شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
پایان نامه سطح سه حوزه علمیه خراسان با عنوان «بررسی تطبیقی تزاحم، طبق دیدگاه‌های حضرات آیات نائینی، خویی و شهید صدر رحمه الله علیهم» به همت اداره مدارج معاونت آموزش این حوزه برگزار شد.
به گزارش شبکه اجتهاد، جلسه دفاع پایان نامه وجیهه شوکتیان، طلبه سطح سه این حوزه با موضوع «بررسی تطبیقی تزاحم، طبق دیدگاه‌های حضرات آیات نائینی، خویی و شهید صدر رحمه الله علیهم» با ارزیابی و داوری حجت‌الاسلام والمسلمین اسحاق عارفی در مدرسه علمیه نرجس(س) برگزار شد.
تدوینگر این پایان نامه با اشاره به اینکه یکی از موضوعات مهم اصول فقه بحث تزاحم است، گفت: انسان گاهی در مواجه با مسائل مختلف در عرصه‌های زندگی و توان محدود او و بروز مسائلی که انجام همه‌‌ی آن‌ها در توان وی نیست، دچار عجز در انجام تکالیف شده و بین چند تکلیف تزاحم رخ می‌دهد.
وی با بیان اینکه تزاحم دارای ابعاد و احکام خاص بوده و بر طبق آن‌ها نظرات علما در فتاوای اصولی و فقهی متفاوت است، ابرازکرد: بسیار پیش می‌آید که انسان در زندگی روزمره و عادی خود، در موقعیتی قرار می‌گیرد که ناچار است از میان دو منفعت یا دو ضرر یکی را انتخاب کند. به عبارت دیگر وقتی انسان بر سر دوراهی قرار گرفته و نمی‌تواند هر دو را انجام دهد و ناچار است یکی را برگزیند در چنین حالتی عقل حکم به انتخاب راهی می‌کند که سود بیشتر و زیان کمتری را متوجه او یا افراد دیگر کند در این حالت فرد با عقل خود مهم تر را انتخاب می‌کند.
شوکتیان افزود: البته اهمیت این موضوع از آن جهت است که یک حکم ثانویه بوده و بسیاری از مشکلات را حل می‌کند در واقع تکلیفی که دریک زمان و مکان و شرایط به عنوان حکم اولیه واجب است همان تکلیف در زمان و مکان و شرایط دیگر به عنوان حکم ثانویه، حرام می‌شود، زیرا الان با امور دیگری مواجه شده که از نظر اسلام اهمیت بیشتری دارد. این عمل در منابع اصولی و فقهی به نام تزاحم مشهور است که علت عمده آن، عجز مکلف از انجام هر دو حکم در عالم خارج و عهده‌‌ی مکلف بیان شده است از این رو که نمی‌تواند هر دو را با هم انجام داده یا هر دو را ترک کند.
وی با اشاره به اینکه تزاحم مسأله نوظهوری نیست، ادامه داد: از زمان ائمه علیهم السلام اصحاب ایشان در هنگام ایجاد مشکلات فقهی سوالات خود را مطرح می‌کردند.
طلبه سطح سه حوزه علمیه خراسان با بیان اینکه تزاحم در مباحث فقهی و زندگی شخصی و اجتماعی دایره‌‌ی گسترده‌ای داشته و منشاء حل بسیاری از مشکلات می‌باشد، مورد توجه ویژه درحل مسائل فقهی است، تصریح کرد: بحث تزاحم احکام و مسائل مختلفی دارد که در مورد ابعاد آن دیدگاه‌های متفاوتی وجود دارد و نظرات علما در این موارد، گاه با یکدیگر متفاوت و منشاء صدور فتاوای مختلف در جزئیات است.
وی با اشاره به اینکه تزاحم به طور کلی شامل سه نوع امتثالی، ملاکی و حفظی می‌باشد، در پایان گفت: اگر چه که همه‌‌ی این موارد تزاحم نامیده می‌شود، اما تزاحمی که در کتب اصولی مورد قبول و استعمال و بحث علما بوده و منشأ حل بسیاری از مشکلات فقهی می‌باشد، اما بحث تحقیق در این پایان نامه، بررسی آراءعلما در مورد تزاحم امتثالی است.
بنابر گزارش روابط عمومی حوزه علمیه خراسان، تدوینگر این پایان نامه از راهنمایی حجت‌الاسلام والمسلمین مرتضی نوروزی و مشاوره حجت‌الاسلام والمسلمین محمدرضا علمی بهره برده است.
