تحولات دیجیتال در بانکداری اسلامی

هیئت خدمات مالی اسلامی به‌تازگی اقدام به انتشار نوزدهمین گزارش و مقاله تحقیقاتی خود در موضوع تحولات دیجیتال در بانکداری اسلامی کرد.

به گزارش شبکه اجتهاد، در گزارش (WP-19)، فعالیت‌های عملیاتی و رویکردهای نظارتی مربوط به چگونگی روند تحولات دیجیتال در مقوله بانکداری اسلامی در کشورهای عضو هیئت خدمات مالی اسلامی مورد بررسی قرار گرفته است.

بررسی وضعیت موجود، فناوری و تکنولوژی اتخاذ شده و منطق دیجیتال شدن بانک‌های اسلامی از مواردی هستند که به طور خاص در این گزارش بدان پرداخته شده است.

نکاتی همچون رویکردهای نظارتی، چالش‌ها، خطرات احتیاطی و پیامدهای ثبات مالی ناشی از دیجیتال شدن بانک‌های اسلامی نیز مورد توجه قرار گرفته است. یافته‌های این تحقیق حاکی از آن است که روند دیجیتال‌سازی در اکثر بانک‌های اسلامی همچنان در حال انجام است و توجه به این مقوله به ویژه از زمان شیوع و فراگیری بیماری کووید ۱۹ بیش از پیش بوده است.

از جمله موارد دیگری که در گزارش مذکور به عنوان دلیل برای دیجیتال‌سازی بانک‌های اسلامی مطرح شده، تقویت رقابت، افزایش کارایی عملیاتی و بهبود رضایت مشتری می‌باشد. در این راستا باید توجه داشت که به منظور دستیابی و بهبود فرآیند دیجیتال‌سازی بانک‌های اسلامی به زیرساخت‌های اصلی و فناوری‌هایی همچون کیف پول دیجیتال[۱]، کیف پول همراه[۲]، احراز هویت بیومتریک[۳]، رابط برنامه‌نویسی مصنوعی[۴] نیاز است.

نسخه الکترونیکی گزارش حاضر در وب سایت IFSB در دسترس عموم قرار دارد. علاقه‌مندان می‌توانند جهت دریافت اطلاعات تکمیلی اینجا کلیک نمایند.

آشنایی با هیئت خدمات مالی اسلامی (IFSB)

در دو دهه اخیر صنعت بانکداری و مالی اسلامی با سرعتی قابل توجه رو به رشد بوده است و در این دوره انواع گوناگونی از بانک‌ها، موسسات اعتباری غیربانکی، صندوق‌های مشترک سرمایه‌گذاری، نهادهای مالی و غیره بر اساس موازین شرعی در کشورهای اسلامی و غیراسلامی تشکیل شده و به فعالیت مشغول هستند. توسعه گسترده موسسات مالی اسلامی هر چند از یک سو فرصتی قابل توجه محسوب می‌شود، اما از سمت دیگر به دلیل وجود تفاوت‌های قانونی، حقوقی، فقهی و اجرایی بین کشورهای گوناگون، ممکن است یک چالش محسوب شود.

در واقع به دلیل تفاوت‌های موجود این احتمال وجود دارد که مدل‌ها و الگوهای اجرایی مختلف و متفاوتی از بانکداری و مالی اسلامی در کشورهای مختلف اجرا شود؛ که این پراکندگی‌ها و تفاوت‌ها می‌تواند در عمل مشتریان، سپرده‌گذاران و سرمایه‌گذاران بانک‌ها و موسسات مالی اسلامی را با چالش مواجه سازد.

با توجه به آنچه مطرح شد ایده استانداردسازی بانکداری و مالی اسلامی در سطح بین‌المللی مطرح شده و برخی موسسات در این زمینه تشکیل شده و فعالیت مشغول هستند که یکی از مهمترین آنها «هیئت خدمات مالی اسلامی» (Islamic Financial Services Board) است. این موسسه تلاش کرده است تا استانداردهایی اجرایی جهت برخی از مهمترین مسائل در صنعت بانکداری و مالی اسلامی ارائه دهد.

مهم‌ترین هدفی که ارائه‌کنندگان این استانداردها و اصول برای خود در نظر گرفته‌اند، یکسان‌سازی و یا حداقل‌ مشابه‌سازی تجربه اجرای بانکداری و مالی اسلامی و استخراج بهترین تجارب (Best Practice) می‌باشد. به عبارت دیگر، این مؤسسات تلاش می‌کنند بهترین شیوه‌های اجرایی ‌نمودن بانکداری و مالی اسلامی در بانک‌ها و موسسات مالی را استخراج نموده و جهت اجرا به این دسته از مؤسسات ارائه نمایند.

به لحاظ ساختاری هیئت خدمات مالی اسلامی متشکل از مجموعه‌ای از بانک‌های مرکزی و سازمان‌های نظارتی است که مقر آن در کشور مالزی می‌باشد. این هیئت در سال ۲۰۰۲ میلادی تشکیل شده و هدف آن تهیه استانداردها و رهنمودهای لازم برای تقویت سلامت و ثبات مالی در مؤسساتی است که خدمات مالی خود را در چهارچوب احکام شرعی اسلام ارائه می‌دهند. از دیدگاه این مرکز، مؤسسات مالی اسلامی حداقل شامل بانک‌ها و مؤسسات اعتباری (بازار پول)، بازار سرمایه و شرکت‌های بیمه‌گر می‌باشند.

با این تعریف، وظیفه و کارویژه هیئت خدمات مالی اسلامی، تکمیل‌ استانداردها و اصول کمیته بال برای بانک‌ها و مؤسسات مالی اسلامی است. به عبارت دیگر، این مؤسسه بخش‌های مرتبط با بانکداری اسلامی را به دستورالعمل‌های متعارف می‌افزاید. در این شرایط، مؤسسات مالی اسلامی می‌توانند در کنار استفاده از رهنمودهای بال، از رهنمودهای هیئت خدمات مالی اسلامی نیز بهره ببرند.

به لحاظ محتوا، هیئت خدمات مالی اسلامی در یک دهه فعالیت خود توانسته است محصولاتی کاربردی برای مؤسسات مالی اسلامی تولید نماید. مجموعه فعالیت‌های این مؤسسه در قالب ۱۹ استاندارد، اصول راهنما و نکات فنی ارائه شده است. عناوین برخی از این استانداردها عبارت است از: استانداردهای مدیریت ریسک، استانداردهای کفایت سرمایه، استانداردهای حاکمیت شرکتی، استانداردهای شفافیت، اصول راهنمای حاکمیت شرکتی برای مؤسسات بیمه اسلامی و استانداردهای نظارت شرعی.

به عنوان مثال، یکی از مهمترین استانداردهای منتشر شده توسط این مؤسسه که به لحاظ عملیاتی آثار مهمی برجا می‌گذارد، استاندارد نظارت شرعی است. عنوان اصلی این مجموعه که دهمین استاندارد ارائه ‌شده توسط مؤسسه می‌باشد، عبارت است از: «اصول راهنمای نظارت شرعی برای مؤسسات ارائه‌کننده خدمات مالی اسلامی». این مجموعه شامل ۹ اصل راهنما در نظارت شرعی می‌باشد که خود در قالب چهار بخش ارائه می‌شود. برخی از مباحث مطرح شده در این استاندارد عبارت‌اند از: ضوابط تشکیل و فعالیت شورای فقهی، ارتباط شورای فقهی با سایر بخش‌های بانک یا موسسه مالی، شفافیت و پاسخگویی و کنترل شرعی داخلی./ پورتال بانکداری اسلامی

—————————–

[۱] Digital Wallet

[۲] Mobile Wallet

[۳] Biometric Authentication

[۴] Artificial Programming Interface