لزوم بازطراحی مدل سبک آرمانی در «شهر اسلامی»

متاسفانه در زمینه نظریه آرمان شهر، تنها بر نگاه چند فیلسوف قدیم تمرکز کرده‌ایم در حالی که با نگاه به قرآن و با بهره‌گیری از علوم و با توجه به پیچیدگی‌های اقتصادی و رابطه پیچیده سیاست، اقتصاد و فرهنگ باید نظریه آرمان شهر اسلامی و نیز مدل و سبک زندگی بر اساس آرمان شهر اسلامی را ارایه کنیم.

به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین احمد مبلغی عضو مجلس خبرگان رهبری، در دیدار با اعضای انجمن اقتصاد مدیریت شهری اظهار کرد: برای اصلاح اقتصاد یک کشور در مرحله اول باید فرهنگ اقتصاد شهری تعریف، و سپس ایجاد گردد.

رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس با اشاره به این که همواره شهر در نگاه تمدن گرایان و فلاسفه جایگاه اساسی داشته است، بیان داشت: در ادبیات تمدنی، فلسفی و اجتماعی شهر به عنوان یک مجموعه پر قابلیت که می‌تواند انسان‌ها را با نظم، قانون، فرهنگ، رویه، منش و الگوی خاص در مسیر یک جامعه متعالی قرار دهد، تلقی شده است.

وی ادامه داد: فیلسوفان بزرگ وقتی می‌خواستند یک “جامعه انسانی آرمانی” را تبیین کنند، نقطه واجد شرائط و کانونی چنین جامعه‌ای را شهر می‌انگاشتند و این آرمان را در ظرف شهر قابل تحقق می‌دیدند و از اینجا واژه آرمان شهر پدید آمد.

مبلغی گفت: درست است که امروز در برش‌های جغرافیایی مرزهای کشوری و منطقه‌ای مطرح هستند، ولی این شهر است که نقطه کانونی جهت طراحی مدل و سبک زندگی را تشکیل می‌دهد.

استاد حوزه علمیه قم گفت: شهر، نماد هویت فرهنگی صاحبان آن است که روابط اجتماعی را بین خود در آن برقرار کرده‌اند. حتی می‌توان گفت هر اندازه که جوامع بیشتر به سمت جهانی شدن به پیش روند، نه تنها از جایگاه شهر در آن‌ها فروکاسته نخواهد شد بلکه اهمیت کانونی آن نیز بیشتر می‌شود و لذا امروز کشورها را از نظر شیوه و پیشرفت زندگی با شهرهای آن‌ها شناخته می‌شوند.

تبلور شاخصه‌ها و راهبردهای یک اقتصاد شهری موفق و آرمانی

مبلغی با اشاره به این که در ادبیات قران، بر واژه “قریه” تمرکز شده است و این قریه در ادبیات دینی (بلکه در لغت عرب) به معنای روستا نیست، گفت: آیه ۱۱۲ سوره نحل”وَضَرَبَ اللَّه مَثَلًا قَرْیه کَانَتْ آمِنَه مُطْمَئِنَّه یأْتِیهَا رِزْقهَا رَغَدًا مِنْ کُلّ مَکَان فَکَفَرَتْ بِأَنْعُمِ … ” انعکاس دهنده یک شهر آرمانی است که به دلیل کفر و کفران دچار هبوط شدند.

 وی با بیان این که از کلمه ضرب الله… در این آیه به دست می‌آید که قریه مورد نظر در این آیه ابتدا در یک وضع آرمانی قرار داشته است، گفت: تمرکز آیه (یأْتِیهَا رِزْقهَا رَغَدًا مِنْ کُلّ مَکَان) بر آنچه امروز اقتصاد شهری خوانده می‌شود، به وضوح به دست می‌آید.

مبلغی با اشاره به این که محورِ اقتصاد آرمانی مورد نظر در این آیه، “رغد” است، گفت: از آنجا که در لغت “عیش رغد” به زندگی گوارا گفته می‌شود، به دست می‌آید: که نسخه‌ای که این آیه برای زندگی می‌پیچید، یک زندگی بخور و نمیر نیست؛ بلکه زندگی است که گوارا و بدون رنج باشد.

استاد خارج فقه حوزه علمیه قم گفت: در همین آیه بر دو وصف “مطمئنه” و “آمنه” (آسوده خاطری و در امن و امان بودن) تاکید شده است، بنابر این، آیه به اقتصادی برای شهر نظر دارد که محور توجه در آن، زندگی گوارا است و نه یک زندگی سخت و پرمرارت، و به تعبیر دیگر، اقتصادی که به سمت ایجاد عیش رغد و گوار گام بر دارد.

 مبلغی یادآور شد: بر اساس این آیه، اقتصاد باید به سمت برقراری تبادل یک شهر با شهرهای دیگر گام بردارد، و این از “یأْتِیهَا رِزْقهَا رَغَدًا مِنْ کُلّ مَکَان” به دست می‌آید؛ زیرا مکان‌های دیگر هنگامی حاضرند که کالاهای خود را در اختیار یک شهر بگذارند که تبادل و تعامل با آن برقرار کنند و از اینجا می‌فهمیم که بر اساس قرآن شهری مطلوب است که در زمینه تبادل اقتصادی، فعال عمل کند.

وی ادامه داد: از شاخصه‌های اقتصاد شهری مطلوب، آرامش است، و طبیعتا اقتصادی می‌تواند چنین باشد که بتواند روی پای خود بایستد و از اینجا اقتصاد مقاومتی معنی خود را باز می‌یابد؛ چه آن که اقتصادی که تحریم آن را از پای درآورد با آرامش همراه نیست.

ضرورت طراحی سبک زندگی مبتنی بر آرمان شهر اسلامی

مبلغی با اشاره به این که در زمینه آرمان شهر اسلامی چند مرحله پیش رو داریم، گفت: این مراحل عبارتند از: ارایه “نظریه آرمان شهر اسلامی”، طراحی “سبک زندگی بر اساس آرمان شهر اسلامی”، برنامه ریزی و در آخر سر عملیات اجرایی کردن آن سبک.

رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس در خصوص نظریه آرمان شهر و مدل و سبک زندگی مبتنی بر آن، گفت: متاسفانه در زمینه نظریه آرمان شهر، تنها بر نگاه چند فیلسوف قدیم تمرکز کرده ایم در حالی که با نگاه به قرآن و با بهره گیری از علوم و با توجه به پیچیدگی‌های اقتصادی و رابطه پیچیده سیاست، اقتصاد و فرهنگ باید نظریه آرمان شهر اسلامی و نیز مدل و سبک زندگی بر اساس آرمان شهر اسلامی را ارایه کنیم.

عضو مجلس خبرگان رهبری ادامه داد: به تعبیر دیگر باید ابتدا بدانیم که آرمانشهر، بنیه‌ها و مولفه‌های آن چیست، سپس سبک زندگی را بر اساس آن ارائه نماییم.

 وی گفت: نسخه پیچیدن برای سبک زندگی بدون در دست داشتن نظریه آرمان شهر اسلامی، اقدامی ناقص، و فاقد انسجام است و نیز سبک زندگی در شهر اسلامی با توجه به زندگی متداخل و چند لایه و پیچیده امروز باید انجام گیرد.

مبلغی گفت: یک شهر آرمانی باید بتواند از نظر فرهنگی دارای جاذبه‌های گردشگری، و از نظر زیستی دارای ارتباط پویا و حیاتبخش با محیط زیست و از نظر بهره مندی از مواهب طبیعت، دارای چارچوب رعایت کننده نسبت به عدالت باشد و حقوق شهرهای دیگر را نخورد و دارای روابط عادلانه با آن‌ها باشد.

استاد خارج فقه حوزه علمیه قم در پایان خاطرنشان ساخت: برخی از مفاهیم در زمینه اقتصاد شهری باید بازتعریف و باز فهم شوند؛ به عنوان نمونه، مفهوم اسراف را با استفاده از منطق دین، به گونه‌ای بازسازی و بازتعریف کنیم که هم از یک طرف، قابلیت پیاده شدن در شرائط دنیای امروز را پیدا کند و هم از طرف دیگر کارامدی‌های مورد نظر اسلام را در جامعه از خود نشان دهد.