دیدگاه (گفت‌وگو/یاداشت)

شبکه اجتهاد: بیانات متعددی از آیت‌الله خامنه‌ای پیرامون نقش مردم در حکومت اسلامی – هم در دوران ریاست جمهوری و هم در دوران رهبری- وجود دارد، که می‌تواند نگرش ایشان را ذیل یکی از دو نظریه «انتصاب» یا «انتخاب» تبیین نماید. البته، پرواضح است که، هیچ ضرورتی ندارد که، هر دیدگاه فقهی الزاماً در یکی از این دو نظریه جانمایی شود، لیکن به دلیل غلبه این ادبیات در حوزه فقه سیاسی، دیدگاه فقهی آیت‌الله خامنه‌ای نیز در نسبت با این دو نظریه سنجیده ‌می‌شود. از این رو، در این یادداشت مختصر، با عطف توجه به پیام اخیر ایشان به مناسبت …

شبکه اجتهاد: این ایام و پس از اعلام مصوبه مجلس شورای اسلامی مبتنی بر تعطیل شدن شنبه‌ها، نظرات مخالف و موافق متعددی در این زمینه در رسانه‎‌ها و مجامع علمی بازتاب و مطرح شد. این نوشته نکاتی را از حیث فقهی و حقوقی در خصوص این مصوبه بررسی خواهد کرد، فارغ از این نکته که چنین مصوبه‌ای در چنین برهه زمانی، به خصوص به لحاظ بین‌المللی، چه ضرورت و چه اهمیتی داشته است که مجلس محترم در واپسین ایام کاری خود به عنوان دستور کار بدان پرداخته است. پیش از این بررسی، یادآوری یک نکته‌ی کلان، در مورد این موضوع …

شبکه اجتهاد: نظام انقلابی ما طرح نرم افزاری عجیبی دارد. دنیای امروز پر است از دو گانه‌های ظاهرا غیر قابل جمع. مثل اینکه چگونه می‌توان همان زمان که به دنیا می‌پردازیم و در حال آباد کردن دنیاییم، همان زمان در کار آخرت باشیم و سلوک و معنویت؟ رجالٞ لا تلۡهیهمۡ تجرهٞ ولا بیۡع عن ذکۡر ٱلله کسانی که همان موقع که در پی کسب و تجارت هستند در حال ذکر معنوی‌اند. به تعبیر دعای کمیل «حتّى یکونَ أعمالِی و أورادِی کُلُّها وِرداً واحِداً» و این یعنی خود همان کار و کسب و تجارتشان ذکر است. عجیب نیست؟ چگونه ممکن است؟ …

شبکه اجتهاد: هر کدام از دوران‌های سیاسی حوزه اقتضائات خاص خود را دارد و در هر زمانی از یک تحول کیفی و کمّی متناسب با زمان خود بهره مند است. اگر به زمان مرحوم ‌آیت‌الله حاج شیخ عبدالکریم حائری بنگریم، باید فضای رضاخانی و استبداد شدید این دوره را بررسی کنیم. ایشان حس کرد که نمی‌توانست استبداد رضاخانی را از بین ببرد ولی نمی‌توانست در زمینه رشد فضای بی‌دینی هم بی‌تفاوت باشند. اگر قرار باشد که از بحث توسعه دانش سیاست اسلامی که عمدتاً در فقه سیاسی، فلسفه سیاسی، کلام سیاسی، عرفان سیاسی، روش شناسی سیاسی و… جای می‌گیرد سخن …

شبکه اجتهاد: رهبر حکیم و فرزانه انقلاب اسلامی در پیامی که به مناسبت آغاز به کار ششمین دوره مجلس خبرگان رهبری در تاریخ ۳۰ اردیبهشت ۱۴۰۳ صادر کردند، شش هدف مهم و کلیدی حکمرانی اسلامی را اینگونه ترسیم کردند: ۱- برقراری «عدالت»؛ ۲- حفظ و ارتقاء «کرامت انسان»؛ ۳- «آبادی زمین»؛ ۴- «پُربار کردن زمان»؛ ۵- شکل‌دهی به «زندگی توحیدی» ۶-زمینه‌سازی برای «عروج آدمی به مرتبت قرب خدا». به باور نگارنده، از مهم‌ترین کارویژه‌های اجتماعی و علمی یکایک اعضای محترم مجلس خبرگان رهبری، تشریح و تبیین این اهداف و تبیین تمایزات نظام سیاسی اسلامی و قرآنی با نظام‌های سیاسی رقیب …

شبکه اجتهاد: در حالی که مرگ رئیس جمهور در هر کشوری از زمینه‌های جنگ احزاب و فروپاشی سیاسی اجتماعی می‌تواند باشد و در حالی که بعضی جامعه‌شناسان همین دو سال پیش، پرکار و مداوم به تحلیل می‌نشستند و از توده‌ای شدن جامعه، تفاوت فرهنگ رسمی و فرهنگ واقعی و در راستای فروپاشی اجتماعی بحث می‌کردند، اما اکنون، هم انسجام اجتماعی و سیاسی به شکل فزاینده‌ای نسبت به پیش از خود بروز پیدا کرد و کسانی که انتخابات ۴۲ درصدی مجلس را مشارکت منفی مردم علیه نظام می‌دانستند، اکنون در برابر حضور چند میلیونی پیوند مردم و حاکمیت در اعم از …

اختصاصی شبکه اجتهاد: شکی نیست بهبود وضعیت اقتصادی مردم و جلوگیری ضرر، از وظایف شرعی و حقوقی حاکمان است و شارع نسبت به آن اهتمام ویژه دارد (شیخ حر عاملی، وسائل الشیعه، ج۱۷، ص۱۰، ح ۳، ۶، ۸ و…) و از طرفی از مجموع ادله شرعی می‌توان استفاده کرد، که روز جمعه در شریعت اسلامی، روز مهمی است و با سایر روزهای هفته متفاوت است. و به لحاظ شرعی تعطیلی آن می‌تواند از مصادیق تعظیم این روز و اعمال آن، به خصوص نماز جمعه باشد. همچنین نماز جمعه، از شعائر اسلامی و  به ادبیات جامعه شناسی جزء نمادها محسوب می‌شود. …

شبکه اجتهاد: دو موضع‌گیری متفاوت و متقابل از سوی دو فقیه و مرجع عالیقدر در برابر موضوع امروزه کشور پیرامون تعطیلی شنبه، نشان دهنده نیاز مبرم و فوری دستگاه فقاهت و مرجعیت به بروزرسانی روشی در مواجهه با مسائل نوپدید است. فارغ از اینکه کدام یک از این دو دیدگاه صحیح‌تر و با مجموعه ادله اجتهادی و فقاهتی سازگارتر باشد، نشان دهنده این مسئله است که اصولا در مسائل اجتماعی که مملو از پیچیدگی‌ها و ترابط‌های فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و … است، نمی‌توان به سبک منهجی فقاهت سنتی، به روشنی به نتیجه و اصطلاحا به فتوای مستقر رسید. این نکته …

شبکه اجتهاد: در فرهنگ پیروان ادیان ابراهیمی، روزهای خاصی از هفته و سال برای امور معنوی و عبادی اختصاص یافته است از این رو مسئله نظم برای سفر در این ادیان مورد توجه است تا بهره وری بیشتری از مراسم‌ها‌ی مذهبی داشته باشند. به ویژه در فرهنگ زیارت امکان مقدسه جهان اسلام روز از اهمیت خاصی برخوردار است. در اسلام روز جمعه اهمیت ویژه ای برای عبادت و نماز جمعه دارد از این رو تاکید شده است از این رو فقیهان بر پایه احادیث تاکید دارند که آغاز سفر بعد از حضور در نماز جمعه باشد و پیش از آن …

شبکه اجتهاد: درباره مسئله «تعطیلی روز شنبه» و استفتائی که از آیت‌الله جوادی آملی انجام گردیده است، نکات چندی قابل طرح است که تقدیم ‌می‌شود. در این یادداشت، به عناوینی که می‌توانند خلاف شرع بودن «تعطیلی روز شنبه» را اثبات نماید، استدلال ‌می‌شود. تشبّه به یهود اولین عنوانی که به ذهن ‌می‌رسد و در کتب فقهی نیز موضوع احکام قرار گرفته است، عنوان «تشبّه به یهود» است. ابتدائاً به اخباری اشاره ‌می‌شود که، در منابع معتبر روایی با مضمون «نهی از تشبّه به یهود و مجوس» و «نهی از تزیّی به زی جاهلیت و یهود» وارد شده است: قَالَ رَسُولُ …

اختصاصی شبکه اجتهاد: دین برای زمان اهمیت ویژه قائل است. اسلام به برخی زمان‌ها نگاه ارزشی دارد که توضیح آن در قالب چند مقاله تفصیلی از زوایای مختلف قابل بحث است. عناوینی چون «شب قدر، روز مبعث، عید غدیر، روز عاشورا، عید فطر، شب جمعه، روز جمعه، و…» نشان از نگاه خاص اسلام به برخی از زمان‌ها و جانمایی خاص آن در زندگی انسان مسلمان دارد. در اسلام نسبت به هریک ازاین زمان‌های خاص روایات فراوان درباره ارزش‌گذاری، اهمیت، اعمال، جایگاه و آداب و ادعیه آن وارد شده است. اساساً اسلام یکی از عناصر تنظیم‌گر در سبک زندگی اسلامی را …

اختصاصی شبکه اجتهاد: در بررسی‌های فقه فرهنگی، از جمله مسائل، آداب و سنت‌هایی است که موضوع آن‌ها زمان است و در حقیقت، زمان موضوع حکم شده است. مناقشات جاری در تعطیلات هفته در این چارچوب ملاحظاتی دارد که کوتاه و گذرا اشاره می‌شود: اوّلاً بر اساس تصریح قرآن کریم، زمان اتصاف دینی دارد. آیه شریفه عبارت است از: «إنّ عده الشهور عند الله إثنا عشر شهراً فی کتاب الله یوم خلق السماوات و الأرض منها أربعه حرم ذلک الدین القیّم» (توبه، ۳۶) در این آیه، از یک سوی، تعداد ماه‌های سال به «عند الله» مقید شده است. یعنی سال شرعی …

شبکه اجتهاد: پژوهش‌های خاورشناسان دربارۀ الکافی الکلینی در سده معاصر هر چند دوره‌ها‌ی متنوع با رویکردهای متعدد را تجربه کرده است ولی تحلیل روند و برایند این جریان حدیث پژوهی نوآمد در بازشناسی حدیث شیعه گویای این مهم است که این جریان هنوز در گام نخستین خود در شناخت و ارزیابی الکافی الکلینی قرار دارد و تا رسیدن به پژوهش‌ها‌ی فاخر و ممتاز در تحلیل و نقد این کتاب حدیثی شیعه فاصله زیادی دارد لذا تا کنون تک نگاری جامع‌، فاخر و برتری از سوی خاورشناسان در الکافی پژوهی ارائه نشده است و تعداد خاورشناسانی که به پژوهش درباره الکافی …

شبکه اجتهاد: برخی از نویسندگان و پژوهندگان عرصه فقه سیاسی، به تناسب وضعیت سیاسی کشور، دوگانه‌هایی را طرح کرده و تعارضی را تصویر نموده و حکم به تقدم یک طرف به طرف دیگر می‌دهند. پیشتر، درباره دوگانه موهومی «حق امام یا حق مردم» نوشته بودم و در این یادداشت می‌خواهم درباره دوگانه دیگری بنویسم که، آقای سیدضیاء مرتضوی بیان کرده و میان «نظام اجتماعی» از «نظام سیاسی» تفکیک کرده و در مقام تعارض حفظ نظام اجتماعی را مقدم بر حفظ نظام سیاسی می‌داند. نتیجه‌ای که ایشان گرفته، متبلا به نقصی است که در نوع نگاه به رابطه حاکمیت اسلامی با …

شبکه اجتهاد: اگر بر خشت خشت کلمات استاد شهید مرتضی مطهری نگاهی موشکافانه داشته باشیم، مشاهده می‌کنیم که این بنّای بصیر با برهَم نهادن بینش‌های بنیادینش، بنایی زیبا خلق کرده که هر رهگذری به وُسع خویش از زیبایی‌های آن بهره‌مند می‌شود. عجین شدن فهم عالمانه و تفکر فقیهانۀ این فقیه مبارز با نیازها، مقتضیات و جریانات سیاسی اجتماعیِ زمانه‌اش، ‌از ایشان شخصیتی منحصربه‌فرد ساخته است که به‌راحتی نمی‌توان از اندیشه‌های ناب ایشان چشم‌پوشی کرد. در میان این اندیشه‌های بنیادین، اندیشه‌های سیاسی ایشان نقش برجسته‌ای در جهت‌ دهندگی به انقلاب و ساختارمند نمودن نظام اسلامی دارند، که شایسته است مورد توجه …

شبکه اجتهاد: عرف عادتی است که بین عموم افراد جامعه یا گروه خاصی از افراد در زمان معتنابهی جریان داشته باشد. عرف حجاب به این معناست که شکل و میزان پوششی که بین عموم افراد جامعه در یک زمان معتنابهی جریان داشته باشد، می‌شود حکم حجاب در آن جامعه و ممکن است از زمانی به زمان دیگر فرق داشته باشد؛ یعنی ممکن است صد سال پیش به یک نحو باشد و در صد سال آینده به نحوی دیگر و ممکن است این عرف از جامعه ایران به عراق و مناطق دیگر تفاوت داشته باشد. ممکن است عرف با توجه به …

شبکه اجتهاد: به منظور بررسی «گرایش‌های دانش سیاسی حوزه علمیه قم در سده اخیر» باید در آغاز به این نکته توجه کنیم که توسعه دانش سیاست اسلامی عمدتاً دانش‌هایی چون فقه‌سیاسی، فلسفه‌سیاسی، کلام‌سیاسی، عرفان‌سیاسی، روش‌شناسی‌سیاسی و… را شامل می‌شود و در دوران‌‌های مختلف، تحول کیفی و کمی این دانش‌ها، متناسب با اقتضائات همان دوره در حوزه علمیه قم اتفاق افتاده است. ۱. در سال ۱۳۰۰ آیت‌الله شیخ عبدالکریم حائری حوزه علمیه قم را تأسیس کرد که مصادف با دوران استبداد رضاخانی بود اگرچه او نمی‌توانست این استبداد را از بین ببرد ولی بی‌دینی در جامعه را هم برنمی‌تافت. در این …

شبکه اجتهاد: اگر سعودی با همین وضعیت سفیانی‌گری در مذاکره با بخشی از علماء شیعه به توافقی برسد که حرم برای ائمه بقیع بسازد نظر شما چیست؟! کمک می‌دهید؟! امام خمینی درباره حرم رسول الله(ص) فرمود: «رسول الله نیازی به مساجد اشرافی[مسجدالنبی] و مناره‌های تزییناتی ندارد.» اما درباره آستان قدس می‌فرماید: مرکز ایران است! و به خادمی آن حسرت می‌خورد.(۱)این دو چگونه قابل جمع است؟ چگونه پیامبر به تزیینات نیاز ندارد اما پیامبر زاده دارد؟! پاسخ اجمالی: در فقاهت انقلابی امام در این وضعیت فرضی نباید به سعودی برای ساخت حرم کمک کرد. اسلام آمریکایی سعودی هم تعمیر و توسعه‌اش …

شبکه اجتهاد: در ایام و لیالی قدر مطالبی را برخی رسانه‌ها از جناب آیت‌الله جواد فاضل لنکرانی نقل کرده‌‌اند که یکی از عبارات آن مطالب این جمله است: «معماری اسلامی و شهرسازی اسلامی همانند طب اسلامی و اقتصاد اسلامی حرف غلطی است» در این نوشتار تنها درباره اظهارات ایشان در موضوع اقتصاد اسلامی به چند مطلب اشاره می‌کنم: ۱. مناسب نداستم در ایام و لیالی با برکت قدر و نیز فضای نزدیک به عید سعید فطر، ذهن مردم با این قبیل «قیل و قال» مشغول شود. به همین جهت با فاصله از آن زمان، مطالبی در پاسخ از متن نقل …

شبکه اجتهاد: در رابطه با نظام امام محور، ضمن تأیید و پذیرش آن، تکمله‌ای به نظر می‌رسد که دسته‌بندی رویکردهای موجود اعتبارسنجی از حیث‌های مختلفی ممکن است که هرکدام از یک زاویه و حیث خاص دسته‌بندی می‌کند. استاد مددی ریشه بحث را در این می‌بیند که آیا ما این عواملی که مطرح می‌شود (مثل ثقه، عدل، کتاب مشهور و…) را به عنوان «معیار» مطرح می‌کنیم یا «شاهد»؟ به بیان دیگر آیا خداوند متعال (شارع) در اعتبارسنجی برای ما معیار مشخص کرده است و گفته است باید خبرثقه را تعبداً بپذیری؟ یا اینکه نه تعبدی نیست و مطابق با سیره عقلا، …

شبکه اجتهاد: این پرسش قابل طرح است که وضعیت دوران مشروطه و انقلاب اسلامی در تلقی علمای عصر مشروطه و از جمله مرحوم نائینی یا شیخ فضل‌الله برای الگوی مشروع قانون‌گذاری تفاوت می‌کند؟ و به تعبیر دیگر، آیا موضوع آنان در تجویز مجلس قانون‌گذاری در وضعیت بسط ید فقیه و ارتقای توانمندی او برای اداره‌ی جامعه تغییر خواهد کرد؟ ۱. برای فهم نقش فقیه و ولایت او در قانون‌گذاری باید دانست که اصل تأمین مشروعیت همواره اصل حاکم بر عقلانیت دینی ـ سیاسی فقهای شیعه بوده است و فقهای عصر مشروطه این امر را در دو وادی مدٌ نظر داشتند. …

اختصاصی شبکه اجتهاد: پیرامون «ماموریت فقه/فقیه» دو نگاه مطرح است: یک. نگاهی که ماموریت فقه/فقیه را صرفاً «استنباط و بیان احکام» می‌‏انگارد و حوزه «اجرا و اقامه احکام» را خارج از قلمرو ماموریت فقه/فقیه می‌‏داند. دو. رویکرد دیگر اما، بر این باور است که مسئله «اجرا و اقامه احکام» نیز از مولفه‌‏ها و ارکان اصلی فقاهت است و فقیه در این رویکرد، موظف است عملیات فقاهی خود را از «فهم و استنباط احکام» تا مرحله «اقامه و اجرای احکام» امتداد دهد. بنیاد کلامی این دونگاه نیز نهفته در اختلاف ‏نظر بزرگان در مسئله «شئون امام/فقیه» است. ۱. قلمرو ماموریت فقه: …

شبکه اجتهاد: حجت‌الاسلام سروش محلاتی اخیرا در یادداشتی کوتاه به ذکر مشاهدات خود از «حوزۀ نجف» و بیان شاخصه‌های آن در مقایسه با «حوزۀ قم» پرداخته است؛ یادداشتی که چون برآمده از یک گرایش مطرح دینی و نمایندۀ یک جریان فعال حوزوی است، ارزش نقد را دارد: یک. نقد مبنامحور بخش عمده‌ای از تفاوت‌های «حوزۀ نجف» و «حوزۀ قم»، نتیجۀ قهری اختلاف در مبانی بوده و به همین خاطر، مقایسۀ وضعیت آن‌ها با یکدیگر، بدون لحاظ این اختلاف، چندان موجه نیست. به عبارت دیگر، کاملا طبیعی است که حوزۀ معتقد به «اسلام سیاسی» و «ولایت مطلقه فقیه» که یکی از …

اختصاصی شبکه اجتهاد: تعدی و حمله مذبوحانه رژیم صهیونیستی به بخشی از ساختمان کنسولگری ایران در سوریه و از طرفی طرح مسئله انتقام، پرسش‌هایی فقهی را رقم می‌زند، از جمله اینکه از منظر ادله فقهی و در رأس آنها، «آیات المقاومه» کمیت و کیفیت مقابله با این حمله چه اندازه باید باشد؟ توضیح اینکه دسته‌ای از آیات به بحث مقاومت و جهاد دفاعی در مقابل دشمنان پرداخته است. توجه به این آیات منظومه فکری مقاومت اسلامی و فرهنگ مقاومت را طرح‌ریزی می‌کند. از جمله تعیین کیفیت و کمیت مقابله شرعی با آ‌ن‌ها. مقابله با تعدی و حمله دشمن در دو …

شبکه اجتهاد: شعار امسال نیز به روال سال‌های اخیر اقتصادی است اما این بار مضمون آن انقلابی‌تر است و از همین رو باید از دریچه‌ای دیگر مانند اقتصاد سیاسی به تبیین آن پرداخت. در این شعار برای رسیدن به هدفی مانند جهش تولید لزوم بسیج مردمی و مشارکت آن‌ها اخذ شده‌است. اما سوالی که مطرح است، این است که انقلاب اسلامی ایران که توانسته با استفاده از مشارکت مردمی در عرصه‌های سیاسی داخلی و بین المللی‌‌ و حتی امنیتی و دفاعی تحولات عمیقی را در ساختار سیاسی، نظامی و امنیتی ایجاد نماید چرا در عرصه اقتصادی از این ظرفیت غفلت …

شبکه اجتهاد: به مقتضاى اصل عدم نقل و استصحاب قهقرایى که اعتبار آن مورد تسالم است، روز نوروز اوّل فروردین ماه انتقال خورشید از برج حوت به برج حَمَل و نقطه اعتدال ربیعى است. با بررسى در متون دینى روشن می‌شود نوروز و آیین‌هاى ویژه آن مانند هدیه‌هاى نوروزى و احکام شرعى آن مانند غسل، نماز و روزه مستحبى بدون هیچ گونه مخالفتى تلقى به قبول شده است. مقتضاى روایات، سیره معصومان(ع)، سیره مسلمین، آراى فقها و نیز مذاق اسلام در تعامل با دیگر فرهنگ‌ها و سنّت‌ها آن است که برگزارى عید ملّى و بومى نوروز بدون انتساب به اسلام …

شبکه اجتهاد: داستان نوروز در متون روایی و فقهی از مبنای یکسانی برخوردار نیست، هرچند به تدریج شاهد بوده‌ایم که فقها به نظر یکسانی درباره آن دست یافته‌اند. تقریبا می‌شود گفت که در تمامی این متون، از «نوروز» با عنوان معرّب «نیروز» یاد شده است. هرچند برخی نیز معتقدند که این دو واژه با یکدیگر متفاوتند. منشأ بسیاری از تردیدهای فقها درباره احکام شرعی مربوط به نوروز، اختلافی است که در ریشه عید نوروز و زمان دقیق آن وجود دارد. مشخص نیست که این عید از سوی چه کسانی و برای چه روزی یا روزهایی ابداع شده است، اما آنچه …

شبکه اجتهاد: در نجف اشرف به دیدار دو عالم نام‌دار شیعه رفتیم. آیت‌الله فیاض و آیت‌الله بشیر نجفی. هر دو از شاگردان و نزدیکان مرحوم آیت‌الله العظمی خویی بوده‌اند. منزل هر دوعالم بسیار ساده و قدیمی بود، بویژه منزل آیت‌الله بشیر. کلمه‌ی ساده از توصیف آن‌چه با آن روبرو بودیم ناتوان است؛ اما چاره چیست؟ مائیم و محدودیّت کلمات. پیش از هر چیز بگویم که ورود خانم‌ها به دفتر هر دو عالم ممنوع بود، به همین دلیل، خانم‌ها اجازه نیافتند در این دیدار حاضر باشند. بیت هر دو عالم شلوغ بود و تشریفات امنیتی‌شان بالا. نخست با آیت‌الله فیاض دیدار …

اختصاصی شبکه اجتهاد: در خبرها آمده است: با اعلام رئیس کمیته داوران، مهسا قربانی در دیدار استقلال-پرسپولیس جزو داوران اتاق VAR است. نظرات در این باره مختلف است. در نگاه جزئی بین و غیر ترکیبی برخی می‌گویند: از آنجا که این بانوی محترم پوشش اسلامی دارد (یعنی بدن ولو با لباس ورزشی پوشیده شده است) پس عملی حرام رخ نداده، خلاف شرع نیست و مباح می‌باشد. اما از آنجا که ایشان در یک اتاق است، این عمل مستحب است زیرا روایت داریم بهتر است زن در پستو باشد. اما چون این کار فرهنگ سازی بودن زنان در اتاق است، مستحب …

اختصاصی شبکه اجتهاد: حقوق شهروندی که برخاسته از تفکر حقوقی و محوریّتِ انسان و حقوق انسان‌ها است، به رابطه بین شهروند ـ دولت یا شهروند ـ حاکمیّت بر می‌گردد. در یک بررسی عقلایی و عرفی، روشن می‌شود که حقوقی باید نسبت به زندگی و بهبودِ زندگی شهروندان در هر کشوری، جعل و اجرا بشود. در کشور ما هم این حقوق شهروندی در متنی که در دولتِ آقای روحانی به نام منشور حقوق شهروندی تدوین شده و به‌صورت رسمی و قانونی هم ابلاغ شده است، تجمیع گردیده است. حقوق شهرنشینی و بایسته‌های آن حقوق شهرنشینی، به رابطه میان افرادی می‌پردازد که …