شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم (علیه‌السلام) از تجدید چاپ و عرضه مجموعه حدیثی فاخر «جوامع الکلام فی دعائم الاسلام عن طریق اهل‌البیت علیهم‌السلام» در ۱۸ جلد به زبان عربی خبر داد.
به گزارش شبکه اجتهاد، کتاب گران‌سنگ «جوامع الکلام فی دعائم الاسلام عن طریق اهل‌البیت علیهم‌السلام» تألیف علامه سیدمیرزا محمد بن شرف‌الدین علی الحسینی الموسوی الجزائری است و یکی از جامع‌ترین کوشش‌ها برای تبیین نظام اعتقادی و عملی اسلام ناب در پرتو معارف اهل‌بیت (علیهم‌السلام) به‌شمار می‌رود.
این کتاب حدیثی عظیم که به‌منزله دایره‌المعارفی علمی و مستند در حوزه معارف شیعی تنظیم شده است، با هدف ترسیم مبانی عقیده، عبادت، اخلاق و فقه در چارچوب مکتب اهل‌بیت علیهم‌السلام به نگارش درآمده است.
علامه جزائری در مقدمه کتاب، به روش اجتهادی خود اشاره کرده و تصریح می‌کند که در این اثر، آنچه مؤمن در حوزه اصول و فروع دین بدان نیاز دارد، با دقت در استنباط، بهره‌گیری از آثار و اخبار، و پاسخ‌گویی به شبهات و مفاسد گردآوری شده است. او هدف خود را از تألیف این مجموعه، تقرب الهی و رستگاری در روز واپسین عنوان کرده است.
نویسنده، این کتاب را نه بر مبنای تقلید از آثار پیشینیان، بلکه با رویکردی روشمند، تحلیلی، و مستند به منابع معتبر شیعه نگاشته است. روش او در تنظیم مطالب، بهره‌گیری از ساختارهای علمی نو و پرهیز از پراکندگی و اطناب است. زبان کتاب نیز ساده، روشن و در عین حال عمیق و فنی است؛ به‌گونه‌ای که برای استفاده محققان و عالمان حوزه معارف اسلامی بسیار مناسب و مفید خواهد بود.
ساختار اثر به‌گونه‌ای طراحی شده که خواننده بتواند با دسته‌بندی موضوعی و منطقی، به مباحث اصلی دین دسترسی پیدا کند. بخش‌های اصلی کتاب با عنوان «عقد» نام‌گذاری شده‌اند. هر عقد، شامل چند «سمط» و هر سمط، شامل چند «جوهره» است که هر یک به موضوع خاصی از معارف دینی اختصاص دارد. مؤلف برای هر منبع حدیثی رمزی خاص در نظر گرفته و با نشانه‌هایی مانند «صحیح»، «حسن» و «ثقه»، درجه اعتبار احادیث را نیز مشخص کرده و در موارد مختلف، با استفاده از عبارت «اقول»، به تحلیل‌های رجالی، لغوی، فقهی و تفسیری پرداخته است.
نکته مهم در مقدمه این کتاب، اشاره مؤلف به تفاوت شیوه او با کتاب مشهور «منتقی‌الجمان فی الأحادیث الصحاح و الحسان» اثر شهید ثانی (۹۵۹–۱۰۱۱ق) است. او با اینکه از ساختار کلی «منتقی‌الجمان» الهام گرفته، اما با نوآوری در مباحث و گسترش دایره موضوعات، اثری مستقل و گسترده‌تر پدید آورده است. از منظر مؤلف، گرچه دسته‌بندی جدید احادیث به صحیح، حسن و ثقه در ظاهر با روش سنتی متفاوت است، اما در حقیقت به یک مبنای واحد بازمی‌گردد و کاربرد آن هنگام تعارض اخبار آشکار می‌شود.
کتاب «جوامع الکلام» شامل یک مقدمه مفصل در ۲۴ مسئله درباره علم رجال و درایه‌الحدیث است که مبنای علمی اثر را توضیح می‌دهد. در ادامه، چندین عقد به مباحث گوناگون اعتقادی، فقهی و اخلاقی می‌پردازد و در پایان نیز یک خاتمه تکمیلی بر کتاب افزوده شده است. تلاش مؤلف در این کتاب، ارائه الگویی جامع از معارف شیعی است که هم به سنت روایی وفادار است و هم رویکرد تحلیلی و استنباطی دارد.
این مجموعه حدیثی، یکی از معدود آثار جامع در حوزه معارف اهل‌بیت علیهم‌السلام است که تلاش می‌کند علاوه بر نقل حدیث، به تحلیل و تبیین آن نیز بپردازد. ارزش این کتاب نزد علما به اندازه‌ای است که آیت‌الله مرعشی نجفی در یادداشتی که بر نسخه‌ای از این اثر نوشته، توصیفی درخور و مختصر از مؤلف و کتاب ارائه کرده و آن را ستوده است.
مجموعه ۱۸ جلدی «جوامع الکلام فی دعائم الاسلام عن طریق اهل‌البیت علیهم‌السلام» توسط انتشارات پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم (علیه‌السلام) تجدید چاپ شده و در دسترس پژوهشگران معارف دین قرار گرفته است.
این کتاب به‌عنوان اثری مرجع و منسجم، منبعی غنی برای محققان، فقیهان، و پژوهشگران حوزه معارف شیعی محسوب می‌شود که علاوه بر ارزش علمی بالا، الگویی ممتاز از کوشش برای نظام‌سازی معرفتی در چارچوب سنت اهل‌بیت (علیهم‌السلام) است.
