بایگانی برچسب: علم اصول فقه

عضو هیئت علمی پژوهشگاه قرآن و حدیث گفت: دانش مقوله‌ای اختراعی و تأسیس نیست و این انگاره نوعی تحریف در تعامل با دانش و تحلیل آن است. لذا بزرگ‌ترین آسیب این انگاره منصرف کردن اندیشه‌های از نقش کلیدی ائمه اهل بیت علیهم‌السلام در شکل‌دهی اندیشه‌ها و سامان دادن به مباحث دانشی مسلمین است. نقشی که مطابق گزاره‌های متفق علیه میان مذاهب اسلامی قابل ردیابی و اثبات است. به گزارش خبرنگار اجتهاد، نشست «فرایند شکل‌گیری دانش اصول فقه؛ نقدی بر انگاره تأسیس» با ارائه حجت‌الاسلام والمسلمین سید محمدحسن حکیم؛ عضو هیئت علمی پژوهشگاه قرآن و حدیث، در مرکز فقهی ائمه اطهار(علیهم …

اختصاصی شبکه اجتهاد: آیا تا به حال تصور صحیحی از خاتمیت داشت‌ایم؟ آنچه از عقاید مسلمه اسلام و قرآن می‌باشد و در علم کلام نیز پیرامون آن بحث شده است، مسئله خاتمیت دین مبین اسلام است. با اثبات شدن توحید و نیز نبوت و امامت، مسأله‌ای که به دنباله آن می‌آید، بایدهای مقدس است. یعنی باید و نبایدهایی که از جانب شارع مقدس برای حرکت دادن انسان به سوی مقصد نهایی او بیان می‌شود و آنچه که ضامن سعادت هر انسانی است همین باید‌ها می‌باشند، به نحوی که اگر زمانی این بایدها نابود بشوند و جعل باید و نبایدها به …

اختصاصی شبکه اجتهاد: ازجمله ثمرات مهم سنخ شناسی مسئله اصولی، ورود و خروج دقیق به مسئله است. بدیهی است برای دستیابی به این مهم، ابتدا بایستی دانشمند اصولی دسته‌بندی صحیحی از مسائل علم اصول ارائه داده باشد. در ادامه قصد داریم یک نمونه کاربردی در این زمینه را بررسی کنیم. شهید صدر برای مباحث الفاظ علم اصول تقسیم‌بندی ارائه کرده است و مثال‌هایی برای هر دسته زده است. ایشان ذیل یکی از اقسام مباحث الفاظ علم اصول مبحثی را مثال زده‌اند (وضع و معانی حروف) و دیدگاه آخوند خراسانی را در آن مبحث نقد کرده‌اند که از نقد ایشان متوجه‌ …

شبکه اجتهاد: اولین پیش نشست «همایش روز علم اصول» در سالروز تولد شیخ انصاری؛ با رونمایی از کتاب «تقریرات العالیه فی اصول الفقه» مباحث اصولی مرحوم محقق نائینی به تقریر آیت‌الله سید مرتضوی لنگرودی، با حضور اساتید و اعضای انجمن علم اصول حوزه در سالن اجتماعات مدرسه عالی دارالشفاء برگزار شد. در این مراسم آیت‌الله رضا استادی و حجج‌اسلام والمسلمین سیدمحمدصادق محمدی و سیدمحمدصادق علم‌الهدی از اعضای انجمن اصول فقه حوزه علمیه قم به ارائه سخن پرداختند که گزیده‌ای از سخنان پیش‌رویتان قرار می‌گیرد. استاد رضا استادی: ۲۳۰ سال از تولد شیخ انصاری می‌گذرد و تاکنون همه علما از ایشان …

شبکه اجتهاد: مسئلۀ فهم متن، به عنوان یک مسئلۀ جدی، مرهون مباحث هرمنوتیک معاصر است. اگر چه اصل این مسئله در علم اصول نیز مطرح بوده است؛ اما با مباحث هرمنوتیک فلسفی هایدگر و گادامر این مسئله اهمیت خاصی یافت و انقلابی در برداشت عمومی ‌‌در این باب، ایجاد نمود. گادامر با تحلیلی خاص از فهم می‌‌کوشد تا نشان دهد اساساً فهم، عمل اکتشافی مفسّر نیست و معنا، به عنوان واقعیتی بیرون از ذهن مفسّر وجود ندارد بلکه مفسّر خود در تکوّن معنا سهیم است و معنا محصول تلاش مفسّر در قبال متن است. از منظر او فهم حاصل امتزاج موقعیت هرمنوتیک …

کتاب «الگوریتم دانش اصول فقه» طراحی یک دوره علم اصول با نگاهی آموزشی و فرایندی در دوره عمومی است که به قلم رضا میهن دوست و سیدمحمدباقر قدمی به رشته تحریر درآمده است. به گزارش خبرنگار اجتهاد، میراث ارزشمند فقهی، سالیان متمادی بعد از غیبت کبرا با تلاش ارزشمند فقیهان به دست آمده است که با دقت در بدست آوردن منابع و فراهم ساختن قواعد برای فهمی صائب همراه‌ بوده‌ است. استنباط احکام شرعی از منابع، به‌جهت برخورداری از دقت لازم و سهولت، علاوه‌‌بر قواعد استنباط، به روش استنباط نیز نیازمند است. تمامی این عوامل علاوه بر اینکه استنباط را …

اختصاصی شبکه اجتهاد: «سیره عقلا» در علم اصول، طبق نظریه مشهور با احراز معاصرت با معصوم و امضای آن (عدم ردع) پذیرفته شده و حجت تلقی می‌‌شود. برخی دیدگاه‌های غیر مشهور نیز حجیت سیره عقلا را بی نیاز از دو قید «معاصرت» یا «امضاء» می‌‌دانند، به عنوان مثال امام خمینی (ره) سیره‌های مستحدثه را هم اگر ردعی از آن وارد نشده باشد نیز حجت می‌‌دانند.[۱] یا برخی همچون محقق اصفهانی و آیت‌الله بروجردی[۲] و برخی شاگردانشان همچون علامه طباطبایی (ره)[۳] از آنجا که بازگشت سیره عقلا را به حکم عقل می‌‌دانند، آن را بی نیاز از دو قید فوق معرفی …

شبکه اجتهاد: برخی معتقدند علم اصول و مباحث مختلف آن در طی دویست سال اخیر تورمی بیش از اندازه و نیاز فقه به آن پیدا کرده است؛ به این معنا که یا بسیاری از بحث‌های آن دارای ثمره‌‌ای علمی در مباحث اصلی و سنتی اصول فقه نیست و یا اینکه ثمره‌‌ای در مباحث اجتهادی فقه و فتوا ندارد. درستی و یا نادرستی این داوری را باید در جای خود بررسی کرد. منتهی یک نکته معمولا در این تحلیل و ارزیابی مورد غفلت قرار می‌گیرد و آن اینکه علم اصول تنها مجموعه‌‌ای از مباحثی نیست که در خدمت حجیت در فقه …

شبکه اجتهاد: عطف به تجارب و اندوخته‌هایی که در پی بیش از ده سال شرکت در دروس خارج فقه و اصول در دو حوزه نورانی مشهد و قم و نیز در پی تدریس و مطالعات نسبتاً وسیع در این زمینه بدست آمد، تحول و بازاندیشی گسترده در علم اصول را از سه جهت ذیل ضروری می‌دانم: یک؛ ضرورت توسعه علم اصول به عنوان مقدمه استنباط دین و نه صِرف فقه بر اهل فضل پوشیده نیست که مراد از تفقه در آیه نفر فقه اکبر است که آگاهی و تضلع نسبت به سه نوع از گزاره‌های دینی؛ یعنی گزاره‌های اعتقادی، اخلاقی …

گاهی مراد از عقل قوه عاقله انسان است که انسان آن را در فهم امور ازجمله کتاب و سنت به کار می‌گیرد گاهی مراد از عقل گزاره‌هایی است که از راه به‌کارگیری قوه عاقله به دست می‌آید مثل گزاره‌های بدیهی عقل نظری یا عقل عملی که در آنجا مراد از عقل، قوه عاقله نیست بلکه گزاره‌هایی است که با به‌کارگیری قوه عاقله به دست آمده است این معنای دوم هم گاهی در معنای موسع به کار می‌رود و مراد از آن هر گزاره‌ای است که از راه کتاب و سنت به دست نیامده است حال چه از راه علم تجربی …

رئیس انجمن اصول فقه با بیان اینکه اصول علمی بین‌المللی است، تصریح کرد: متأسفانه میان زائد بودن برخی مباحث، طولانی بودن زمان تدریس و لزوم روزآمد شدن کتب درسی خلط می‌شود و همه آن را به پای تورم در اصول می‌ریزند؛ اعتقادی به تورم علم اصول ندارم، ولی باید میان این ابعاد تفکیک قائل شویم. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین سیدصادق محمدی، رئیس انجمن اصول فقه حوزه علمیه، در گفت‌وگویی، در پاسخ به این سؤال که برخی معتقدند که علم اصول در حوزه متورم شده و باید منقح شود، گفت: گاهی بحث از تورم علم اعم از علم اصول …

باید در مبانى اصول فقه تجدید نظر شود، از زمان صاحب فصول، مسائل فلسفى، پایه بخشى از مسائل اصول فقه شده است، در حالى که مسائل فلسفى مربوط به علوم حقیقى و تکوینى است و اصول فقه، یک علم اعتبارى و قانونى است. بهره گیرى از قوانین تکوینى در علوم اعتبارى چندان صحیح نیست. مثلاً محقّق خراسانى هنوز از قاعده «لا یصدر الواحد إلاّ من الواحد» در جاهاى مختلف بهره مى گیرد، مانند اثبات موضوع علم اصول و یا تصور جامع بین افراد صحیح. به گزارش شبکه اجتهاد، همایش «نقش علم اصول در تفسیر قرآن کریم» ویژه‌برنامه‌ سی و هشتمین …

شبکه اجتهاد: سی و هشتمین سالگرد ارتحال علامه طباطبایی و همایش بزرگ نقش علم اصول در تفسیر قرآن کریم با سخنرانی حضرت آیت‌الله جعفر سبحانی و با حضور علما، اساتید و طلاب حوزه برگزار شد.  

آیت‌الله شیخ جعفر سبحانی ضمن تأکید بر تحول و تکامل اصول فقه گفت: علم اصول باید مورد تجدیدنظر قرار بگیرد و الا خواهد مُرد، علم موجود زنده‌‌ای است که باید تکامل پیدا کند و نباید فکر کنیم که به آخر علوم رسیده‌‌‌ایم و برای این کار در درجه اول باید به بحث ادله علم اصول یعنی قرآن و عقل و اجماع و سنت مراجعه کنیم. به گزارش شبکه اجتهاد، همایش «نقش علم اصول در تفسیر قرآن کریم» با سخنرانی آیت‌الله شیخ جعفر سبحانی در جمع علما و اساتید سطوح عالی و خارج حوزه علمیه قم شامگاه چهارشنبه در دارالقرآن علامه …

اصول فقه روش استنباط فقه سنتی است ولی این روش استنباط می‌تواند یک گام جلوتر برود و در واقع ما به دنبال اصول فقه به معنای اعم هستیم یعنی اصول فقه کاربردی فراتر از طهارت تا دیات داریم بلکه به علوم دیگر حوزوی نیز ورود پیدا می‌کند، مثلا روش استنباط در اصول فقه می‌تواند در علم کلام یا تفسیر مورد استفاده قرار بگیرد. به گزارش شبکه اجتهاد، نشست خبری انجمن اصول فقه حوزه با عنوان «ظرفیت‌های علم اصول» با حضور اصحاب رسانه و خبرنگاران در محل خبرگزاری رسا در قم برگزار شد. حجت‌الاسلام والمسلمین سید صادق محمدی رییس انجمن اصول …

کتاب «تحف العقول فی علم الاصول» تقریرات درس آیت‌الله وحید خراسانی به قلم حجت‌الاسلام والمسلمین علی کرباسی توسط انتشارات باقرالعلوم (ع) به زیور طبع آراسته شد. به گزارش خبرنگار اجتهاد، کتاب ارزشمند «تحف العقول فی علم الاصول» شامل مباحثی از علم اصول است که آیت‌الله حسین وحید خراسانی در مسجد اعظم قم تدریس نموده و حجت‌الاسلام والمسلمین علی کرباسی به رشته تحریر در آورده است. این کتاب به‌تازگی از سوی انتشارات باقرالعلوم (ع) تحت اشراف موسسه تنظیم و نشر آثار آیت‌الله وحید خراسانی روانه بازار نشر شده است. بنابراین گزارش، محتوای این کتب متضمن مباحث اصولی متاخرین و معاصرین از …

کاری که در حوزه فلسفه زبان صورت گرفت، خاستگاه آن در علم اصول بود و بعداً وارد فلسفه شد. ما در فلسفه و در تفکر فلسفی، یک بحثی غیر از شناخت و معرفت داریم به نام ارزش و ملاک و معیار و منابع شناخت. در فلسفه در گذشته به‌عنوان اینکه موضوع آن وجود بماهو وجود بود، به‌طورکلی مباحث معرفتی در ذیل بحث از وجود و مراتب هستی مطرح می‌شد. مثل مسئله وجود ذهنی و مسئله نفس و امثال‌ذلک؛ اما الآن معرفت‌شناسی خودش به یک موضوع مستقل از وجود شناسی تبدیل‌شده است. این بدون تردید از تأثیرات علم اصول بر مباحث …

شبکه اجتهاد: یکی از بهترین تقسیم بندی‌های ارائه شده در علم اصول به جهت انجسام و نظم، تقسیم بندی علامه شهید آیت‌الله سید محمد باقر صدر (رحمهالله علیه) است.

مشکلی که امروز در دستگاه‌های استنباطی داریم، این است که محیط شناسی خطاب را انجام نمی‌دهیم. اکنون علم اصول به عنوان واسط، دستگاه، نظام ساز و منطق زبان شناسی دین مطرح است. یک عده مشکلشان با علم اصول این است که علم اصول، متورم است. پس باید علم اصول را تهذیب کنیم. برای اینکه تورم علم اصول را حل کنند، چه کار می‌کنند؟ از علم اصول کم می‌کنند. می‌گویند این باب اضافی است، یا این مساله اضافی است، یکی یکی مسائلی و ابوابی را پاک می‌کنند. معلوم نیست که اگر علم اصول متورم است، راه علاجش حذف بعضی مباحث باشد. …

حجت‌الاسلام محققیان با اشاره به جایگاه دانش اصول فقه در حقوق گفت: برخی به اشتباه گمان می‌کنند که اصول فقه تنها در تدوین قانون مورد نیاز است، حال آنکه فهم قانون که مقدمه صدور رای صحیح و اجرای آن است، متوقف بر اصول فقه می‌باشد. هرچه قاضی به علم اصول فقه احاطه بیشتری داشته باشد، در حکمی که صادر می‌کند کمتر دچار خطا می‌شود. به گزارش شبکه اجتهاد، کارگاه علمی با موضوع «کاربرد علم اصول در قوانین اساسی و مدنی» به همت انجمن اصول فقه حوزه در سالن کنفرانس انجمن اصول فقه برگزار شد. حجت‌الاسلام رضا محققیان استاد حوزه و …

رئیس هیئت موسس اتحادیه اروپایی علما و تئولوگ‌های شیعه با بیان اینکه به شدت نیازمند تغییر در این رساله‌ها و پرداخت جدیدی هستیم و این تغییرات باید کاملاً فنی و براساس ضوابط و ملاکات اجتهادی صورت گیرد، گفت: متناسب با نیاز امروز جامعه و سیر سرعت تحولات اجتماعی و جهانی انتظار می‌رود که فقه ما که یک دستگاه بی نظیر در حوزه سازمان‌ها و ساختارهای دینی حقوق به شمار می‌آید، متناسب با این عمل کند. بخش عمده‌‌ای از این تغییر باید متوجه بخش «علم اصول» باشد، علم اصولی که منبع اصلی شکل گیری گزاره‌های فقهی را تشکیل می‌دهد. به گزارش …

شبکه اجتهاد: گاه و بیگاه می‌بینم برخی این بحث را مطرح می‌کنند که علم اصول در ادوار و سده‌های اخیر تورم پیدا کرده و حاوی مباحثی است که ارتباطی با فرایند اجتهاد و تفقه در احکام شرعی ندارد. نتیجه هم گرفته می‌شود که باید علم اصول را پاکسازی و مختصر و مفیدش کرد. اگر از نقطه نظر ضرورت‌ها و بایسته‌های آموزشی این سخن گفته شود شاید وجهی داشته باشد. آن هم برای کسانی که می‌خواهند آموزش متوسطی درباره مباحث علم اصول داشته باشند. اگر هم مقصود میزان بهره‌وری از بحث‌های اصولی در استنباط احکام فرعی فقهی است باز این سخن …

در تألیف این کتاب تلاش شده ضمن حفظ دقت‌های خاص اصولی و اجتهادی، با ادبیاتی روان و فصیح و باذکر مثال‌های خاص فقهی موضوعات کاربردی فوق برای طلاب به طور دقیق بررسی و روشن شود و با ارجاع به کتب فقهای و اصولیان معاصر و سلف، محققان فعال حوزوی بتوانند بیشتر با تراث علمی شیعه آشنا شوند. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام حسین اثناعشری مشاور مدیر حوزه‌های علمیه در امور فقه معاصر‌ نسبت به تدریس کتاب «الفائق فی الاصول» به صورت آزمایشی یادآور شد: این کتاب از امسال جزء برنامه درسی رسمی حوزه قرار گرفته و طلاب پایه نهم و …

ملک زاده با تأکید بر این که فقه امروز بسیار گسترده شده، گفت: طبیعتاً وقتی فقه توسعه پیدا‌‌‌‌ می‌کند عملیات استنباط نیز توسعه پیدا‌‌‌‌ می‌کند و باید برای کشف از عناصر جدید استفاده کنیم. دانش اصول ما به هر میزان قوی تر و توانمندتر باشد فقه ما نیز قوی تر و توانمندتر‌‌‌‌ می‌شود. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدحسین ملک زاده، استاد خارج‌ فقه‌ و اصول حوزه علمیه در دوره مدرسه تابستانه مفتاح ۲ که از سوی دبیرخانه مفتاح برگزار شد، دیدگاه شهید صدر درباره علم اصول را مورد کنکاش قرار داد. وی نخست بر اساس دیدگاه شهید صدر …

اختصاصی شبکه اجتهاد: اگر از یک اصولی یا فقیه شیعه پرسیده شود که آیا عقل در دستگاه استنباطی فقه شما جای دارد یا نه؟ حتماً پاسخش مثبت خواهد بود. مشهور بودن منابع چهارگانه استنباطی فقه شیعه که دلیل عقل نیز یکی از آن‌هاست، این ارتکاز را در میان دانشیان این علم به وجود آورده است که عقل، از روشن‌ترین و بدیهی‌ترین منابع استنباط فقه شیعی و حتی اسلامی است. اگر مراد از عقل، همان قوه کشف معلومات باشد، روشن است که نه‌تنها دانش فقه و اصول، بلکه تمام دانش‌ها، نیازمند وجود این قوه هستند، اما مراد از «دلیل عقل» در …

اختصاصی شبکه اجتهاد: یکی از مهم‌ترین مقالات موجود درزمینه فلسفه اصول فقه، مقاله علی عابدی شاهرودی است. او در زمره اولین پژوهشگران عرصه فلسفه اصول فقه به شمار می‌آید. در این مقاله، به کلیات و بایسته‌های فلسفه اصول فقه می‌پردازد. گزارشی کوتاه از این مقاله، ازنظر شما می‌گذرد. در ابتدای این مقاله بعد از تعریف فلسفه اصول فقه، از توصیفی یا توصیه‌ای بودن این علم سخن رانده‌شده است. به نظر نویسنده، فلسفه‌های مضاف علاوه بر اینکه به شناخت ساختار، ماهیت، روش، غایت و مبادی علم مضاف‌الیه خود می‌پردازد، نگاه بیرونی به این علم را نیز مدنظر دارد و به‌عنوان ناظر …

اختصاصی شبکه اجتهاد: فلسفه علم اصول را برخی به رسمیت می‌شناسند و برخی دیگر نه؛ اما در میان کسانی که برای آن اهمیت قائل هستند نیز هنوز معلوم نیست که فلسفه علم اصول، صرفاً یک عرصه مطالعاتی است یا آن‌که در قامت یک «دانش» ایفای نقش می‌کند. حجت‌الاسلام علی شفیعی، مدیر گروه فقه کاربردی پژوهشکده اسلام تمدنی اما به‌شدت، از علم بودنِ آن دفاع می‌کند. او که علاوه بر مسؤولیت سازمانی، به لحاظ شخصی نیز در زمره دغدغه‌مندان فلسفه علم اصول به شمار می‌آید، حاصل سال‌ها تدریس و پژوهش در زمینه فلسفه علم اصول را در این گفتگو به میان …

اختصاصی شبکه اجتهاد: حجت‌الاسلام حمیدرضا حسنی و مهدی علی پور، چند سال پیش کتابی در مورد تحول علم اصول به نام «جایگاه شناسی علم اصول گامی به‌سوی تحول» نگاشتند. در این کتاب به‌صورت مبسوط از جایگاه فلسفه علم اصول سخن به میان آمده است. گزارش این کتاب در کتاب ماه دین در سال ۱۳۸۵ توسط عبدالله امینی نوشته‌شده است. در زیر به گزیده‌ای از این گزارش اشاره می‌شود. ازنظر شیعه باب اجتهاد گشوده است. این گزاره، بی‌تردید، مایه پویایی دانش فقه شیعی است و این دانش را انعطاف‌پذیر و پویا ساخته است. افتخارات فقه شیعی و پویندگی‌اش محصول همین عامل …

اختصاصی شبکه اجتهاد: دکتر عبدالحمید فرزانه عضو هیئت‌علمی دانشگاه شیراز است. وی در سال ۱۳۸۷ مقاله‌ای در خصوص نگرشی بر فلسفه علم اصول می‌نویسد. این مقاله در مجله علمی پژوهشی فقه و تاریخ تمدن اسلامی به چاپ رسیده است. در زیر، گزارشی از مقاله وی، ارائه شده است. نویسنده در چکیده مقاله خود می‌نویسد: در حقیقت، هر دانشی باید فلسفه و دلیلی برای پیدایش و توسعه‌ی ابعاد مختلف آن وجود داشته باشد. یکی از علوم اسلامی که فلسفه نیز دارد، اصول فقه است. فلسفه اصول فقه، دانشی است که به‌نقد چیستی، ساختار، روش، مبادی، موضوعات، ادله و غایات اصول فقه …

اختصاصی شبکه اجتهاد: فلسفه علم اصول، از آنجا که دانش نوپائی است، طبیعتا گفتگوهای کمتری نیز پیرامون آن صورت گرفته است. یکی از زوایای این دانش که باید در رابطه با آن بحث شود، ارتباط آن با دانشهای دیگر است. حجت‌الاسلام والمسلمین سیف‌الله صرامی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اما یکی از بهترین افرادی است که می‌تواند به این پرسش پاسخ دهد. مدیر پژوهشکده فقه و حقوق که سالها در رابطه با فلسفه علم اصول به پژوهش پرداخته است معتقد است این دانش ارتباط تنگاتنگی با بسیاری از دانشها از قبیل صرف، نحو، بلاغت و منطق دارد. او …