شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
اختصاصی شبکه اجتهاد: آیت‌الله عباس کعبی نماینده مردم خوزستان در مجلس خبرگان رهبری، عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و استاد برجسته حقوق دانشگاه تهران است. وی سال‌ها به تدریس دروس مختلف حوزوی و دانشگاهی مشغول است. در گفت‌وگوی پیش‌رو با ایشان به ارزیابی حوزه علمیه خواهران و مشکلات و دستاوردهای آن پرداخته‌ایم.
آیت‌الله کعبی معتقد است تخصصی‌شدن ابواب گوناگون فقهی اقتضا می‌کند که در حوزه مسائل زنان، بانوان مجتهده و فاضلی تربیت شود تا در عرصه راهبری و سیاست‌گذاری در بخش اداره نظام در حوزه مسائل زنان از لحاظ فقهی توانایی داشته و مثمرِثمر باشند.
اجتهاد: با توجه به اینکه در طول تاریخ، تنها تعداد انگشت‌شماری از زنان به درجه اجتهاد رسیده‌اند، آیا ادامه مسیر دروس اجتهادی را برای طلاب خواهر به صلاح می‌دانید؟
کعبی: بحث اجتهاد و استنباط احکام شرعی منحصر به مردان نیست؛ بلکه زنان هم مانند مردان می‌توانند با تحصیلات حوزوی به درجات عالی اجتهاد برسند؛ بلکه اجر بانوان با توجه به مشاغل و وظایف گوناگون و محوریت رسیدگی به اعضای خانواده و وظایف مادری و همسری مضاعف خواهد بود. طبعا در دوران انقلاب اسلامی حوزه‌های علمیه به‌طور کلی و حوزه‌های خواهران به شکل خاص از لحاظ کمی و کیفی توسعه پیدا کرده است. مضاف بر آن تخصصی‌شدن ابواب گوناگون فقهی اقتضا می‌کند که در حوزه مسائل زنان، بانوان مجتهده فاضلی تربیت شود تا در عرصه خط‌مشی و سیاست‌گذاری در بخش اداره نظام در حوزه مسائل زنان از لحاظ فقهی توانایی داشته و مثمرِثمر باشند، البته استنباط مجتهدین زن منحصر به مسائل ویژه زنان نیست؛ اما از لحاظ موضوع‌شناسی مسائل خاص زنان، مجتهدان زن بهتر می‌توانند موضوعات متنوع زنان را بشناسند و در بخش ادله احکام تفاوتی بین زن و مرد وجود ندارد و ادله احکام برای همه کسانی است که توانایی استنباط دارند.
اجتهاد: تمرکز دروس حوزه علمیه خواهران بردروس تبلیغ و فقه مسائل زنان را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
کعبی: با توجه به اینکه در حال حاضر دشمنان بر مسائل خانواده و به‌ویژه عفت و حیا بسیار تهاجم برده و مکتب درس‌آموز اهل‌بیت‌علیهم‌السلام را مورد هدف قرار داده‌اند، تمرکز دروس تبلیغی و فقهی حوزه‌های خواهران در برابر موارد یاد شده و تبلیغات گسترده موج‌های فمنیستی بسیار ضروری است. حوزه‌های علمیه خواهران در این بستر می‌توانند با تربیت زنان فاضله و متخصص و اسلام‌شناس طبعا با توجه به اقتضائات زمانه به بازخوانی نقش بایسته زن مسلمان در دوران معاصر از اسلام بپردازند و از مکتب اهل‌بیت (علیهم‌السلام) دفاع کنند تا با مقابله با شبهات و با نشان‌دادن تاثیرگذاری یک زن مسلمان مکتبی و انقلابی و حاضر در صحنه و با توجه به محوریت خانواده و تقویت بنیاد خانواده، انسان معاصر را با ویژگی‌های زنان مسلمان و قابلیت‌هایی که دین اسلام به زنان مسلمان داده آشنا کنند.
اجتهاد: بعد از پیروزی انقلاب اسلامی تولیدات علمی خواهران حوزوی را چگونه ارزیابی می‌کنید، آیا قابل تأمل است یا نیازمند تلاش بیشتری است؟
کعبی: پیشرفت خواهران بعد از انقلاب اسلامی در همه عرصه‌های علمی اعم از دانشگاهی یا حوزوی درخشان بوده، به‌ویژه در کمیسیون فرهنگی و اجتماعی زنان که از زیرمجموعه‌های شورای عالی انقلاب فرهنگی به‌شمار می‌رود و مجلات تخصصی که در حوزه‌های گوناگون، زنان منتشر می‌کنند بسیار ارزشمند است؛ اما در عین‌حال با توجه به تنوع و گستردگی حوزه‌های علمیه خواهران و پیشرفت کمی و کیفی در زمینه آموزش، پژهش و تبلیغ و نیز عرصه‌های نوین تاثیرگذار، زنان فاضله بیشتر می‌توانند ایفای نقش کنند.
اجتهاد: حتی اگر یک خانم به درجه اجتهاد برسد، باز دیگران نمی‌توانند از او تقلید کنند، پس صرف بودجه برای تربیت یک مجتهد زن چه فایده‌ای دارد؟
کعبی: اجتهاد منحصر به بحث مرجعیت نیست؛ بلکه اجتهاد شناخت استدلالی فقه اسلام است و شناخت استدلالی فقه اسلام می‌تواند مبنا و پایه توجه به سایر علوم شود، علومی که در اداره بخش‌های گوناگون جامعه اسلامی مورد نیاز است. از این منظر زنان فقیه و صاحب‌نظر می‌توانند به اداره نظام بر پایه فقه اهل‌بیت‌علیهم‌السلام در بخش‌های گوناگون کمک شایسته‌ای کنند و به تعبیر دیگر نظریات فقهی استنباط‌شده توسط زنان و مردان می‌تواند دکترین فقهی نظام اسلامی را طراحی کند.
اجتهاد: زنان در حوزه‌های علمیه برای چه مباحثی باید تربیت شوند؟
کعبی: بانوان همانند مردان در همه عرصه‌های اجتماعی، فرهنگی، دینی و سیاسی در حوزه‌های علمیه تربیت می‌شوند. آن‌ها برای عرصه تدریس، شناخت و معرفی اسلام، تفسیر و دفاع از اسلام ناب و مکتب اهل‌بیت (علیهم‌السلام) و پاسخگویی به شبهات؛ بدعت‌ها و انحرافات و هم در عرصه بصیرت‌افزایی و دشمن‌شناسی و در عرصه بین‌الملل و در صحنه دفاع از انقلاب تربیت می‌شوند که تربیت یاد شده می‌تواند در عرصه‌های مختلف زنان حوزوی را پابه‌پای مردان در تداوم ارزش‌های انقلابی سهیم و موثر کند.
