شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
آیت‌الله سیدهاشم رسولی محلاتی (ره) یکی از شخصیت‌هایی است که علیرغم مسئولیت‌های طولانی در دفتر امام خمینی (ره) و رهبری معظم انقلاب اسلامی و دیگر مسئولیت‌های خرد و کلان، حقیقتاً یک زندگی و حیات علمی داشت و انتشار بیش از یکصد اثر از ایشان در طول این سالها حاکی از همین حیات علمی است.
شبکه اجتهاد: در توصیف علم و دانش و طلب علم در بیان پیامبراکرم (ص) و ائمه هدی (ع) سخن بسیار است، پیامبر گرامی فرمودند: «کُنْ عَالِماً أَوْ مُتَعَلِّماً أَوْ مُسْتَمِعاً أَوْ مُحِبّاً لَهُمْ وَ لاَ تَکُنِ اَلْخَامِسَ فَتَهْلِکَ» یعنی دانشمند باش یا دانشجو یا از شنوندگان مباحث علمی باش یا دوستدار اهل دانش باش و غیر از اینها درحالت پنجمی نباش که هلاک و نابود می‌شوی!
همچنین حضرت امام علی (ع) فرمودند: «لاحجاب بین طالب العلم و الجنه الاالروح، فان خرج الروح دخل الجنه» یعنی میان شخص طالب دانش و بهشت، هیچ حایل و مانعی نیست جز روح، پس چون روح هنگام مرگ از کالبد مادی و جسمی مفارقت کند، شخص وارد بهشت می‌شود!
آیت‌الله سیدهاشم رسولی محلاتی یکی از شخصیت‌هایی است که علیرغم مسئولیت‌های طولانی در دفتر امام خمینی و رهبری معظم انقلاب اسلامی و یا مسئولیت‌هایی چون نماینده ولی‌فقیه در بنیاد مسکن و یا ریاست شورای سیاستگذاری ائمه جمعه و دیگر مسئولیت‌های خرد و کلان، حقیقتاً یک زندگی و حیات علمی داشت و انتشار بیش از یکصد اثر از ایشان در طول این سالها حاکی از همین حیات علمی است.
ایشان که متولد ۸ اسفند ۱۳۰۸ هستند از سن دوازده سالگی یعنی در سال ۱۳۲۰ وارد حوزه علمیه قم شد و تا یکسال بعد از تبعید حضرت امام به ترکیه یعنی در سال ۱۳۴۴ از قم به تهران مهاجرت کرد. در مدت زمانی که در قم بود ابتدا در محضر پدر بزرگوارشان مرحوم آیت‌الله سیدمحمد رسولی محلاتی که از شاگردان مرحوم آیت‌الله شیخ عبدالکریم حائری بودند، تلمذ کرد و پس از آن رسائل و مکاسب را در نزد مرحوم آیت‌الله سیدمحمدرضا گلپایگانی و کفایه را نیز در نزد مرحوم آیت‌الله مجاهدی تبریزی و همچنین آیت‌الله سیدمحمدباقر طباطبایی سلطانی فرا گرفت.
سیدهاشم رسولی پس از دروس سطح مدت ۷ سال در درس خارج مرجع بزرگ مرحوم آیت‌الله سیدحسین بروجردی شرکت می‌کند و همچنین به مدت ده سال در درس خارج فقه و اصول حضرت امام خمینی که صبح‌ها و عصرها در مسجد سلماسی تشکیل می‌شدند، شرکت جست و هم‌بحث‌های ایشان هم در این سالها بزرگانی چون مرحوم شهید آیت‌الله حاج‌آقا مصطفی خمینی و حضرات آیات: محمد فاضل لنکرانی، فضل‌الله محلاتی، ابوالقاسم خزعلی، محمدی گیلانی، سیدجواد علم‌الهدی و دیگران بوده‌اند.
پس از مهاجرت به تهران نیز در درس‌های مرحوم آیت‌الله سیداحمد خوانساری در تهران شرکت می‌کردو در ایامی هم که بطور کوتاه در نجف اقامت داشت از محضر درس بزرگانی چون حضرات آیات عظام؛ سیدمحسن حکیم، سیدمحمود شاهرودی، ابوالقاسم خویی و دیگران بهره برد.
تألیف، تحقیق، تصحیح متون حدیثی و تفسیری، ترجمه و شرح قرآن کریم و بسیاری از تفاسیر و کتب معتبر دیگر که بالغ بر یکصد اثر علمی است، از ابعاد شخصیت علمی ایشان حکایت دارد.
حضرت امام خمینی در اجازه وکالتی که در سال ۱۳۶۷ به ایشان داده‌اند به مراتب علم و دانش حضرت آقای رسولی اشاره و چنین مرقوم می‌فرماید:
جناب حجت‌الاسلام آقای حاج سیدهاشم رسولی (دامت افاضاته)
جنابعالی فردی می‌باشید متدین و درست، دانشمندی هستید محقق و بحمدالله تألیفات خوبی دارید، از دوستان باوفا و قدیمی من می‌باشید. سالها در زمینه‌های مختلف زحمت کشیده‌اید، من به جنابعالی علاقه دارم و محبت‌های بسیار شما را فراموش نمی‌کنم از آنجا که به شما اطمینان دارم شما را از طرف خود وکیل نمودم تا در تمامی زمینه‌های شرعی طبق شرع انور عمل کنید، خداوند به شما پاداش خیر دهد. دست خدا به همراهتان. روح‌الله الموسوی الخمینی. ۶۷/۱۲/۱
مرحوم شیخ آقا بزرگ تهرانی صاحب «الذریعه» از آقای سیدهاشم رسولی محلاتی با عناوینی چون: ثقه، معتمد، محقق، مدرس، مورخ و کسی که اکثر عمرش را در راه ترویج شرع مقدس با کوشش و جدیت تمام صرف کرده یاد می‌کند.
آثار علمی آیت‌الله رسولی محلاتی عمدتاً در سه بخش تصحیح متون حدیثی و تفسیری، ترجمه و شرح متون و تألیفات شخصی که بیشتر در تاریخ اسلام و زندگانی ائمه اطهار (ع) و کتب اخلاقی و معارف اسلامی است، شامل می‌شود.
تصحیح تفسیر پنج جلدی «نورالثقلین» اثر فقیه و ادیب قرن یازدهم شیخ عبدالعلی حویزی که یک تفسیر روایی هست ازجمله کارهای علمی ارزشمند آیت‌الله رسولی محلاتی است که به تشویق و راهنمایی مرحوم علامه طباطبایی (رض) صورت گرفت و معظم‌له در سال ۱۳۴۰ تقریظی بر آن مرقوم فرمودند و در آن تقریظ از اقدام جناب آقای رسولی بر تصحیح و تنظیم و آماده‌سازی این تفسیر برای انتشار تقدیر کردند. سبب آشنایی آقای رسولی محلاتی با علامه طباطبایی (رض) مرحوم حاج‌آقا مصطفی خمینی (ره) بودند بطوری که ایشان برای خود بنده نقل کرد: من با علامه طباطبایی ابتدا آشنایی نداشتم ولی با مرحوم حاج‌آقا مصطفی که همدرس و هم‌بحث بودیم روزی ایشان گفت که باید به درس تفسیر جناب علامه طباطبایی برویم و پدرم گفته‌اند که ایشان مرد بزرگی است و باید در درس ایشان شرکت کنم و من هم وقتی شنیدم که استاد ما آیت‌الله خمینی فرزندشان را برای شرکت در درس علامه طباطبایی تشویق و راهنمایی کرده‌اند، من هم در این درس که صبح‌ها در مسجد سلماسی تشکیل می‌شد شرکت می‌کردم و کم‌کم با ایشان بسیار مأنوس شدم بطوری که استنساخ نسخی از تفسیر المیزان را حضرت ایشان به من سپردند.
تصحیح تفسیر مجمع‌البیان اثر مرحوم طبرسی در ده جلد و همچنین تصحیح «تفسیر العیاشی» در ۲ جلد از دیگر آثار علمی و تفسیری است که مرحوم آقای رسولی محلاتی نسبت به احیاء آنها همت گمارد.
تصحیح ده جلد از «مرآه‌‌العقول» علامه مجلسی در شرح احادیث اصول و فروع کافی، تصحیح کتاب «دارالسلام» مرحوم حاج میرزا حسین نوری در ۴ جلد، تصحیح «کشف‌الغمه» اثر علی‌ابن‌عیسی‌اربلی در شرح حال امامان در ۳ جلد، تصحیح «مناقب آل‌ابی‌طالب» اثر ابن شهرآشوب مازندرانی در فضائل اهل‌بیت (ع) در چهار جلد و تصحیح «اثبات الهداه» شیخ حر عاملی در ۷ جلد از دیگر کتب حدیثی است که توسط آقای رسولی محلاتی مورد تحقیق و تصحیح قرار گرفت و در مجموعه‌های انتشاراتی قم و لبنان منتشر گردید.
آیت‌الله رسولی محلاتی باتوجه به تسلطی که در ادبیات عرب داشت نسبت به ترجمه کتاب‌ها و آثار ارزشمندی در معارف اسلامی همت گماشت که ترجمه «الارشاد» شیخ مفید، «سیره‌‌النبویه» اثر ابن هشام در زندگانی پیامبر (ص)، ترجمه «مقاتل الطالبین» تألیف ابوالفرج اصفهانی، ترجمه صحیفه علویه و تحفه مرتضویه در مناجات‌ها و ادعیه منسوب به امیرالمؤمنین (ع)، ترجمه غررالحکم و دررالکلم که حاوی بیش از یازده هزار حدیث از کلمات قصار امیرالمؤمنین (ع) است و دفتر نشر فرهنگ اسلامی آن را در ۲ جلد منتشر کرده است و همچنین ترجمه کل قرآن کریم به همراه شرح و توضیحی بر بعضی از آیات آن و ترجمه ادعیه و زیارات مفاتیح‌الجنان ازجمله آثار ارزشمند آیت‌الله رسولی محلاتی در بخش ترجمه متون محسوب می‌شود.
در بخش آثار تألیفی، انتشار کتاب‌های تاریخ انبیاء و قصص قرآن در ۲ جلد، زندگانی امیر مؤمنان علی (ع) در ۲ جلد، زندگانی حضرت فاطمه زهرا (س)، زندگانی حضرت امام حسن مجتبی (ع)، زندگانی امام حسین (ع) تدوین خلاصه تاریخ اسلام در ۳ جلد و کتاب تاریخ تحلیلی اسلام در چهار جلد، و تألیف کتاب‌های: راهنمای بهشت یا بهشتیان از دیدگاه قرآن و حدیث، سخنی درباره دعا، نماز، روز، زکات و قرآن، جنبه‌های اخلاقی و سیره عملی امام رضا (ع)، شرح تألیفات شیخ طوسی و شروح آنها، وصایاالرسول و الائمه، چهل حدیث، گلچینی از سخنان حکمت‌آمیز رسول خدا ائمه‌اطهار (ع)، مبارزه با گناه و کیفر گناه و بالاخره کتابی در شرح آخرین وصیت امیرالمؤمنین در بستر شهادت ازجمله آثار بجا مانده از آیت‌الله رسولی محلاتی محسوب می‌شود.
آیت‌الله رسولی علاوه بر اهتمام در احیاء آثار علمی بزرگان و تدوین کتب ارزشمند، در عرصه تبلیغ و منبر و سخنرانی نیز توفیقات بسیار خوبی داشت. ایشان در سال ۱۳۴۴ پس از مهاجرت به تهران ابتدا در مسجد امام صادق (ع) واقع در محلّه درخونگاه تهران اقامه نماز داشت و پس از چندماهی که پدرشان به رحمت خدا رفت حسب‌الامر آیت‌الله سیداحمد خوانساری و بنا به درخواست اهالی امامزاده قاسم شمیران به آنجا می‌رو و سالیانی طولانی امامت جماعت در آن منطقه را داشت و پس از انقلاب نیز در مسجد فرشته تهران به طور سه وقت اقامه نماز جماعت داشت و حداقل دو بار کل قرآن کریم را در مسجد برای مستمعین تفسیر کرد و انجام مسافرتهای تبلیغی و شرکت در همایش‌های علمی، حوزوی و فرهنگی از دیگر فعالیتهای مؤثر آیت‌الله رسولی محلاتی در عرصه تبلیغات دینی بود.
یکی از رموز موفقیت آیت‌الله رسولی محلاتی در بدست آوردن این همه توفیقات در عرصه‌های مختلف دینی، علمی و تبلیغی، داشتن نظم در زندگی بود، او هیچگاه وقت خود را به بطالت نمی‌گذراند و برای هر دقیقه و ساعت برنامه منظم داشت، اُنس او با قرآن فوق‌العاده بود، شب‌ها زود استراحت می‌کرد و در عوض از نیمه شب بیدار بود و به مطالعه و نوشتن و عبادت و قرآن و نماز تا اذان صبح مشغول بود و پس از آن به مسجد برای اقامه نماز می‌رفت و سپس برای انجام مسئولیت‌هایش به بیت رهبری می‌رفت و دوباره به مسجد برای اقامه نماز جماعت ظهر و عصر می‌آمد و پس از استراحتی مختصر به مطالعه و سپس مجدداً به مسجد می‌رفت و منبر و وعظی هم معمولاً بعد از نماز مغرب و عشاء داشت و خلاصه زندگانی او منظم و مرتب بود.
چندین بار به ایشان عرض کردم شما با این همه مشاغل علمی و مهم چطور امامت جماعت مسجد را رها نمی‌کنید؟! ایشان پاسخ می‌داد اصل کار بنده در مسجد است و روحانی باید محور کارش مسجد باشد و ما اگر به مساجد بها بدهیم و ارتباطمان را با مردم در مسجد حفظ کنیم، دینداری مردم هم محفوظ می‌ماند و لذا ایشان در این سن بالا علیرغم همه مشقات با اینکه منزل هم به مسجد نزدیک نبود، واقعاً همت می‌کرد و هر سه وقت در مسجد حاضر می‌شد و اینکار را وظیفه خود می‌دانست، حتی اگر مسافرتی ضروری پیش می‌آمد آن سفر را بسیار کوتاه می‌کرد تا مبادا به جماعت مسجد لطمه بخورد، حتی در همین چهار ماه اخیر که کسالتی بر ایشان عارض شد و عمل جراحی کرد، بلافاصله پس از بهبودی نسبی گاهی به مسجد می‌آمد گرچه وضع و حال ایشان طوری نبود که اقامه جماعت کند، در عین حال بخاطر حفظ ارتباط خود با مردم و مسجد ساعتی به آنجا می‌آمد و دیدارهایی می‌کرد و می‌رفت.
آیت‌الله سیدهاشم رسولی محلاتی در سال ۱۳۷۴ به سبب نگارش قصص قرآن و تاریخ انبیاء و تصحیح کتب تفسیری «نورالثقلین، مجمع‌البیان و العیاشی» در زمره خادمان قرآن کریم معرفی شد و لوح تقدیر خود را از دستان مرحوم آیت‌الله هاشمی رفسنجانی، رئیس‌جمهوری وقت دریافت کرد.
برگزاری نکوداشت آیت‌الله رسولی محلاتی در اراک تحت عنوان امین امام و رهبری و تقدیر از آثار علمی و حوزوی ایشان در مجامع تفسیری و حوزوی در سالهای گذشته و همچنین بزرگداشت ایشان در آخرین گردهمایی انجمن علمی ارتباطات و تبلیغ حوزه که در سی‌ام آبان‌ماه گذشته با حضور مرجع عالیقدر آیت‌الله نوری همدانی در دارالقرآن علامه طباطبایی در قم برگزار شد، نمونه‌هایی از توجه مجامع علمی و حوزوی به آثار گرانقدر آیت‌الله رسولی محلاتی محسوب می‌شود.
فقدان این عالم بزرگ و فرهیخته سخت و اندوهبار است و امیدوارم خدای متعال روح مطهر ایشان را با اولیائش محشور بفرماید. «اَلَا إِلَى اللَّهِ تَصِیرُ الْأُمُورُ»
