شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
استاد جامعه الزهرا (س) گفت: رهبر معظم انقلاب به عنوان یک صاحب نظر این مسئله را به طور صریح در یک اجتماع بیان کردند که با ادله قاطع می‌توان از این نظریه دفاع کرد و ادله افرادی که قائل هستند مرجع تقلید بودن اختصاص به مردان دارد را رد کرد.
به گزارش شبکه اجتهاد، دکتر خدیجه هاشمی استاد جامعه الزهرا (س) عنوان کرد: زمانی که رهبر معظم انقلاب در دیداری که در آستانه ولادت حضرت زهرا (س) با اقشار مختلف بانوان دارند مسئله‌ای را مطرح می‌کنند یعنی آن مسئله اهمیت فراوانی دارد و میتواند در برنامه ریزی‌های کلان جامعه اسلامی تأثیرگذار باشد.
وی با بیان اینکه رهبر معظم انقلاب یکی از اثراتی که انقلاب اسلامی در جامعه داشته است را مطرح کردند که انقلاب اسلامی باعث شد بانوان به جایگاه‌های علمی برسند که بتوانند نمود و بروز آشکاری در جامعه داشته باشند. رهبر معظم انقلاب در سخنرانی مطرح کنند که بانوان می‌توانند در مسائل مخصوص خودشان از بانوان تقلید کنند؛ یعنی انقلاب اسلامی به گونه‌ای بوده است که امروز می‌توانیم در جامعه الگویی از زنان مجتهد را به عنوان مرجع دینی معرفی کنیم.
استاد جامعه الزهرا (س) تأکید کرد: این امر یک نظریه خاص و جدید نیست؛ بلکه در طول تاریخ مطرح بوده است و فقها و علما همواره در رابطه با شرایط کسی که اهلیت فتوا و رجوع دارد بحث کردند. یکی از شرایطی که علمای متأخر از علامه حلی در رابطه با آن بحث کردند شرط رجل بودن است این مباحث نشان می‌دهد که این نظریه امر جدیدی نیست امام انقلاب اسلامی سبب شده است که امروز در جامعه مطرح شود.
وی با بیان اینکه شرط رجل بودن مرجع تقلید یک بحث دقیق علمی است که در کتب فقهی به آن پرداخته شده است، تصریح کرد: برخی بیان می‌کنند که نظریه رهبر معظم انقلاب مخالف نظر مشهور است که با این سخن اعتراف می‌کنند که این مسئله نظریه جدیدی نیست و در فقه ما بوده است و رهبر معظم انقلاب به عنوان یک صاحب نظر این مسئله را مطرح کردند.
هاشمی اضافه کرد: در رابطه با تقلید از بانوان دو نظریه وجود دارد که نظریه مشهور بیان می‌کند که یکی از شرایط مرجع تقلید «رجل بودن» است. این گروه با استناد به دو دلیل این نظریه را مطرح می‌کنند. دلیل اول آیات قرآنی مبنی بر برتری مرد به زن است. دلیل دوم روایاتی مانند عمر بن حنظله و ابی خدیجه است که وقتی به امام معصوم (ع) رجوع کردند امام از عبارت رجل منکم و منکم (مردانی از شما) استفاده کردند به همین خاطر استناد می‌کنند که مرد بودن موضوعیت دارد.
پژوهشگر حوزوی افزود: برخی از متأخرین و متفکرین جامع‌العلوم مانند شهید مطهری و آیت‌الله جوادی آملی این نظریه را نپذیرفته‌اند که نشان می‌دهد مخالفت با نظریه مشهور اختصاص به رهبر معظم انقلاب ندارد و نظریه اجماعی است.
مراحل تحقق مرجع تقلید
وی گفت: برای تحقق مرجع تقلید سه مرحله اجتهاد، صدور فتوا و امکان رجوع به آن برای تقلید باید سپری شود؛ مرحله اول اجتهاد است که در این امر شبهه‌ای وجود ندارد و همه پذیرفته‌اند که زنان می‌توانند به مرحله اجتهاد برسند. مرحله دوم صدور فتوا و استخراج حکم است که این امر نتیجه اجتهاد است و در این نیز اختلاف نظری وجود ندارد و همه پذیرفته‌اند که زنان می‌توانند فتوا بدهند.
استاد جامعه الزهرا (س) ادامه داد: مرحله سوم این است که آیا حکمی که بانوان استخراج کردند اثر عملی دارد و کسانی می‌توانند از حکم او استفاده کنند و به او به عنوان یک مرجع علمی، دینی و شرعی مراجعه کنند و شارع رجوع ما را به او جایز می‌داند یا خیر؟ که در این مرحله اختلاف نظر وجود دارد.
وی بیان کرد: رهبر معظم انقلاب به عنوان یک صاحب نظر این مسئله را به طور صریح در یک اجتماع بیان کردند که با ادله قاطع می‌توان از این نظریه دفاع کرد و ادله افرادی که قائل هستند مرجع تقلید بودن اختصاص به مردان دارد را رد کرد.
ادله امکان ارجاع به زنان
هاشمی اضافه کرد: در این زمینه می‌توان به نظریه شهید مطهری استناد کرد که یکی از ادله جواز تقلید سیره عقلا است. بنای عقلاً بیان می‌کند که تقلید از باب رجوع جاهل به عالم است یعنی عقل حکم می‌کند برای حل یک مسئله مجهول باید به عالم رجوع کنیم و شرع نیز بر این امر صحه گذاشته است. ادله در این جا مطلق هستند و قابلیت تطبیق بر هر عالمی دارد به همین خاطر تفاوتی بین زن و مرد نیست.
ادله روایی
وی افزود: امام حسن عسکری (ع) درباره علما فرمودند: «وَاَمّا مَنْ کانَ مِنَ الفُقَهاءِ صَائِنا لِنَفْسِهِ حافِظاً لِدینِهِ مُخالِفاً لِهَواهُ مُطیعاً لِاَمرِ مَولاهُ فَلِلْعَوامِ اَنْ یُقَلِّدُوهُ؛ هر یک از فقها که بر نفس خود مسلّط باشند و دین خود را حفظ کنند و با هوای نفس خود مخالفت ورزد و امر خدا را اطاعت کند، بر همگان واجب است که از او تقلید نمایند». این روایات قابلیت تطبیق بر هر عالمی اعم از زن و مرد را دارد.
ادله قرآنی
استاد جامعه الزهرا (س) با اشاره به آیه «فسـلوا اهل الذکر ان کنتم لاتعلمون؛ اگر نمی‌دانید از اهل اطلاع سؤال کنید.» اظهار کرد: از این ادله می‌توان نظریه قائلین لزوم تقلید از مرد را رد کرد؛ زیرا اهل ذکر اطلاق دارد و شامل زن و مرد می‌شود و باید بررسی کرد که چه کسی این شرایطی را دارد.
احاطه بر علم و موضوع
وی بیان کرد: رهبر معظم انقلاب بر اساس این دیدگاه فرمودند وقتی زنی با تلاش به درجه علمی می‌رسد که اعلم‌تر از دیگر است هم به خاطر این که احاطه علمی دارد و برای او کشف حقیقت شده است و هم برای اینکه احاطه بر موضوع دارد و برای او به عنوان زن ملموس‌تر است امکان تطبیق قاعده علمی برای آن موضوع برای او دقیق‌تر انجام می‌گیرد به همین خاطر رهبر معظم انقلاب فرمودند در برخی از مسائل خانم‌ها می‌توانند مرجع تقلید شوند.
هاشمی اضافه کرد: سیره عقلایی نیز بیان می‌کند وقتی در رابطه با موضوع خارجی مانند سردی، زبری، مزه یک میوه و… بحث می‌شود و آن را توصیف می کنیم این امر برای کسی که آن را لمس کرده باشد یا مزه را امتحان کرده باشد بهتر میتواند توصیف را درک کند.
شواهد تاریخی ارجاع به زنان
وی با بیان اینکه این نظریه میتواند منشأ خیرات و برکات زیادی باشد از جمله اینکه بانوان اهتمام بیشتری به درس فقه داشته باشند، گفت: مرجعیت زنان در طول تاریخ سابقه دارد ازجمله اینکه وقتی گروهی برای سؤال نزد امام موسی کاظم (ع) آمدند و ایشان در خانه نبودند. حضرت معصومه (س) به جای ایشان پاسخ دادند و زمانی که امام موسی کاظم (ع) پاسخ سؤالات را دیدند فرمودند «فداها ابوها»
پژوهشگر حوزوی ادامه داد: همچنین روایاتی وجود دارد که امامان برخی از مراجعاتی که به آن‌ها برای سوال می‌شده است را به زنان عالمه (مانند مادر امام کاظم علیهم السلام) ارجاع می‌دادند. این روایات نشان می‌دهد که مانعی برای زنان در این زمینه وجود ندارد و میتواند به جایگاه علمی برسد که مرجع و منبع رجوع علمی و شرعی شود.
وی افزود: زنان می‌توانند امام جماعت برای زنان باشند این یک نوع رجوع به زن است که مصداق شرعی دارد. وقتی یک زن می‌توان در جامعه امام جماعت باشد در مراتب بعدی زمانی که به درجه علمی برسد که مرجع تقلید باشد.
استاد جامعه الزهرا (س) با تأکید بر اینکه نظریه رهبر معظم انقلاب نظریه سیاسی نیست که حساسیت یا شائبه‌ای در جامعه ایجاد کند و اگر فردی مخالفت می‌کند مخالفت علمی است که در همه مباحث علمی امکان دارد، یادآور شد: باید مراقبت کنیم برخی از این نظریه سو استفاده نکنند. این نظریه این گونه نیست که اجازه علمی داده شده باشد که هر کسی هر نظری را ابراز کرد مجتهده است و باید پیروی کرد. باید در این زمینه آسیب شناسی صورت بگیرد و متفکرین اعم از زن و مرد و مجامع علمی چارچوبی برای آن بیان کنند تا هر کسی درسی را در موضوعی تدریس می‌کند تصور نکند میتواند در آن اجتهاد کند.
وی گفت: چارچوب مجوز برای فتوا دادن اختصاص به بانوان ندارد بلکه از مسلمات جامعه است که وقتی فردی ادعایی دارد باید برای آن دلیل و مدرکی ارائه کند. محدثین و راویان برای نقل یک روایت نیاز به اجازه اساتید داشتند یعنی استادی باید تأیید می‌کرد که این شخص فهم و درک روایی دارد و میتواند روایت را نقل کند. وقتی نقل یک روایت عینی نیاز به صلاحیت و اجازه دارد به طریق اولاً در اجتهاد سیر سخت گیرانه تری وجود دارد و جامعه فقهی و اسلامی ادعای هر کسی را مبنی بر اجتهاد نمی‌پذیرفته است.
هاشمی اظهار کرد: در عصر حاضر نیز جوامع حوزوی می‌توانند بر اینکه سو استفاده‌ای صورت نگیرد چارچوبی را مشخص کنند تا سو استفاده‌ای صورت نگیرد. یا سیری که در فقهای گذشته بوده است که علما خودشان در این زمینه ورود نمی‌کردند بلکه آثار علمی آنان باعث می‌شد در جامعه مطرح شوند را یادآوری کنند.
وی با اشاره به اینکه رهبر معظم انقلاب فرمودند که زنان ما در برخی مواقع باید وارد سیاست شوند، اضافه کرد: در مسئله قضاوت نیز به همین صورت است ادله‌ای که برای مرد بودن قاضی ارائه می‌شود همان ادله برای مرجعیت است. امروزه عرصه مباحث علمی باز است و نظریه پردازان موافق و مخالف می‌توانند ادله خود را مطرح کنند تا مورد بررسی قرار بگیرد.
استاد جامعه الزهرا (س) تاکید کرد: پنجره‌ای که برای حضور زنان در عرصه‌های مختلف باز شده است به این معنا نیست که هر کسی وارد این جایگاه شود بلکه باید بررسی شود و افراد دارای اهلیت وارد عرصه شوند.
منشور زن در اسلام
وی با بیان اینکه منشور حقوق زن در اسلام همان جایگاه خلقت زن است، عنوان کرد: منشور زن در اسلام به معنای این است که جایگاه خلقت زن را بررسی و تبیین کنیم. رهبر معظم انقلاب در سخنانشان با اشاره به آیات قران فرمودند که زن و مرد مکمل یکدیگر هستند.
پژوهشگر حوزوی ادامه داد: خداوند زن و مرد را به عنوان موجودی که بالقوه شرایط رسیدن به کمال را دارند خلق کرده است و این همان منشور زن در اسلام است که یک زن میتواند جایگاه والای تکامل از لحاظ علمی و… را با توجه به نوع خلقتش به دست بیاورد.
وی با بیان اینکه زن و مرد بر اساس نوع خلقتشان وظایفی را به عهده دارد و این به معنای نقص یا کمال زن یا مرد نیست، گفت: در دعوت به اسلام تفاوتی بین زن و مرد نبوده است و اولین زن مسلمان حضرت خدیجه (س) و اولین مرد مسلمان حضرت علی (ع) بوده است.
استاد جامعه الزهرا (س) اظهار کرد: رهبر معظم انقلاب با بیان کلید واژه منشور زن در اسلام خواستند که به جایگاه زن در خلقت و در اسلام پرداخته شود و نشان داده شود ویژگی‌های فردی و شخصی که زنان دارد هیچ مانعی برای زنان نیست و زنان پایین‌تر از مردان نیستند.
وی بیان کرد: رهبر معظم انقلاب با بیان این عبارت امر کردند که این مباحث در جامعه ما باز شود. اگر این مباحث در جامعه مطرح و محقق شود مسائلی مانند یک شعار ساده مانند زن، زندگی، آزادی نمی‌تواند در جامعه باعث آشوب شود. این اتفاقات تبعات اهمال ما در بیان این مسائل است.
ایده زوجیت
هاشمی عنوان کرد: رهبر معظم انقلاب در سخنانی فرمودند که حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها خانه دار بود. ایشان با این عبارت می‌خواستند بیان کنند که یکی از وظایف زن خانه داری است اما ما بر روی این موضوع کار نکردیم. امروز عده زیادی حتی برخی از متشرعین شأن کارهای خدماتی را بالاتر از خانه داری زنی می‌دانند که عالمه است.
وی گفت: خانه داری بزرگ‌ترین جایگاه زن است و هیچ منافاتی با حضور زن در اجتماع، سیاست، علم و… ندارد. خداوند جایگاه ارزشمندی برای زن قرار داده است. زن مدیر خانه و جامعه است و اگر زن نتواند مدیریت را به درستی انجام دهد همه فعالیت‌های مرد لغو و هدر خواهد شد.
پژوهشگر حوزوی اضافه کرد: حضور زن در اجتماع و خانه داری تقابلی با هم ندارد بلکه عقل در برخی مواقع می‌گوید اهم و مهم صورت بگیرد که در هر زمانی چه اقدامی باید صورت بگیرد؛ در چه زمانی باید خانه داری کند و به امور خانه و خانواده بپردازد و در چه زمانی باید حضور فعال در اجتماع داشته باشد و گاهی در این زمینه نیاز به اجازه همسر نیز ندارد.
وی یادآور شد: گاهی ممکن است به دلایلی مانند سنت غلط یا عدم آگاهی این اهم و مهم تحت تاثیر عواملی قرار بگیرد. رهبر معظم انقلاب با بیان این مساله خواستند که خواص جامعه در این زمینه فعالیت کنند و اهم و مهم را تبیین کنند. گاهی ممکن است فرزند آوری دارای اهمیت باشد و گاهی حضور در عرصه‌های اجتماعی.
استاد جامعه الزهرا (س) تاکید کرد: در طول تاریخ هیچ گاه بین خانه داری و فرزندآوری و سایر مباحث دینی، سیاسی و حضور در اجتماع تقابلی وجود نداشته است بلکه باید به اهم و مهم توجه شود حضور زنان به عنوان مجتهد نیز بیانگر همین امراست.
وی عنوان کرد: اگر منشور زن در اسلام تبیین شود بسیاری از مسائل و مشکلاتی که ممکن است ناشی از دید برتری مرد بر زن در جامعه اسلامی یا سایر جوامع است برطرف شود و زمینه رسیدن تکامل زن و مرد فراهم شود و بانوان با رعایت جنبه های زنانگی حضور داشته باشند.
هاشمی گفت: زن حقیقت متفاوتی از مرد دارد. زن بر اساس منشور زن در اسلام در عین حجب، عفافی که باید داشته باشد مانعی برای رسیدن به بلوغ و کمال انسانیت، علمی، عملی، سیاسی و… ندارد و این را باید با صدای بلند و رسا و با ادله به جوامع تفهیم و تبیین کنیم و نگاه ویژه دین به زن را در تمام ملل مطرح کنیم تا جایگاه فعلی زن در دنیا که بسیار پایین است را ارتقا بدهیم.
استاد جامعه الزهرا (س) بیان کرد: باید فرمایشاتی که رهبر معظم انقلاب برای نیمی از افراد جامعه داشتند توسط متفکرین تبیین شود تا ان شاالله بتوانیم در حد خودمان این منویات را عملی کنیم./ حوزه نیوز
