شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
شبکه اجتهاد: آقا ضیاءالدین عراقی از بزرگانِ علمای شیعه در قرن چهاردهم هجری، در سال ۱۲۷۸ ق در قربهی سلطان آباد اراک به دنیا آمد. او علوم مقدماتی را در زادگاهش فرا گرفت و سپس در نجف در محضر آقاسیدمحمد فشارکی حضور یافت. آقاضیاء عراقی سپس در حلقه‌ی درس مدرسان ناموری همچون حاج میرزا حسین خلیلی، آخوندملامحمد کاظم خراسانی، شیخ الشریعهی اصفهانی و علامه یزدی جای گرفت و فقیهی والا مقام، اصولی و محدث رجالی و از مراجع تقلید طراز اول عصر خویش گردید.
آقاضیاء، پس از وفات آخوند خراسانی، حوزه‌ی درس خارج خود را تشکیل داد و بسیاری از شاگردان آخوند را به مجلس خود جذب کرد. از این پس، او مرجعیت یافت و به عنوان استاد مسلَّمِ اصول و مجدّد این عالم به حساب آمد. وسعت مشرب وی سبب شد که مجلس درسش پذیرای طلاب فاضلی باشد و حوزه‌ی درس فقه و اصول او محل استفاده‌ی بزرگان قرار گیرد.
آقا ضیاء الدین و معاصرانش در دوره‌ای جدید از فقه و اصول قرار داشتند که مؤسس آن وحید بهبهانی (۱۱۱۷ ـ ۱۲۰۵ ه.ق) بود. تحقیقات اصولی انجام شده در این دوره با پژوهش‌‌هایی که در حدود یازده قرن قبل انجام گرفته بود، در مقایسه از لحاظ کم و کیف، ترجیح داشت و تألیف کتابهایی نظیر «فرائد الاصول» شیخ انصاری و «کفایه الاصول» آخوند خراسانی گویای این مدعاست.
آقا ضیاء، محمدحسین اصفهانی و دیگران تحولی را که شیخ انصاری پس از وحید بهبهانی به وجود آورده بود، تداوم بخشیدند و علم اصول فقه را به حد کمال رساندند. در فقه نیز این دوره از عالی‌ترین دوره‌های اجتهاد به عمل می‌آید. این دوره فقه با شیخ انصاری (۱۲۱۴ ـ ۱۲۸۱ ه.ق) آغاز می‌شود. او و شاگردان مستقیم و غیرمستقیمش در راه تکمیل فعالیت فقهای دوره‌های قبل، سعی و کوشش وافر نمودند و اجتهاد را به اوج کمال و ترقی رسانیدند. شیخ انصاری با دقت نظر و تحقیقات خویش، راه استنباط صحیح را نشان داد. کتابهای بجا مانده از او، به ویژه دو اثر مهم و گرانسنگ «مکاسب» و «رسائل» از کتابهای سطح عالی حوزه‌هاست که هنوز تدریس می‌شود.
شیوه آقا ضیاءالدین در تدریس نیز همان شیوه شیخ انصاری بود. او در بحثهایش از عناصر مشترک اجتهادی و قواعد اصولی استفاده می‌کرد. هر جا نام بزرگمردان و احیاگران در کتابها و بحث در بین دانشمندان شیعی در احیای علم اصول و نقش آنان در تحول این علم ذکر می‌گردد، نام آقا ضیاء الدین عراقی در کنار آنان جلب توجه می‌کند. هر جا بحث از علم اصول است، صحبت از آقا ضیاء نیز هست.
از جمله آثار علمی آقا ضیاء که در فقه و اصول نگاشته شده و باقی مانده است، عبارتند از: استصحاب العدم الازلی،احکام الرضاع، البیع، تعاقب الایدی، تعلیقات علی رسائل الشیخ الانصاری، تعلیقات «فوائد الاصول» والفوائد (تقریرات میرزا حسین نائینی)، نوشته شیخ محمدعلی کاظمی، حاشیه جواهرالکلام، حاشیه العروه الوثقی و … .
آقا ضیاء الدین در شب دوشنبه ۲۹ ذی القعده سال ۱۳۶۱ ه.ق در نجف اشرف دعوت حق را اجابت نمود. در عزای او، سه روز درس های حوزه تعطیل و شاگردان به سوگ او نشستند. جنازه او باشکوه تمام تشییع و در حجره نزدیک (باب العماره) صحن مطهر امیرالمؤمنین علیه السلام به خاک سپرده شد. مجالس ترحیم فراوانی در عراق و ایران برای او برگزار کردند.
