یادداشت فقهی و اصولی

شبکه اجتهاد: نام یک حقوقدان با مفاهیمی همانند عدالت، امنیت و نظم در پرتوی قانون گره خورده است. حقوقدانان اقتدار نظام اسلامی و حاکمیت و دفاع از ملت را بر عهده دارند و در واقع جامعه حقوقی در تحکیم پایه‌های نظام اسلامی از طریق توسعه و گسترش عدل در چهارچوب حاکمیت قانون نقش مهمی بر عهده دارند. یک حقوقدان باید مظهر عدالت، ابداع و خلاقیت در راستای تحقق اهداف بلند حقوقی باشد و در این مسیر باید مدام طرح و ایده ارائه کند.

اختصاصی شبکه اجتهاد: استاد حب‌الله در سال ۱۳۵۱ شمسی در شهر صور لبنان دیده به جهان گشود. در پانزده‌سالگی وارد حوزه علمیه شد و در سال ۱۳۷۳ شمسی به ایران آمد. ازجمله‌ی اساتید او در دروس خارج آیات عظام وحید خراسانی، هاشمی شاهرودی و باقر ایروانی هستند.

اختصاصی شبکه اجتهاد: شیعه نام عمومى تمامى فرقه‌هائى است که قائل به امامت و خلافت بلافصل حضرت امام على علیه‌السلام پس از پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله بوده و اعتقاد دارند که امامت از اولاد وى خارج نمی‌شود. تمام فرقه‌هاى شیعى معتقد به وجوب تعیین و تنصیص امام از جانب خدا و پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله بوده و انبیاء و امامان را از گناهان مبرى و معصوم می‌دانند و به تولى و تبرى اعتقاد دارند. و تنها در برخی باورهای دیگر از جمله شمار امامان معصوم با یکدیگر اختلاف دارند.

اختصاصی شبکه اجتهاد: می‌توان تا حد زیادی از موضوع کتاب‌ها و عناوینی که برای آن‌ها انتخاب می‌شود به دغدغه‌ی هر اندیشمندی پی برد. نگارش بیش از ده کتاب و مقاله در زمینه‌ی همزیستی و تسالم میان مذاهب از پانزده سال پیش، گواه بر دغدغه‌های بزرگ فقیه قطیفی شصت ساله است. اگر شیخ حسن صفار را به لحاظ مکتوباتش، پدر فقه التعایش شیعه یا از مؤسسان آن بنامیم اغراق نکرده ایم.

اختصاصی شبکه اجتهاد: چندی پیش مطلبی در باب تأسیس بانک توسط آستان قدس رضوی در سایت «شبکه اجتهاد» با عنوان "از بانک ربوی تا بانک آستان قدس؛ یک بستر و دو رویا" به قلم یکی از اساتید بزرگوار علوم سیاسی دانشگاه تهران که پژوهش‌هایی در حوزه قومیت‌هایی ایرانی، ورزش و ... دارند، منتشر شد که متأسفانه فاقد دقت‌های تخصصی بود. لازم دانستم از منظری تخصصی نکاتی نسبت به این تصمیم مهم در عرصه اقتصاد کشور عنوان گردد.

اختصاصی شبکه اجتهاد: عباسعلی مشکانی سبزواری، از پژوهشگران حوزه علمیه قم، در مقاله‌ای در شماره ۷۲ مجله فقه، به واکاوی نسبت فقه و تمدن می‌پردازد. در زیر، برشی از این مقاله ذکر می‌گردد. اصل این مقاله که با راهنمایی حجت‌‌الاسلام محسن الویری نگاشته شده، در شماره سوم فصلنامه پژوهشی تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی (تابستان ۱۳۹۰) منتشر گردیده است.

اختصاصی شبکه اجتهاد: در میان اعتقادات و احکام اسلام، هرگاه فقها به میدان آمده‌اند، مسئله، صورتی علمی به خود گرفته و از سلیقه و ذوق، عاری شده است. در مقابل اما، هرگاه فقها میدان را خالی کرده و آن را به دیگران سپرده‌اند، بازار خرافه و حرف بی‌ربط و سخن گزاف رونق گرفته است.

اختصاصی شبکه اجتهاد: در زمینه اعمال نامتعارف در عزاداری اهل‌بیت(ع) به ویژه امام حسین(ع) اختلاف نظر و افراط و تفریط‌های بسیاری به چشم می‌خورد. برخی هر عملی را که به قصد عزاداری اهل‌بیت(ع) انجام گیرد، مشروع می‌دانند اگر چه کوبیدن شمشیر و کاردهای بزرگ به نام قمه بر فرق سر باشد(دفتر فرهنگی فخر‌الائمه، ۱۳ و ۱۵)

اختصاصی شبکه اجتهاد: آنچه معمولاً از حکم تقیه در اسلام به ذهن شیعیان متبادر می‌شود، رفتاری فردی است که یکی از امامان علیهم‌السلام یا پیروان ایشان برای حفظ جان خویش و ادامه مأموریت‌های الهی انجام داده و با کتمان حقیقتی، بهانه قتل خود را از دست دشمنان گرفته است.

اختصاصی شبکه اجتهاد: مرثیه و گریه و عزاداری بر مصائب حسینی از عناصر غیرقابل تباین و جدایی از انقلاب اسلامی ایران می‌باشد. تجربه عینی دوران مختلف و مراحل پرفراز و نشیب این نهضت الهی از سال ۱۳۴۲ تا انتهای آن که در ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ به پیروزی رسید، به وضوح نشان می‌دهد که این انقلاب با پرچم‌های برافراشته حسینی و عزاداری‌‌های فشرده مردم مسلمان همراه بوده است.

اختصاصی شبکه اجتهاد: در این نوشته، محور بحث و گفت‌وگوی علمی با این شخصیت، کتاب قیام جاودانه است.[۱] کتاب حکومت دینی یا عاشورا مظلومیت مضاعف، مورد استناد این نوشته قرار نگرفته است. اجمالا بگویم که در آن دو اثر دیگر، سخنان تندتر و گزنده‌تر از آنچه در این اثر مورد بحث آمده، زیاد دیده می‌شود.

اختصاصی شبکه اجتهاد: عاشورا، هزاران راز دارد که به روزگاران، شکوفا می‌شود و چون چراغی فرا راه انسان قرار می‌گیرد تا معنای «ان الحسین مصباح الهدی» را بهتر بشناسیم و در پرتو انوارش راه بیابیم و بپیماییم و به مقصد رسیم که حضرت حسین (ع) را «سفینه النجاه» هم می‌خوانند. برای من جالب توجه است که عاشورا را میان دو حج می‌بینم؛

اختصاصی شبکه اجتهاد: جامعه ایرانی متشکل از پیروان ادیان مختلفی است که در کنار هم به صورت مسالمت‌آمیز و در تحت لوای حکومت اسلامی به زندگی می‌پردازند. پیروان مسیحی آشوری و ارمنی، یهودیان، سیک‌ها و البته مذاهب مختلف اسلامی از فرق مختلف شیعه تا اهل سنت، همه و همه در کنار هم در این کشور زندگی می‌کنند. بدیهی است که در ساختار جمهوری اسلامی به دلیل اینکه حکومت، یک حکومت اسلامی با گرایش مذهبی شیعه است، دین و مذهب رسمی کشور، دین اسلام و مذهب شیعه باشد. از طرفی مذهب شیعه یکی از پرمناسک‌ترین مذاهب دنیاست.

شبکه اجتهاد: فقه شیعی، عقلانیتی چند وجهی دارد که سه وجه آن به نظر می‌آید از اهمیت بیشتری برخوردار است. این سه -که در گذر زمان بالیده‌اند- از نظر اجتهادی، قابل برنامه ریزی، برجسته سازی، فعال سازی و تکامل پذیری می‌باشند.

اختصاصی شبکه اجتهاد: در معاملات، به معنای اعم، بسیار اتفاق می‌­افتد که مکلّف، با ضرورت همزیستی فقهی رو به رو می‌­شود. این حالت، ناشی از حضور بیش از یک مذهب فقهی در زندگی اجتماعی است.

اختصاصی شبکه اجتهاد: امر به معروف نهی از منکر از جمله مسائلی است که در حال حاضر دچار پیچیدگی‌های فراوان شده، به گونه‌ای که نظرها و دیدگاه‌های گوناگون و گاه متعارضی درباره‌ی آن ارائه شده است. گروهی معتقدند باید پرونده‌ی آن بسته شود و گروه دیگر بر این باورند که باید به شدت آن را اجرا و مراقبت کرد.

اختصاصی شبکه اجتهاد: نهضت حسینی از ابتدا تا همیشه‌اش در ساختار فقه امامیه تعریف می‌شود. اگر چه برخی کربلا را، عاشورا را، ابتلائات آن را نهضتی فرافقهی می‌دانند اما برخی نیز بر این عقیده استوارند که عاشورا به تمامه در ساحت فقه می‌نشیند و دارای احکامی است که جز با تراز فقه نمی‌توان سنجید.

اختصاصی شبکه اجتهاد: کلمه‌های بیعت و تکلیف، قطعا دو کلیدواژه فقهی هستند که مومنان در طول زندگی خود تمام ساحتی با آن مواجه‌اند. این دوکلمه در کربلا هم رفتار‌ها را مهندسی می‌کرد؛ «این جماعت با من کار دارند، پس من بیعت خویش را از شما برداشتم تا هرکس می‌خواهد برود، برخیزد و برود چون هرکس بماند فردا کشته خواهد شد.»

اختصاصی شبکه اجتهاد: محرم سال ۶۱ هجری و ماجرای شهادت حضرت ابی عبدالله الحسین علیه‌السلام و وقایع قبل و بعد از آن، چنان اهمیتی در تاریخ اسلام و خصوصا تاریخ شیعه برخوردار است که در مورد آن صدها کتاب مفصل تا کنون و در طی قرن‌ها نوشته شده است و از بزرگان به یادگار مانده است.

اختصاصی شبکه اجتهاد: اخیرا مطلبی از آیت‌الله مکارم شیرازی منتشر شده است که ایشان فرموده‌اند، عدم مطالعه سخنرانان برای سخنرانی در مجالس دینی، مصداق کم فروشی و حرام است. از آنجا که این سخن از طرف یک فقیه بیان شده است و حتما ایشان جنبه‌های مختلف موضوع را مورد بررسی قرار داده و با احاطه فقهی به بیان این سخن پرداخته اند، می‌توان آن را به عنوان یک نظر فقهی مورد بررسی قرار داد.

گرچه روزهایی بر پیامبر سخت بوده و عزیزان پیامبر به طرز فجیعی کشته شده بودند و جسم آنان سخت آسیب دیده بود که امام حسین در این جهت با آنان مشترک بود، اما آنان قبل از مرگ متهم به خروج از دین نشده بودند و آنان را قربه الی الله نمی‌کشتند. مظلومیت امام حسین آن بود که هم خود ایشان و قبل از ایشان پدر بزرگوارشان خارجی معرفی می‌شدند.

اختصاصی شبکه اجتهاد: نماد سرخ عاشورا و نهضت عظیم کربلا همچون دیگر ارکان مهم دین اسلام از گزندها و نقشه‌های احتمالی دشمنان قسم خورده مصون نخواهد بود. اگر روایات و احادیث بر این مسئله تاکید می‌کند که با برپایی هیئت‌های عزاداری و سوگواری یاد و خاطره سالار شهیدان در دل‌ها و جان‌ها زنده شود،

اختصاصی شبکه اجتهاد: آغاز سال قمری مصادف است با ماه محرم و ماه محرم سرآغاز فوران شور حسینی در دل محبان اهل بیت علیهم‌السلام است. ماه محرم، ماه عزا و سوگواری است. مسلمانان در این ماه بر چه مصیبتی می‌گریند و برای چه مراسم عزا بر پا می‌کنند؟ روشن است که این همه، نه فقط برای مظلومیت سبط نبی حسین بن علی علیه‌السلام، که علاوه بر آن به خاطر زنده نگه داشتن این شعار دینی و الگوگیری از آن در مبارزه با ظلم و انحراف و طاغوت است.

اختصاصی شبکه اجتهاد: یکی از اعمالی که موجب تقرب به خداوند شده و در روایات و سیره معصومین علیهم‌السلام بسیار بر آن تاکید شده است، عزاداری بر اهل بیت(ع) مخصوصا سید و سالارشهیدان، ابا عبد الله الحسین(ع) است که دارای آثار و برکات بی شمار بود

اختصاصی شبکه اجتهاد: گاهی عشق یک فتوا دارد و فقه حکمی دگر اما حکم فقه و فتوای عشق در بزرگ‌ترین روز تاریخ که رسم‌الخط همه روز‌ها هم باید باشد یکی شد و یکی ماند تا انسان را به توحید برساند.

اختصاصی شبکه اجتهاد: به مناسبت ارتحال عالم خدمتگزار و فقیه مردمی آیت‌الله حاج شیخ علی اصغر معصومی شاهرودی(ره( نگاهی خواهیم داشت به حیات علمی و اجتماعی این عالم فرزانه.

اختصاصی شبکه اجتهاد: حج و جهاد موضوعاتی فقهی است چنانکه صوم و صلاه. وقتی در کلام معصوم این چهار موضوع فقهی و عبودیتی، به محوری به نام ولایت وصل می‌شوند، آن محور هم به قاعده شآن فقهی خواهد داشت.

شبکه اجتهاد: «روایتی از امام رضا(ع) هست که در روز اول محرم به ابن‌شَبیب فرمودند: روزه گرفته‌ای؟ امروز روزی است که زکریا روزه گرفت و خدا یحیی را به او عطا کرد.

اختصاصی شبکه اجتهاد: حجت الاسلام المسلمین محمدمهدی مسعودی از اساتید حوزه علمیه مشهد و رئیس دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی که به حجّ تمتع مشرّف شده بود، در این نوشتار به تحلیل اجرای این فریضه مهم الهی در سال جاری پرداخته است.

شبکه اجتهاد: حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر حسینعلی سعدی، عضو هیئت ‌علمی دانشگاه امام صادق(ع)، در مقاله‌ای که در شماره ۳۴ فصلنامه مشرق موعود منتشر گردیده است، به بررسی نقش فقها در عصر غیبت و لزوم اقدام ایشان برای طرح‌ریزی فقه تمدنی و فقه نظام‌ساز در این عصر پرداخته است. در زیر، به بخش‌هایی از این مقاله مفصل اشاره می‌شود.