شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
استفتائات جدید مطابق با فتوای رهبر معظم انقلاب از جمله «هدیه تمام اموال به یکی از فرزندان»، «دریافت قیمت روز در معامله نسیه»، «صندوق قرض الحسنه طلا»، «معاملات طلای آب شده»، «وضو با وجود درد چشم» و «انجام غسل با دستمال خیس» منتشر شد.
به گزارش شبکه اجتهاد، جدیدترین استفتائات (تیر و مرداد ۱۴۰۳) مطابق با فتوای حضرت آیت‌الله خامنه‌ای منتشر شد. متن ذیل، ۲۲ سؤال و جواب در موضوع عبادات و معاملات است که توسط بخش استفتائات دفتر مقام معظم رهبری پاسخ داده شده و به صورت ماهانه به‌روز رسانی می‌شود.
تصرف در مشاعات آپارتمانی
سؤال۱: در قوانین آپارتمان نشینی و تصرف در مشاعات، قانون در برخی از موارد، هرگونه تصرفی را منوط به رای اکثریت نموده است؛ ولو اقلیت ناراضی باشند. با توجه به قانون نامبرده، در جایی که تصرف در مشاعات موجب رفع خسارت شود مثلا ایزوگام پشت بام خراب شده و برخی به خصوص طبقات پایین حاضر به تعمیر نیستند، آیا رضایت آنها شرط است؟ آیا مبلغ خسارت را هم می‌شود از اقلیت ناراضی به نسبت دریافت کرد؟ همچنین در جایی که تصرف موجب خسارت نیست؛ ولی ارزش کالای مشاع را بالا می‌برد مثل نمای ساختمان و گذاشتن راه پله و آسانسور و اکثریت راضی به آن هستند، آیا مخالفت اقلیت تاثیر دارد؟ آیا می‌شود مبلغ هزینه را به نسبت از اقلیت گرفت؟
جواب: اگر قانونی در این زمینه بوده یا شرطی وجود داشته باشد که این تصرفات مطابق آن مجاز باشد، عدم رضایت دیگران تأثیری ندارد و این تصرفات جایز است؛ در غیر این صورت رضایت همه مالکان شرط است.
رعایت نکردن نوبت
سؤال۲: آیا رعایت نکردن نوبت و حق تقدم دیگران در صف نانوایی یا معاینه پزشکی و امثال آن، حرام است؟
جواب: اگر ظلم در حق دیگران محسوب شود، حرام است.
نگاه به زنان غیر مسلمان
سؤال۳: آیا نگاه به زنان غیر مسلمان در کشورهای خارجی با توجه به وضعیت پوشش آنها، اشکال دارد؟
جواب: نگاه به زنان غیر مسلمان (بدون لذت و خوف وقوع در حرام) اشکال ندارد اما بنابر احتیاط واجب نباید به مواضعی نگاه کند که به طور معمول آن را می‌پوشانند.
وضو با وجود درد چشم
سؤال۴: به دلیل عمل چشم، رساندن آب به آن ضرر دارد و برداشتن جبیره (پانسمان روی آن) نیز ممکن نیست، چگونه باید وضو گرفت؟
جواب: بقیه صورت را از بالا به پایین بشوئید و روی جبیرۀ چشم را به نیت وضو، دستِ تر بکشید و احتیاطاً تیمم نیز انجام دهید.
انجام غسل با دستمال خیس
سؤال۵: آیا با دستمال خیس یا اَبر اسفنجی می‌توان غسل کرد؟
جواب: در غسل، عضو باید شسته شود، اگر آب دستمال یا ابر اسفنجی به مقداری باشد که شستن صدق کند، اشکال ندارد.
وضو با وجود مانع
سؤال۶: اگر خانمی از لاکِ ناخن استفاده کند که پاک کردن آن برای وضو و غسل مشکل است؛ آیا می‌تواند وضو و غسل جبیره‌‌ای انجام دهد یا تیمم کند؟
جواب: در اعضای وضو یا غسل نباید عمداً و بدون ضرورت مانعی ایجاد کرد و اگر چنین کند و مانع را برطرف نکند، گناه کرده است و باید علاوه بر وضو یا غسل جبیره، تیمّم نیز انجام دهد و بعد از برداشتن مانع بنا بر احتیاط واجب، قضای نمازها را نیز بخواند. در ضمن آنچه عرفاً زینت محسوب می‌شود باید از نامحرم پوشانده شود.
نماز خواندن با لباس عکس دار
سؤال۷: آیا نماز خواندن با لباس‌هایی که روی آن نقش انسان یا حیوان قرار گرفته است ولی در زیرِ لباسی دیگر پوشیده شده، جایز است؟
جواب: جایز است، هرچند کراهت دارد.
صندوق قرض الحسنه طلا
سؤال۸: صندوق قرض الحسنه‌‌ای داریم که هر ماه همۀ اعضای صندوق، وجه نقد معادل طلا (به عنوان مثال یک گرم یا نیم گرم طلا) می‌پردازند و مجموع مبالغ جمع شده، به فردی که از طریق قرعه کشی انتخاب شده است، قرض داده می‌شود؛ معیار مبلغ قسط هر ماه نیز، ارزش گرم طلا در تاریخ مشخص است (مثلا ارزش یک‌گرم طلا در ۱۵ هر ماه)؛ آیا این نوع کارکرد در صندوق قرض الحسنه از نظر فقه و شرع مشکل دارد؟
جواب: اگر قرض مذکور، در قالب پول محقق شود (هر چند معادل قیمت طلا) برای پس گرفتن آن مبلغ، صرفا می‌توانند شرط کنند که علاوه بر اصل مبلغ، مقدار تورم (کاهش ارزش پول) را هم باید پس بدهد و شرط بیش از آن جایز نیست. اما اگر قرض، در قالب طلا محقق شود ( هر چند به این صورت که عین طلا قرض داده شود و قرض گیرنده در همان جلسه طلا را به پول نقد تبدیل کند یا به قرض گیرنده وکالت بدهند که طلا از طرف قرض دهندگان بخرد و بعد طلا را به عنوان قرض بردارد)، در وقت پس دادن می‌توان طلا یا با توافق طرفین، قیمت روز طلا را از قرض گیرنده مطالبه کرد.
پس گرفتن هدیه بعد از سال خمسی
سؤال۹: شخصی با قصد جدی به دیگری هدیه‌‌ای داده است اما بعد از سال خمسی، پشیمان می‌شود و آن را پس می‌گیرد؛ آیا باید خمس آن هدیه را بدهد؟
جواب: اگر هدیه را با درآمد بین سال تهیه کرده، به محض پس گرفتن باید خمس آن را بدهد.
وظیفه مکلف در قبال نمازهای قضا
سؤال۱۰: فردی نمی‌داند که از زمان بلوغ خود چه تعداد نماز قضا بر عهده دارد و به دلیل داشتن وسواس، تعداد زیادی را در نظر می‌گیرد و همین باعث شده که اصلاً برای خواندن نماز قضا اقدام نکند، تکلیف او چیست؟
جواب: می‌تواند به انجام تعداد نمازی که یقین دارد قضا شده، اکتفا کند و نسبت به تعداد مشکوک، وظیفه‌‌ای ندارد.
هدیه تمام اموال به یکی از فرزندان
سؤال۱۱: آیا شخص می‌تواند همه اموال خود را به یکی از فرزندانش هبه کرده و بقیه را از آن محروم کند؟
جواب: اگر موجب فتنه و اختلاف بین فرزندان شود، جایز نیست.
دریافت قیمت روز در معامله نسیه
سؤال۱۲: من مغازه دار هستم و برخی از مشتریان آشنا که از مغازه ام جنس می‌خرند، در دفتر یادداشت می‌کنم ولی زمان پرداخت پول آن را مشخص نمی‌کنیم؛ آیا من می‌توانم بهای جنس فروخته شده را هنگام تسویه، به قیمت روز از مشتری دریافت کنم؟
جواب: اگر معامله به صورت نقد و با تعیین قیمت، انجام شود و مشتری برای پرداخت قیمت مهلت بگیرد، دریافت بهای جنس به قیمت روز جایز نیست ولی فروشنده می‌تواند از خریدار، جبران کاهش ارزش پول را مطالبه کند مگر در مواردی که شرط شده باشد (ولو به نحو ارتکازی) که همان مبلغ تعیین شده پرداخت شود؛ اما اگر معامله به صورت نسیه انجام شود، چون زمان پرداخت مشخص نشده، معامله باطل است.
استفتائات مردادماه
حدود اطاعت از والدین
سؤال۱: آیا اطاعت از والدین بر فرزند واجب است؟
جواب: اطاعت از والدین به خودی خود واجب شرعی نیست ولی نباید مخالفت با پدر و مادر، موجب ناراحتی و اذیت قابل توجه آنان شود مثلاً با اظهار انزجار، راندن و طرد کردن آنها همراه گردد؛ البته اگر به ترک واجب یا انجام حرام دستور دهند، اطاعت از آنان به هیچ وجه جایز نیست.
اشتباه امام جماعت در قرائت
سؤال۲: اگر امام جماعت در تلفظ برخی از اذکار نماز اشتباه کند؛ آیا اقتدا به او یا ادامه دادن نماز جماعت به اقتداء وی صحیح است؟
جواب: اگر اشتباه وی در غیر قرائت حمد و سوره باشد، مانعی ندارد.
نحوۀ تقصیر زنان در ایام حج
سؤال۳: بر طبق نظر مقام معظم رهبری (مد ظله) “زنان حتما باید تقصیر کنند و برای آنان حلق کفایت نمی‌کند و احوط آن است که در تقصیر اندکی از مو و ناخن (هر دو ) را کوتاه کنند.” سؤال این است که این احتیاط واجب است یا مستحب؟
جواب: احتیاط مستحب است.
ملاحظه: ششمین عمل واجب حج و سوّمین عمل از اعمال منا، تقصیر (کوتاه کردن مو) یا حلق (تراشیدن سر) است.
شرط غسل برای نماز ذی قعده
سوال۴: آیا نمازی که در یکشنبه ماه ذیقعده روایت شده است را می‌توان بدون غسل انجام داد؟ به عبارت دیگر آیا غسل شرط صحت این نماز است؟
جواب: این نماز را بدون غسل هم می‌توان بجا آورد. غسل در اینگونه عبادات مستحبی شرط کمال است نه شرط صحت.
حکم نماز و روزه در وطن اصلی با وجود زندگی در محل دیگر
سؤال۵: زنی که به دلیل ازدواج و تبعیت از شوهر از وطن اصلی خود کوچ کرده و در شهر دیگری ساکن شده است:
۱ـ زمانی که برای دیدار پدر و مادر به وطن اصلی می‌رود، نماز و روزه اش چه حکمی دارد؟
۲ـ با توجه به این که بدون قصد اعراض از وطن خارج شده و چند سالی گذشته است؛ آیا حکمِ وطن، باقی است؟
جواب: به طور کلی زنی که به تبع شوهر در غیر وطن اصلی زندگی می‌کند و قصد اعراض از وطن نکرده است، چنانچه علم یا اطمینان ندارد که تا آخر عمر به وطن برنمی‌گردد بلکه احتمال می‌دهد هر چند پس از طلاق یا مرگ همسر که به آنجا برگردد، حکم وطن باقی بوده و نماز تمام است اما اگر تصمیم دارد یا می‌داند که در هر صورت به وطن برنمی‌گردد یا مدت زیادی (مثلا چهل، پنجاه سال) گذشته و در این مدت به ذهنش هم نیامده به آن جا برگردد، اعراض محقق شده و آنجا وطن او محسوب نمی‌شود و نماز شکسته است و روزه صحیح نیست.
سفرهای شغلی
سؤال۶: معلمی هستم که با توجه به کثرت سفر برای تدریس، نمازم را کامل می خوانم و روزه‌ام را میگیرم، اگر برای غیر درس، مثلا برای مداحی مجبور به سفر باشم، وظیفه‌ام نسبت به نماز و روزه چیست؟
جواب: اگر مداحی عرفا حرفه و شغل شما باشد (هر چند بدون اجرت)، در این سفر نیز نماز تمام بوده و روزه صحیح است و گرنه سفر شغلی نیست و حکم مسافر را دارید.
معاملات طلای آب شده
سؤال۷: حکم شرعی معاملات طلای آب شده که چیزی شبیه به بورس است و صرفاً بر اساس قیمت کنونی طلا است و مربوط به آینده نمی‌شود، چیست؟
جواب: اگر معاملات با قصد جدی و رعایت شرایط صحت معامله انجام می‌شود، یعنی بنای دو طرف در معامله بر این است که خریدار می‌تواند طلایی را که خریده است تحویل بگیرد و فروشنده با درخواست مشتری، طلایی را که فروخته است به او تحویل می دهد، اشکال ندارد؛ اما اگر معاملات صوری و صرفاً کسب سود بر اساس پیش بینی نوسانات قیمت طلا باشد، بنابر احتیاط واجب موجب ملکیت درآمد حاصل از آن نمی‌شود.
وضو با بدن خیس
سؤال۸: اگر اعضای وضو خیس باشد وضو صحیح است؟
جواب: مانعی ندارد البته جای مسح در سر و پا باید خشک باشد یا به قدری تر نباشد که رطوبت دست بر آن اثر نکند.
تبعیت زن از شوهر در وطن و قصد اقامت
سؤال۹: آیا زن در قصد اقامت ده روز یا قصد وطن تابع شوهر است، یعنی قصد شوهر برای اقامت ده روز یا اقامت مثلا ده سال به عنوان وطن در یک شهر، به طور قهری برای زن نیز محسوب می شود؟
جواب: اگر زن در انتخاب وطن، تابع اراده همسرش باشد، قصد شوهرش مانند قصد خود او محسوب شده و برای او کافی است. برای اقامت ده روز در سفر نیز، اطلاع او از قصد شوهرش مبنی بر اقامت ده روز، برای لزوم تمام خواندن نماز کفایت می کند؛ بلکه اگر مجبور به همراهی با شوهرش در مدت اقامت در آن جا باشد نیز حکم همین است.
نجاست و پاکی مرتد
سؤال۱۰: آیا مرتد (شخصی که از اسلام خارج شده)، نجس است؟
جواب: بستگی به آیینی دارد که به آن گرویده است؛ اگر جزء اهل کتاب شده باشد، پاک است وگرنه نجس است.
