شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
عضو شورای عالی حوزه علمیه خراسان گفت: امروزه در شبهاتی که به جان مردم افتاده است، می‌خواهند مقوله «تقلید» را زیر سؤال ببرند؛ در حالی که مسأله تقلید موضوع تازه‌ای نیست.
به گزارش شبکه اجتهاد، آیت‌الله مهدی مروارید شامگاه شنبه در چهارمین دوره همایش «افق فقاهت» که در محل مدرسه علمیه سلیمانیه برگزار شد، گفت: مسأله تفقه و فقاهت یکی از اساسی‌ترین مسائل در مکتب اسلام و به طور خاص در مکتب امامیه است. یعنی مسأله جدیدی نیست.
اجتهاد و فقاهت از مسائل ریشه دار اسلام است
استاد خارج فقه و اصول حوزه علمیه مشهد اظهار کرد: از همان ابتدای امر که پیامبر اکرم(ص) به رسالت مبعوث شدند، طبیعتا احکام و شرایع اسلام و احکام عملی‌ای که مردم با آن سروکار دارند، مطرح بود و هر حکمی که به پیامبر(ص) ابلاغ می‌شد، همه ارکان و شرایطش در آیات کریمه قرآن بیان نشده بود و خصوصیات آن‌ها از سوی وجود مقدس پیامبر(ص) همراه با اصحاب خاص شان و به ویژه امیرمؤمنان(ع) تبیین می‌شد.
وی افزود: اصحاب مأموریت داشتند که این احکام را به مسلمانان ابلاغ کنند و این احکام را به اطلاع مسلمانان نقاط مختلف و دوردست از مدینه برسانند چرا که مسلما دسترسی برای تشرف همه افراد به محضر پیامبر(ص) فراهم نبود. در نتیجه از همان ابتدا مبنا بر این بود که عده‌ای برای فقاهت آماده شوند و آیه شریفه «وما کان المؤمنون لینفروا کافه فلولا نفر من کل فرقه منهم طائفه لیتفقهوا فی الدین ولینذروا قومهم إذا رجعوا إلیهم لعلهم یحذرون» در خصوص کسانی که مأمور بودند احکام را از پیامبر(ص) بیاموزند، نازل شد.
بررسی تاریخی اصل اهتمام مسلمانان به فقاهت
آیت‌الله مروارید یادآور شد: در زمان ائمه(ع) نیز شرایط به گونه‌ای نبود که امکان دسترسی تمام شیعیان به معصومان(ع) فراهم باشد و همه بتوانند سؤالات دینی خود را از وجود مقدس ایشان بپرسند. مسائل تبیینی در آن زمان فراوان بود و مناطق دوردستی وجود داشت که امکان تشرف به محضر معصومان(ع) را نداشتند؛ از همین رو اصحاب ایشان به بیان روایات آن‌ها برای مردم می‌پرداختند.
عضو شورای عالی حوزه علمیه خراسان خاطرنشان کرد: راویان حدیث در زمان معصومان(ع) به دو دسته تقسیم می‌شدند؛ دسته اول فقهایی بودند که به نقل روایات می‌پرداختند و دسته دوم راویانی بودند که به مقام فقاهت نرسیده بودند. فقها افرادی بودند که نسبت به تشخیص شرایط گوناگون روایات تسلط داشته و عارف به لسان اهل بیت(ع) بودند. در نتیجه مسأله تقلید از علما نیز در همان زمان ائمه(ع) نیز مطرح بود.
شبهات روز نباید به تشکیک در مسأله اجتهاد و فقاهت منجر شود
نماینده آیت‌الله سیستانی در مشهد با اشاره به برخی شبهات مطرح شده تحت عنوان «فقدان سابقه تاریخی مسأله تقلید از مراجع»، تصریح کرد: امروزه در شبهاتی که به جان مردم افتاده است، می‌خواهند مقوله «تقلید» را زیر سؤال ببرند؛ در حالی که مسأله تقلید موضوع تازه‌ای نیست و برای نمونه امام رضا(ع) مردم را در مقام تعلم به یونس بن عبدالرحمان ارجاع می‌دادند تا از او استفتاء کنند و گاهی در خصوص برخی مسائل، اصحاب با یکدیگر اختلاف داشتند همانطور که امروز نیز اختلاف بین فقها مطرح است. این مسائل نباید سبب شود که در اصل اجتهاد و تقلید شک کنیم.
وی افزود: امروز تشکیکات فراوانی در این زمینه صورت می‌گیرد و اگر بخواهیم با حسن ظن به چنین تشکیک آفرینی‌هایی نگاه کنیم، باید آن را سادگی قلمداد کنیم؛ در غیر این صورت واضح است که جریاناتی قصد دارند فقاهت را تضعیف کنند چرا که احساس کرده اند کسی که می‌تواند در جامعه با حرف‌های غلط مقابله کند، فقها هستند، از همین رو می‌خواهند اساس فقاهت را زیر سؤال ببرند.
ارتباط مردم با حوزه‌های علمیه بر محور فقه استوار است
عضو شورای عالی حوزه علمیه خراسان گفت: حوزه‌ها همیشه بر مرکب فقاهت می‌چرخیده است و در طول تاریخ مکتب امامیه از زمان شیخ مفید و شیخ طوسی تا به امروز آن چه ارتباط مردم با حوزه‌های علمیه را برقرار ساخته، مسائل فقهی است؛ چرا که مردم در امور روزمره شان به فقه و احکام شرعی احتیاج دارند و طبیعی است که در اکثر ادوار شخصیت‌هایی مرکزیت پیدا می‌کردند و منشأ آثار سیاسی و اجتماعی می‌شدند که فقیه بودند. برای نمونه مرحوم میرزای شیرازی یک فقیه بود و جلوه ایشان جلوه فقاهتی بود و توانست خدمات فراوانی به اسلام کند.
وی تأکید کرد: فقاهت باید به طور چشمگیر و قوی پیگیری شود و با وجود اهمیتی که رشته‌های تخصصی گوناگون دارند، خدای ناکرده جهت گیری‌ها به سویی متمایل نشود که توجه به آن مسائل انسان را از فقاهت دور نگاه دارد چرا که مرکزیت با فقه است. بزرگانی مانند مرحوم امام(ره) و میرزای شیرازی نیز کسانی بودند که در درجه اول فقیه بودند.
تلاش در مسیر فقاهت واجب کفایی است
آیت‌الله مروارید یادآور شد: در فرمایشات امام(ره) و رهبر معظم انقلاب همواره تأکید بر محوریت فقه دیده می‌شود چرا که نقش فقیه نقش خاصی است و فقه هم دامنه وسیعی دارد و ما احتیاج فراوانی به آن داریم. واجب کفایی است که عده‌ای بروند اجتهاد پیدا کنند.
بنابرگزارش رسا، استاد خارج فقه و اصول حوزه علمیه مشهد در پایان خاطرنشان کرد: روایتی از امیرمؤمنان(ع) در بحار نقل شده است که فرمودند «علم را فراگیرید چرا که خداوند متعال به علم اطاعت می‌شود» چرا اگر می‌خواهیم خدا را اطاعت کنیم باید بدانیم راهی که می‌رویم مورد رضایت خداست یا خیر. آیا علمی که ما به واسطه آن حلال و حرام را تشخیص می‌دهیم، علمی جز علم فقه است.
