون الرشید خلیفه مقتدر و ظالم عباسی و دو فرزند وی امین و مأمون قرار داشت. پس از مرگ‌هارون؛ مأمون و امین پنج سال در حال جنگ بر سرقدرت بودند و کمتر فرصت تعرض به خاندان عصمت و طهارت علیهم‌السلام را داشتند. در این فرصت پیش آمده امام رضا(ع) به ترویج و توسعه معارف دینی و مکتب فکری خود در مدینه مشغول بود.

اختصاصی شبکه اجتهاد: عقل از منظر پیامبر اسلام (ص) این گونه تعریف می‌شود این حضرت می‌فرمایند: یا علی، عقل چیزی است که با آن به خشنودی خداوند رحمان دست پیدا می‌کنید و به رضایت خداوند رهنمون می‌شوید.

اختصاصی شبکه اجتهاد: پس از آنکه مأمون بر برادرش امین، پیروز شد، در حقیقت، حکومت عباسیان را که در اصل تکیه بر خراسانیان داشت، بیشتر از پیش، خراسانی کرد. حکومت امین، تکیه بر عناصر عربی و خاندان عباسیان داشت، اما حکومت مأمون از این دو جهت، ضعیف بود. لذا وی سعی کرد تا پایگاه دیگری بدست آورد

اختصاصی شبکه اجتهاد: دوران حیات امام هشتم شیعیان، ‌حضرت رضا(ع) دورانی است که افکار و اندیشه‌های مختلف فلسفی و کلامی بسیاری در معرض برخورد و تعاطی با یکدیگر قرار داشتند و خلیفه وقت مامون نیز به ظاهر به ترجمه و بحث و گفت وگو میان این اندیشه رغبت نشان می‌داد.

اختصاصی شبکه اجتهاد: یکی از زیباترین و مهمترین مباحثی که در سالهای اخیر مورد توجه و بررسی اندیشمندان اسلامی قرار داشته، موضوع سبک زندگی اسلامی و شاخص‌های ارزشمند آن است. تهاجم همه جانبۀ فرهنگ‌های غربی و سکولار به سرزمین‌های اسلامی، لزوم توجه به چیستی و شاخص‌های سبک زندگی اسلامی را دو چندان نموده است.

حضور امام‌ رضا(ع) در ایران موجب رشد و گسترش تشیع گردید. مناظرات علمی ایشان از یکسو و تشکیل کلاسهای درس در منزل خود و همچنین مسجد مرو از سوی دوم، و احادیث و سخنان ارزنده ایشان در زمینه‌های مختلف علوم و معارف اسلامی، از سوی دیگر موجب رشد و گسترش تشیع گردید.

اختصاصی شبکه اجتهاد: برای طرح یک ایدۀ نو می‌توان، ابزارها و راه‌های مختلفی ارائه نمود. دربارۀ شخصیت امام‌رضا(ع) این سؤال مطرح است که برای معرفی آن حضرت به جهانیان از چه شیوه‌ها و ابزارهای جدیدی می‌توان بهره گرفت؟

اختصاصی شبکه اجتهاد: بینش، منش، رفتار، گفتار و سلوک پیامبر(ص) و نوع نگاهشان، در ساحت‌های مختلف اعم از: جامعه سازی، اخلاق مداری، کرامت مندی و... باید مورد بررسی و کندوکاو عالمان، اندیشه‌وران و فقه پژوهان قرار گرفته و آن را معیار و مدل ایده پردازی، نظریه پردازی در ساحت فقه قرار دهند.

اختصاصی شبکه اجتهاد: نقش پیامبر خاتم در گذار دادن مردم حجاز جاهلی به حجاز اسلامی مساله‌ای است که از زوایای مختلف قابل برسی و مطالعه است. یکی از ورودی‌هایی که می‌توانیم از آن به این موضوع نگاه کنیم موضوع رسالت نبی است. نبی وقتی وارد یک قوم می‌شود اولین نیازی که دارد بحث دیالوگ و سخن گفتن با مردم است. پس از این روست که نبی ناگزیر است که زبان مردم خود را استخدام کند تا بتواند در مقام دیالوگ قرار بگیرد.

اختصاصی شبکه اجتهاد: در مورد وضعیت حکومت در شبه جزیره عربستان پیش از اسلام به این نکته مهم باید توجه کرد که در نواحی مرکزی حجاز پیش از اسلام به طور قطع حکومت واحد وجود نداشته است و تنها چهار شهر مطرح بیشتر وجود ندارد و غیر این چهار شهر واحه‌ها و مجموعه چادرهایی بوده اند که در کنار هم تشکیل یک واحه را می‌داده‌اند.

اختصاصی شبکه اجتهاد: اسلام جنگ افروز یا اسلام صلح آفرین؟ این سوالی است که این روزها در بسیاری از مراکز رسانه‌ای جهان و خصوصاً پایگاه‌های رسانه‌ای و مجازی، در شبکه‌های اجتماعی و البته از جانب نواندیشان اسلام ستیز مطرح می‌شود، با تکیه بر برداشت‌های غیر متعارف تاریخی و یا تحریف تاریخ به منظور وارونه جلوه دادن حقیقت در پیشگاه وجدان‌های بیدار جامعه جوانی که نسبت به جنگ و خونریزی احساس نفرت و انزجار می‌کند.

اختصاصی شبکه اجتهاد: پیامبر اسلام (ص) در حدیثی پیش از وفات خود تاکید می‌کنند که «امت من بیشتر از‌امت‌های دیگر دچار فتنه و فرقه سازی خواهند شد، پس از من‌امتم به ۷۲ فرقه تقسیم می‌شوند که از این همه تنها یک فرقه در مسیر نجات قرار دارد.»

اختصاصی شبکه اجتهاد: در مورد سبک زندگی حضرت محمد (ص) پیامبر عظیم الشأن اسلام نکات زیر قابل تأمل است:

اختصاصی شبکه اجتهاد: اگر انسان، راه زهد و عبادت و ریاضت و به اصطلاح فلسفی، جنبۀ یلی الرجی را گرفت، رفتارش با مردم خوب نیست و نمی‌تواند در میان جامعه راه یابد، نمی‌تواند بر دلها حکومت کند و سرانجام جنبۀ یلی الخلقی او قوی نخواهد بود. پیامبر گرامی، جنبۀ «یلی الرجی» بسیار قوی داشت.

اختصاصی شبکه اجتهاد: درست و غلط و خوبی و بدی، اغلب اوقات نسبی هستند و معیار و محور مشخصی ندارند. ما خوبی را با معیارهای آن در اندیشه و عقیده خودمان می‌سنجیم. ‌اما اگر ریز نشویم، کلیت خوبی و بدی و آدم‌های خوب و بد بر همگان و در همه جا و زمانی، قابل تشخیص بوده و تقریباً یکی است.

اختصاصی شبکه اجتهاد: یادداشت عاشورا، عدالت و حکومت دینی، نوشته آقای سید محمد عیسی‌نژاد در نقد برخی دیدگاه‌های استاد محمدرضا حکیمی، یکی از بسیار نوشتجاتی است که در بررسی دیدگاه‌های این اندیشمند مطرح شده است و این بار کتاب قیام جاودانه ایشان بهانۀ این نوشتار گردیده است.

اختصاصی شبکه اجتهاد: امام حسن عسکری علیه‌السلام در حدیث معروف خود به پنج نشانۀ مهم مؤمن اشاره می‌فرماید که از آن جمله خواندن زیارت اربعین است. اساساً زیارت حضرت سیدالشهدا علیه‌السلام به ویژه در روز اربعین در کلام ائمۀ اطهار علیهم‌السلام از جایگاه بسیار ویژه‌ای برخوردار است. در حدیث داریم که خدای تبارک و تعالی براى زیارت کربلاى امام حسین علیه‌السلام، پاداش هزار حج و عمره قرار داده است.

اختصاصی شبکه اجتهاد: راهپیمایی چند ده کیلومتری شیعیان از کشورهای مختلف در آستانۀ اربعین حسینی به سمت کربلای معلی دارای ویژگی‌ها و خصوصیات منحصر به فردی است که هر کدام از زوایای آن، نیاز به تحلیل مبسوطی دارد. با این همه، آثار فردی، اجتماعی، سیاسی و به ویژه بین‌المللی این رویداد، آنچنان مهم و تأثیرگذار است که نباید به سادگی از کنار آن عبور کرد؛ بنابراین باید رسانه‌های مکتوب، مجازی و تصویریِ جهان شیعه، توجه بیش از پیشی به این مقوله داشته باشند.

اختصاصی شبکه اجتهاد: آیین بزرگداشت اربعین حسینی از طریق سوگواری و زیارت مزار سیدالشهدا علیه‌السلام از باشکوه‌ترین یادمان‌های حادثه عاشوراست. در این میان شبهاتی درباره مستند نبودن این آیین به معارف دینی طرح شده است. در این نوشتار، نویسنده نخست به دو کاربرد عمده عدد چهل در روایات اشاره می‌کند؛

اختصاصی شبکه اجتهاد: اربعین، نه یک روز در شمار دیگر روز‌ها که یک روز ویژه و سترگ با ظرفیت‌های عظیم در ساحت‌های‌ مختلف است که علیرغم حرکت بزرگ و بشکوه سال‌های اخیر، هنوز ظرفیت‌های مستور آن برایمان نمایان نشده است از جمله ظرفیت‌های کار نشده این قلمرو، اربعین و فقه سیاسی است؛

اختصاصی شبکه اجتهاد: نقش دین عبارت است از واداشتن ما به عمل و کمک کردن به ما برای زیستن. مؤمنی که به حقایق تازه‌ای دست یافته که نامومن از آن‌ها بی خبر است، نیست؛

اختصاصی شبکه اجتهاد: میان حج و حجت خدا، پیوندی نا گسستنی است چنانکه پیش از این، عاشورا را میان دو حج دیدیم و گفتیم، ماناترین قیام و اثر بخش ترین حماسه بشری میان دو حج اتفاق می‌افتد؛ حجی ناتمام در ذی حجه سال ۶۰ هجری قمری، که امام حسین(ع) از عرفات به کربلا پل زد و مناسک منا را در کربلا به جا آورد.

اختصاصی شبکه اجتهاد: سلوک و رفتار فقها، برای ما تراز زندگی مومنانه است. ما که دستی به دامن معصومان نداریم. تاریخ ما را با قرن‌ها فاصله می‌بیند اما این دوری، نمی‌تواند دوری معنوی را هم به دنبال داشته باشد چه خود حضرات ائمه معصومین(ع)، با برگماری فقها به ادامه راه و اشارت‌های روشن به آنها و این تکلیف که «وللعوام ان یقلدوا» راه را نشان داده اند.

اختصاصی شبکه اجتهاد: حسین، علیه‌السلام، آینه گردان خداست، جل جلاله، لذا هر یک از “بندگان خدا” که در او می‌نگرند، نشان از حضرت رب الارباب می‌بینند. به هر زبا و نژاد و حتی هر دین و آیین که باشند، در او به “ایمان” می‌رسند. چه پر شکوه گفت آن فرهیخته که؛ تمام حجت من در مسلمانی، حسین است. و این “حسین” در افق هر نگاه که طلوع می‌کند، آفتاب معرفت را دامن می‌گستراند و مردمان را بر سفره حقیقت می‌نشاند و برای اقامه حق برمی انگیزاند. این حسین را باید شناخت در کلام همه آنانی که کلمات را آگاهانه کنار …

اختصاصی شبکه اجتهاد: عزاداری در نهضت حسینی یک حرکت تاثیرگذار در تداوم نهضت، اندیشه و معارف اسلامی  است. مسلما تعزیه در نهضت عاشورا، ویژه و خاص است. نمی‌توان آن‌را با هیچ سوگواری و عزایی مقایسه کرد. از این‌رو، در منابع و متون اسلامی، قداست بسیار زیادی برای آن ذکر شده است، به گونه‌ای که این قداست به مصداق تعبیر «کل ارض کربلا و کل یوم عاشورا» در میان همۀ سرزمین‌ها و زمان‌ها گسترده است، حتی  در ادیان و مذاهب دیگر نیز محسوس بوده و مصلحان جهان مانند گاندی، با پاسداشت یاد و خاطرۀ حماسه حسینی دست به اصلاح جامعه می‌زنند …

اختصاصی شبکه اجتهاد: آثار فراوانی در عرصه‌ی وحدت اسلامی، تقریب مذاهب و همکاری مسلمانان، از سوی مجمع تقریب مذاهب یا سایر نهادها نگاشته و رونمایی شده است؛ اما «همزیستی» عنوانی است که تنها ناظر به پذیرش زیست یکدیگر و تحمل حقوق مذاهب دیگر است.