آثار فقهی حکم مولوی و ارشادی، بررسی شد

مقوله مولوی و ارشادی را‌ می‌توان ازجمله مباحث تأثیرگزار در مسیر استنباط احکام شرعی دانست و عالمان فقه در مجال استخراج نظر شارع با حمل نمودن برخی از دلایل بر ارشادیت به استخراج و تحلیل فروعی متفاوت از مقتضیات ظاهر حکم‌ می‌پردازند. یعنی درپاره ایی از موارد بی آنکه مکلف را به سوی اطاعت از حکم هدایت نمایند، زحمت مطّلع نمودن وی با مصالح و مفاسد حکم را به دوش‌ می‌کشند و او را در برابر این آگاهی بخشی مسئول‌ می‌دانند.

به گزارش شبکه اجتهاد، جلسه دفاع پایان نامه سطح سه حجت‌الاسلام جواد دهقان با عنوان «بررسی آثار فقهی حکم مولوی و ارشادی»، با بررسی حجت‌الاسلام والمسلمین محسن جهانگیری در مقام استاد داور، در مرکز مدیریت برگزار شد.

تدوینگر این پایان نامه با بیان اینکه دقت نظر در ماهیت مباحث بنیادین قلمرو استنباط قوانین الهی و بطور خاص مفهوم حکم شرعی از دیرباز جزء دغدغه‌های اساسی برخی از صاحب نظران حوزه فقه و فقاهت به شمارمی آمده است، گفت: یکی از تقسیمات مرتبط با حکم شرعی در دانش اصول، انقسام آن به دو بخش مولوی و ارشادی‌ می‌باشد که با عنایت به این تقسیم بندی‌ می‌توان گفت درخواست‌ها و فرامین شارع همگی در یک سطح نبوده و گروهی از آن‌ها مولوی و پاره ایی نیز ارشادی هستند.

وی با اشاره به اینکه مقوله مولوی و ارشادی به عنوان دو زاویه دید که بر اساس منشأ صدور حکم رقم خورده است، تصریح کرد: نگاه به این موضوع ضمن استطرادی بودن صرفا در برخی از مکتوبات منحصر به تعریف این دو اصطلاح و بیان سنجه‌های تشخیص آن دو از هم بوده است.

ارائه دهنده پایان‌نامه ادامه داد: مقوله مولوی و ارشادی را‌ می‌توان ازجمله مباحث تأثیرگزار در مسیر استنباط احکام شرعی دانست و عالمان فقه در مجال استخراج نظر شارع با حمل نمودن برخی از دلایل بر ارشادیت به استخراج و تحلیل فروعی متفاوت از مقتضیات ظاهر حکم‌ می‌پردازند. یعنی درپاره ایی از موارد بی آنکه مکلف را به سوی اطاعت از حکم هدایت نمایند، زحمت مطّلع نمودن وی با مصالح و مفاسد حکم را به دوش‌ می‌کشند و او را در برابر این آگاهی بخشی مسئول‌ می‌دانند.

دهقان با بیان اینکه بی شک انگیزه عالمان این فن از تحلیل متفاوت نسبت به برخی از ادله ی استنباط احکام، دست یابی به یک راهکار تازه در مسیر فهم بیانات و خطابات شارع بوده است، افزود: قطعا تمرکز بر مبحث مولوی و ارشادی و بررسی ثمرات فقهی آن‌ می‌تواند منشأ فواید مهم و کاربردی در دانش فقه باشد که به فضل الهی نوشتار حاضر درصدد ارائه تطبیقات و ثمرات فقهی این دو نگاه متفاوت به احکام خواهد بود.

وی با اشاره به اینکه تفاوت احکام از حیث منشأ صدور، سرچشمه انقسام حکم به مولوی و ارشادی بوده است، ابرازکرد: حکم مولوی در تقابل با حکم ارشادی به حکمی گفته‌ می‌شود که شارع مقدس به عنوان مولا و ازحیث مولویت و به انگیزه برانگیختن بر انجام یا ترک عملی، نسبت به صدور آن اقدام کرده باشد اما اگر شارع مقدس درمقام صدورحکمی با تغییر جایگاه خویش از مولویت به موضع نصیحت و ارشاد و از این زاویه که او هم یکی از عقلاست دستوری صادر نماید چنین حکمی ارشادی‌ می‌باشد و انگیزه مولا در این صورت صرفا تحفظ بر مصالح مکلف و یا دفع برخی از مفاسد او است.

این دانش آموخته حوزه علمیه خراسان اضافه کرد: از خصائص احکام ارشادی این است که در صورت اطاعت فقط موفق به درک مصالح و یا دفع مفاسد آن عمل خواهیم شد و هیچ گونه ثواب یا عقابی در انتظار مکلف نیست برخلاف احکام مولوی که در صورت امتثال، علاوه بر درک فواید و یا دفع مضرات، از پاداش اطاعت دستورات شارع هم بهره مند خواهیم شد.

دهقان در پایان گفت: پژوهش حاضر سعی دارد تا علاوه بر ارائه مبانی نظری این فرع اصولی، با بررسی اجمالی تعدادی از فروعات فقهی مرتبط، به تبیین آثار مولویت و ارشادیت حکم در فضای علم فقه و مبتنی بر افعال مکلفین بپردازد.

بنابر گزارش روابط عمومی حوزه علمیه خراسان، تدوینگر این پایان نامه از هدایت و راهنمایی حجت‌الاسلام والمسلمین حسنعلی اخلاقی امیری در مقام استاد راهنما و حجت‌الاسلام والمسلمین محمد نوروزی در مقام استاد داور، بهره برده است.

لازم به ذکر است، تدوینگران و طلاب علاقمند برای شرکت در جلسات دفاعیه پایان نامه‌ها با توجه به شیوع ویروس کرونا و الزامات اجرایی در خصوص عدم حضور در تجمعات،‌ می‌توانند از طریق پرتال طلبگی و شرکت در جلسات دفاع آنلاین، به صورت مجازی و برخط، حضور یابند.