امکان‌های تمدنی نظام پولطلا برای جمهوری اسلامی ایران/ سید محمدصدرا متولی امامی

اختصاصی شبکه اجتهاد: یادداشت پیش‌روی به اجمال نشان می‌‌دهد نظام پولطلا، ظرفیت‌های تمدنی قابل توجهی را پیش پای جمهوری اسلامی قرار خواهد داد و می‌تواند گسست‌های اجتماعی موجود در جامعه ایران را در فضای جدیدی بازسازی کند.

نظام پولطلا و عدالت اجتماعی

هدف نهایی از تشکیل حکومت اسلامی و مقصد انبیای الهی ایجاد عدالت اجتماعی است. بنابراین تمامی سیاست گذاری‌های خرد و کلان، باید در مسیر ایجاد عدالت بوده و وظیفه حاکمان اسلامی است که موانع عدالت را از میان بردارند.

تخصیص اعتبار و تسهیلات بانکی، بر محور خلق اعتبار شکل میگیرد و عامل اصلی تمرکز ثروت است.[۱] بزرگترین اشکالی که در نظام پول اعتباری وجود دارد، شکستن احترام مالکیت‌های شخصی مردم است. نظام پول اعتباری حتی در شرایط غیرتورمی، ابزار دست‌اندازی و تصرف در ارزش اموال مردم را به نظام بانکی می‌دهد؛[۲] در حالیکه با هیچ یک از مبانی و قواعد فقه اسلامی سازگار نیست. پول اعتباری، یک پول سیاسی است و ارزش آن، به دست بانک‌هاست.[۳] این پول را نظام سلطه و فرهنگ سلطه گر غربی، برای تسلط بر مردم و اموال آنها ایجاد کرده و با شوک نیکسون، عمومیت یافته است.

قواعد اسلامی با «الناس مسلطون علی اموالهم» و «حرمه مال المسلم کحرمه دمه» و «علی الید ما أخذت حتی تودی» آمیخته شده و سیره عالمان اسلامی در مطالعات فقهی و عملی، احتیاط همه جانبه در حفظ حرمت مال مردم بوده است. قرآن با صراحت، اعلام می‌دارد که سرمایه و اموال شما متعلق به خود شماست و هیچ کس جز رضایت شما، حق مداخله در اموال شما را ندارد.[۴] بنابراین نظام پولی موجود که ارزش اموال طبقات مختلف مردم را به دست گروه خاص بانکداران می‌سپارد و اجازه دستکاری در ارزش اموال مردم را به ایشان می‌دهد، با هیچ یک از قواعد فقهیه هماهنگی نداشته و از اساس، با نظریه اقتصاد پولی اسلام، در تضاد است.[۵]

آنچه مردم به چشم می‌بینند، نرخ بهرهای تعیین شده در عقود و قراردادهای بانکی است؛ اما ظلم مهمتر و بزرگتری که از چشم مردم پوشیده مانده، خلق پول گسترده‌ای است که روزانه توسط نظام بانکی و با حمایت دولت انجام می‌شود و آثار زیان بار تورمی اش، دامن جامعه و توده‌های مختلف مردم را می‌گیرد.

نظام پولطلا و سرمایه گذاری

یکی از خطرات پیش روی اقتصاد ایران که مقام معظم رهبری هم نسبت به آن اظهار نگرانی کرده‌اند، رواج سفته بازی و سرمایه گذاری‌های مضر است. طلا نباید به عنوان یک دارایی فیزیکی سرمایه‌ای در مقابل دارایی پولی تلقی شود. هرچند با استدلال‌های مختلف فقهی و اقتصادی نشان داده ایم که پول اسلامی نمی‌تواند اعتباری باشد، اما هنگامی که پول کشور اعتباری باشد، طلا می‌تواند به ابزاری برای کنز و سفته بازی تبدیل شود. در شرایط پولطلا، اساساً امکان سفته بازی وجود ندارد و زمینه مشاغل پولی و ربوی برداشته خواهد شد. بنابراین تبدیل طلا از «دارایی فیزیکی» به دارایی پولی، یکی از گام‌های مهم حرکت سرمایه‌های طلایی به مسیر تولید و کاهش جذابیت کنز طلا خواهد بود.

پولطلا چه در بستر مبادلات فیزیکی و چه در بستر سکوهای دیجیتال گردش طلا، امکان نهادی و تمدنی نوینی را برای به گردش افتادن سرمایه‌های مردم و دارایی آن‌ها فراهم می‌کند. در شرایط پولطلا، تورم و نوسانات پولی به شکل امروزی برچیده خواهد شد و در نتیجه، سفته بازی، سوداگری و سرمایه گذاری‌های مضر، بدون هیچگونه کنترل گذاری دولتی، از رونق می‌افتند. در این شرایط، بهترین روش افزایش سرمایه و سودآوری، ورود سرمایه گذاران به تولید و افزایش خدمات اجتماعی در قالب عقود انتفاعی شرعی خواهد بود.

نظام پولطلا؛ عامل وحدت اجتماعی

هرچند نظام پولطلا، ریشه در مطالعات اسلامی و مبانی فقهی دارد، اما به دلیل آن که گفتمان پولطلا، یک گفتمان ایدئولوژیک و جناحی نیست، ظرفیت فراوانی برای ایجاد وحدت اجتماعی دوباره ایرانیان با شعار عدالت خواهی و ظلم ستیزی دارد. در حقیقت نظام پولطلا، بر محور منافع مردم در برابر منافع بانک‌ها شکل گرفته و از این جهت، نظام اسلامی را در جانب مردم و در برابر نظام بانکی ربوی قرار می‌دهد.

در شرایط فعلی، یکی از اسباب گسست اجتماعی و دلخوری مردم از حاکمیت، حمایت‌های بی دریغ دولت از بانکهاست. بانک‌ها در همه شرایط اقتصادی و بحران‌های سیاسی، سوبسید و حمایت دولتی و امنیتی دارند، در حالیکه چنین حمایت‌های بی دریغی را هیچ یک از تولیدکنندگان خرد و کلان ندارند.

ایده ایجابی پولطلا، نظام اسلامی را در جانب مردم قرار می‌دهد و اعتماد از دست رفته مردم به نظام اسلامی را بازسازی می‌کند و در چشم مردم، دولت را حامی منافع مردم در برابر منافع نظام بانکی نشان می‌دهد. معادلات نشر پول به شکل موجود در جامعه ایران، بر علیه منافع مردم و به نفع دریافت کنندگان کلان تسهیلات بانکی است؛ در حالی که معادلات ضرب و ذوب سکه در نظام پولطلا، از هر جهت به نفع عموم مردم و موجب امنیت روانی و اقتصادی جامعه خواهد شد.

استیو فوربز، سیاستمدار امریکایی، در مقاله‌ای که اخیراً توسط مجله فوربس منتشر شده است نوشت: شاید باورش سخت به نظر برسد، اما جهان به سمت یک سیستم پولی مبتنی بر طلا حرکت می‌کند. تمامی سیستم‌های پولی جهان در نهایت به سوی طلا خواهند رفت. تأثیرات منفی یک سیستم ارزی فیات می‌تواند جهان را به آغوش طلا بازگرداند. همانطور که فوربس می‌گوید، «رویدادها، روشی عجیب برای تحمیل چیزهایی است که زمانی غیرقابل تصور بود».[۶]

نظام پولطلا و استقلال جمهوری اسلامی

پرچم عدالت خواهی و عدالت طلبی پولطلا، آنقدرگسترده است که می‌تواند تمامی سلایق مختلف سیاسی را ذیل خویش جمع کند و بر محور منافع ملی، سرمایه اجتماعی حاکمیت نظام اسلامی را دوچندان نماید. این ظرفیت، محدود به داخل کشور نیست و سکه طلای جمهوری اسلامی می‌تواند به عنوان پول جبهه مقاومت در برابر دلار امریکا، یک ظرفیت تمدنی و بین المللی ایجاد کرده و عاملی مهم برای رهایی از سلطه دلار در جهان باشد.

امریکا از طریق جهانی سازی دلار، تسلط سیاسی و اقتصادی خود را بر جهان تثبیت نمود و از طریق گسترش سبک زندگی امریکایی، تسلط فرهنگی بر مردم جهان پیدا نمود. استعمار امریکا از طریق نظام بانکی، با ابزار خلق پول دلاری است؛ بدین صورت که امریکا، با جهان رواکردن پول دلار، تورم داخلی اش را به کشورهای دیگر صادر می‌کند و درمقابل، کالاها و خدمات ارزشمند کشورهای دیگر را دریافت می‌کند. کاغذی به نام دلار، وارد عراق می‌شود و در مقابل، نفت و گاز ارزشمند مردم عراق، به امریکا صادر میشود! بنابراین جهان روایی دلار، به نوعی امکان استعمار ملت‌های جهان را به نفع امریکا فراهم کرده است.

امروزه بسیاری از مردم آزادی‌خواه جهان و دولت‌های مستقل، تلاش می‌کنند به سوی دلارزدایی و استقلال اقتصادی حرکت کنند. پیش دستی ایران در کنارگذاشتن پول‌های فیات و شعار اقتصاد مردمی در برابر اقتصاد سلطه، می‌تواند ظرفیت جهانی انقلاب اسلامی را فارغ از گرایش‌های ایدئولوژیک دو چندان کند. عمران نزار حسین، متفکر مفتی اعظم حنفی‌ها در امریکای لاتین می‌گوید: «تنها جمهوری اسلامی و شخص آیت الله خامنه‌ای است که می‌تواند این وضعیت بانکی و پولی را تغییر دهد و زمینه بازگشت به پول اسلام را فراهم کند، چراکه ابزار و زمینه‌های سیاسی چنین تغییری، فقط در ایران وجود دارد».[۷]

طلایی شدن جمهوری اسلامی ایران، سد محکمی در برابر جهان روایی دلار خواهد شد و حوزه جدیدی از مبادلات اقتصادی فارغ از دلار فراهم می‌کند. نظام پولطلا، دست برتر جهانی را به جمهوری اسلامی می‌دهد که پولی جهان روا، ولی غیراستعماری داشته باشد. از آنجایی که پول‌های کاغذی و اعتباری، از طریق مکانیزم خلق پول تکثیر میشوند، در طول زمان دچار افت ارزش می‌شوند و نسبت به طلا، ضعیف تر خواهند شد. برای نمونه، انس طلا در سال ۱۹۷۱ معادل ۳۵ دلار بوده و امروزه به حدود ۳۵۰۰ دلار رسیده است. در صورتی که جمهوری اسلامی، نظام پولی پایه طلا را برگزیند، از همان ابتداء قدرت مندترین پول را در میان کشورهای جهان خواهد داشت و بدون اثرپذیری از تورم جهانی، در همه مبادلات جهانی، دست برتر اقتصادی و سیاسی را خواهد داشت. متأسفانه با تعلل مقامات پولی کشور در تبدیل دلارهای بانک مرکزی به طلا، با افت کاهش ارزش دلار، صدمات بزرگی به ارزش ذخائر ملی و مردم ایران زده‌اند.

یکی دیگر از ویژگی‌های طلا، تحریم گریزی آن است چراکه قابل رصد و رهگیری نیست. جمهوری اسلامی، بارها توانسته است بوسیله طلا، مبادلات خارجی خود را فارغ از نظارت‌ها و مداخلات خارجی انجام دهد. وابستگی اقتصادی جمهوری اسلامی به نظام بانکی، ابزار فشار دولت‌های غربی بر ایران شده و دایره تحریم را بر جامعه ایرانی تنگ تر کرده است. پولطلا، میدان جدیدی از مبادلات بین المللی را پیش روی جمهوری اسلامی قرار می‌دهد و عرصه فعالیت جبهه مقاومت را در سطح بین الملل توسعه خواهد بخشید.

نظام پولطلا و اخلاق اجتماعی

یکی از مهم‌ترین اثرات نظام پولی بر جامعه انسانی، آثار اخلاقی آن بر فرد و خانواده است. آثار اخلاقی نوع پول و ماهیت نظام پولی بر فرد و جامعه، در مطالعات فقیهان شیعه و مجامع دانشگاهی ایران مغفول مانده است. این در حالی است که برخی جامعه‌شناسان و اقتصاددانان بزرگ جهان، به مفاسد اخلاقی پول اعتباری اشاره کرده‌اند. برخی متفکران به این نکته اشاره کرده‌اند که پول اعتباری، انسان‌ها را طمع‌کار و فریبکار کرده و آن‌ها را وارد رقابت‌های ناسالم می‌کند. نتیجه این روند، شکسته شدن استانداردهای اخلاقی و زیرپاگذاشته شدن معیارهای خانواده است. گسترش مشاغل پولی و تلاش برای نوسان‌گیری از بازارهای بورس و فارکس، انسان‌ها را از شغل‌های واقعی و تلاش حقیقی در بازار کار بازداشته و آن‌ها را به اشخاصی شبیه افراد قمارباز تبدیل کرده است.

 جامعه‌ای که در شرایط پول اعتباری، قرار دارد، نگران آینده است و دچار ناامیدی و افسردگی می‌شود. طبق آمارها، در شرایط تورمی پساکرونا، امید به زندگی جامعه اروپایی ۱۵ درصد نسبت به گذشته کاهش یافته و علامت افسردگی در میان جوانان افزایش یافته است. تورم باعث می‌شود که مردم، وقت بسیار زیادی را صرف فکر کردن به پول خود کنند. در دنیای پول‌های حقیقی، مردم برای اطمینان از نیازهای آینده خود، پول نقد نگه می‌داشتند، اما در شرایط کنونی چنین کاری، نوعی خودکشی اقتصادی است. در این شرایط، مردم جامعه، نگرانی‌های متعددی در خصوص حفظ قدرت خرید، شرکت در سرمایه‌گذاری‌های امن و تحولات اقتصادی آینده دارند. ابعاد روحی و معنوی چنین عادت‌هایی، وابستگی جامعه و جوانان به مادیات است.[۸] در واقع انسان تربیت یافته در نظام پول اعتباری، انسانی است که محور شخصیت‌اش، پول پرستی و ثروت‌اندوزی است. انسان‌های جوامع جدید، انسان‌هایی هستند که برای مادیات و جذب پول، زندگی واقعی و انسانی‌شان را فدا می‌کنند. برای مثال، «نرخ دولتی دلار که از سالهای اول انقلاب تا مدتی ۷ تومان بود تا قبل از پذیرش قطعنامه ۵۹۸ در بازار آزاد به ۱۲۰ تومان رسید؛ ولی بعد از قطعنامه یکمرتبه به ۳۵ تومان سقوط کرد؛ عده‌ای ورشکست شدند و چند نفر هم در این رابطه سکته کردند. معروف بود در بهشت زهرا قطعه‌ای به شماره ۵۹۸ درست شد!»[۹]

از سوی دیگر، نظام سرمایه‌داری و قله‌های قدرت اقتصادی، سایرین را به بردگی می‌کشانند و طبقات مختلف را به نفع خویش استثمار می‌کنند. تسهیلاتی که به فروشگاه‌هایی چون «شهر لوازم خانگی» و «سرای ایرانی» از سال‌ ۱۴۰۰ به بعد داده شد، قدرت خرید و امکان بزرگی را برای آن‌ها فراهم نموده که با تبلیغات گسترده و اعطای تخفیف‌های ویژه، مشتریان فراوانی را به خود جذب کنند و به بزرگ‌ترین مراجع فروش لوازم خانگی تبدیل شوند. در این میان، فضای رقابتی سالمی وجود ندارد و افرادی که تا گذشته، در مغازه‌های کوچک خود، مشغول فروش همین لوازم بوده‌اند، در این رقابت ناسالم، ورشکسته می‌شوند و مجبور می‌شوند برای گذران زندگی، برده و کارگر فروشگاه‌های بزرگ‌تر شوند. فروپاشی اخلاق اجتماعی، شکستن شغل‌های مستقل و ذبح شخصیت انسانی به پای نظام سرمایه‌داری، از بزرگ‌ترین فجایع نظام بانک‌داری مدرن است.

جامعه‌ای که نگران زندگی و معیشت خود است و همواره در اضطراب تورم‌های پیش رویش بسر می‌برد، معمولاٌ به دروغگویی، تقلب، غش در معاملات و ریاکاری مبتلا می‌شود. همه این مفاسد اخلاقی، متأثر از صنعت بانکداری است. جامعه‌ای که سال‌ها، با «نرخ بهره بانکی و دیرکرد پرداخت اقساط»، زندگی کرده، به رباخواری عادت می‌کند. دروغگویی مداوم که نقشی عمده در بانکداری ذخیره جزئی ایفا می‌کند،[۱۰] جامعه را به دروغ و تقلب و فریب، عادت می‌دهد. بنابراین بانکداری ذخیره جزئی و نظام پول اعتباری، مفاسد اخلاقی را همچون سرطان، در میان جوانان و خانواده‌ها تکثیر می‌کند.

در شرایط پولطلا، پول نقد، ارزش حقیقی و ذاتی دارد و ارزش آن، به دست بانک‌ها و دولت نیست. نظام پولطلا، شغل‌های مستقل را محترم شمرده و جامعه‌ای کمتر رانتی و بیشتر رقابتی فراهم می‌کند. مردم در حفظ ارزش پول خویش و نگهداشت قدرت خرید خود، نگرانی نداشته و زندگی آن‌ها، متأثر از دستکاری دولت و بانک‌ها در بازار و اقتصاد نیست. ‌هرچند شرایط استثنائی مانند خشکسالی، قطحی و یا بحران جنگ، در همه جوامع وجود دارد و جوامع دارای پول حقیقی نیز از آن اتفاقات مستثنی نیست، اما این استثنائات، کمتر مربوط به عامل انسانی و دخالت بشر بوده و مانند شرایط پرتلاطم جامعه امروز، دائمی و روزمره نخواهد بود.

نظام پولطلا و تصرف در نظامات اجتماعی

نظام‌های اجتماعی تمدن غرب، در یک سده اخیر در ایران نهادینه شده و بحران‌های فرهنگی فراوانی را پدید آورده است. نظام بانکی و پولی تمدن غرب، یکی از بارزترین نظامات نهادینه شده از زمان رضاخان است. بحران‌هایی که این نظامات اجتماعی در ایران بوجود آورده‌اند، در این مختصر قابل شمردن نیست، اما ضرورت عبور از این وضعیت، برای پیشبرد پروژه انقلاب اسلامی، محرز و مسلم است.

برای عبور از ساختارهای تسلط یافته در یک جامعه، دو مولفه اساسی نیاز است. ۱. همراهی مردم ۲. نقطه عزیمت شالوده شکن. اجرایی شدن هر طرح کلان و هر الگوی تمدنی را باید از نقطه‌ای شروع کرد که به نفع آن طرح کلان، تغییرات اجتماعی همسو فراهم نماید. بنابراین برای هر تغییر برنامه ریزی شده را باید از نقطه‌ای شروع کرد که اولاً ظرفیت تغییرات دومینویی در ساختارهای اجتماعی را داشته باشد و ثانیاً، مردم نیز با این طرح، همکاری و همراهی نمایند. برای نمونه، تأسیس نهاد ولایت فقیه در سال ۱۳۵۸، یک نقطه عزیمتی بود که هم، همراهی مردم را به دنبال داشت و هم، موجب تغییرات دومینویی در ساختار نظام سیاسی ایران شد. در صورتی که این نقطه عزیمت، از مبانی فرهنگ اسلامی و ایرانی استنباط شده باشد، تغییرات دومینویی به نفع نظام اجتماعی اسلام خواهد بود.

پولطلا، هر دو ویژگی همراهی مردم و شالوده شکنی را دارد و میتواند در تداوم تغییراتی که ایجاد می‌کند، نظام پولی هماهنگ با نظام اقتصادی اسلام فراهم نماید. اقبال و علاقه‌مندی مردم برای خرید و پس‌اندز طلا و همچنین ظرفیت‌های نظام پولطلا برای برچیدن صنعت بانکداری و خلق پول، تغییرات بزرگی را در ساختار اقتصادی کشور ایجاد خواهد کرد که تبیین آن، خارج از حوصله این نوشتار است.

———————————————-

[۱]. جفری اینگام، ماهیت پول، ص۱۱۵.

[۲]. گوئید هولسمن، اخلاق تولید پول، ص۶۶.

[۳]. محسن اراکی، پول حقیقی باید جایگزین پول اعتباری شود: https://mohsenaraki.ir/farsi/

[۴]. نساء / ۲۹

[۵]. محیی الدین حائری شیرازی، پول رایج جهانی و بازگشت به پول اسلام، ص۲۴.

[۶] . https://oilprice.com/Metals/Gold/Will-the-World-Ever-Return-to-the-Gold-Standard.html.

[۷]. شیخ عمران نزار حسین، «مرگ نظام پولی امریکا شروع شده»، گفتگو با خبرگزاری تسنیم، ۸/خرداد/۱۳۹۵.

[۸]. یورگ گوئید هالسمن، اخلاق تولید پول، ص۱۹۱.

[۹]. https://namnak.com/dollar-price-in-iran.p105759

[۱۰]. همان، ص۱۹۳.