شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
الزامی برای بیان آنچه شورای سیاستگذاری ارائه می‌دهد برای امامان جمعه وجود ندارد، من در چهل سال اقامه نماز جمعه هیچ‌گاه از مطالب ارائه‌شده توسط شورای سیاستگذاری استفاده نکرده‌ام بلکه خودم با بهره‌گیری از مسائل روز جامعه شهر و کشور و با مطالعه بیان خطبه و تولید محتوا داشته‌ام.
اختصاصی شبکه اجتهاد: فریضه شکوهمند «نماز جمعه»، یکى از جلوه‌های بُعد سیاسى ـ اجتماعى اسلام است که پیامبر(ص) در نخستین روزهاى هجرت به مدینه، بنیانش را نهاد، تا مرکزى براى اجتماع هفتگى مردم و پایگاهى براى طرح مسائل اجتماعى ـ سیاسى و بسیج نیروها و آمادگى برای رزم و بیدارى عمومىِ امت اسلامى باشد. وجود سوره‌ای از قرآن به نام «جمعه» نیز گویاى این اهتمام ورزى به این سنت با اهمیت است.
در پى پیروزى انقلاب اسلامى و نفوذ «ولایت‌فقیه»، این سنت اسلامى که سال‌ها متروک و مهجور مانده بود، دیگربار احیا شد و سنگرهاى نماز جمعه، پایگاه و جایگاه حراست و حمایت از قرآن و نظام اسلامى و محور وحدت مردم و سنگر دفاع از ارزش‌های انقلاب گردید و به همین دلیل نیز، مورد هجوم تبلیغاتى دشمنان انقلاب گشت. حال بعد از گذشت چهل سال از پیروزی انقلاب اسلامی برخی معتقدند نماز جمعه مانند اوایل انقلاب پرشور برگزار نمی‌شود و عوامل متعددی را در این موضوع دخیل می‌دانند. به مناسبت ۲۴ دی ماه، سالروز انتصاب رهبر انقلاب به امامت جمعه تهران، خبرنگار اجتهاد گفتگویی با حجت‌الاسلام والمسلمین غلامعلی نعیم‌آبادی داشته است. وی به مدت ۱۰ سال امام‌جمعه شهرستان دامغان و ۲۹ سال امام‌جمعه شهر بندرعباس بوده است. نماینده ولی‌فقیه در هرمزگان و عضو مجلس خبرگان رهبری تا سال ۱۳۹۴، در حال حاضر مسئول بنیاد بین‌المللی خمس است. نعیم‌آبادی در زمینه‌های تحقیق، تدریس، تألیف و سخنرانی فعالیت دارد و پیش‌تر مسئولیت نهاد نمایندگی رهبری در دانشگاه‌های جامع پزشکی را به عهده داشته است.
اجتهاد: چرا در سال‌های اخیر نسبت به اوایل انقلاب درصد کسانی که در نماز جمعه شرکت می‌کنند رو به کاهش است؟
نعیم‌آبادی: هر انقلابی در روزها و سال‌های اول پیروزی خود از شور بیشتری برخوردار است و آن شور تنها مختص به نماز جمعه نمی‌شود و تمام مراسمات از جمله راهپیمایی‌ها در آن زمان حال و هوای دیگری داشت، اکنون اگر مانند گذشته این شور وجود ندارد به این دلیل نیست که مردم عوض شده‌اند بلکه طبیعت هر انقلابی این است که وقتی به پیروی می‌رسد و مردم از آن مخمصه‌ای که در آن گرفتار بوده‌اند رهایی پیدا کرده‌اند شور بیشتری به دلیل رهایی دارند.
به نظر من اکنون نیز آن شور وجود دارد هم در راهپیمایی و هم در نماز جمعه مردم استقبال خوبی دارند. در بعضی از شهرها استقبال مردم از نماز جمعه بی‌نظیر است و در برخی از شهرها این استقبال کمتر است، عوامل متعددی برای شلوغی و یا خلوتی صفوف نماز جمعه وجود دارد، در بسیاری موارد فرد به نماز جمعه می‌آید که از خطبه‌های نماز جمعه مطلب مفیدی را بیاموزد و اگر خطبه‌های نماز جمعه دارای محتوای مناسبی نباشد فرد انگیزه حضور در نماز جمعه را از دست می‌دهد لذا هر چه خطبه‌ها از نظر محتوایی غنی‌تر باشد صفوف نماز جمعه شلوغ‌تر خواهد شد.
برخورد امام‌جمعه با مردم نیز در حضور مردم در نماز جمعه بسیار مؤثر است. در جلسه‌ای که در تهران برگزار شد از یکی از امامان به واسطه حضور گسترده مردم در نماز جمعه تقدیر شد وقتی علت را پرسیدیم ایشان گفتند: «من هر گاه از منزل خارج می‌شدم با مردم از کوچک و بزرگ سلام می‌کنم و ارتباط خوبی با مردم دارم». در واقع همین سلام کردن این امام‌جمعه موجب شده بود تا این حلقه ارتباطی با مردم محیا شود. لذا رابطه امام‌جمعه با مردم عاملی مؤثر در حضور مردم در نماز جمعه است.
زمان خطبه‌ها نیز در افزایش و کاهش حضور مردم در نماز جمعه بسیار مؤثر است، خطبه‌ها نباید طولانی باشد و در مدت زمان مناسب باید محتوا را انتقال دهد، امام‌جمعه برای کاهش زمان خطبه‌ها باید این موضوع را در نظر بگیرد که به محتوا آسیب نزند؛ همچنین استفاده از موضوعات خوب و مهم در این موضوع اثرگذار است.
اجتهاد: آیا ارائه محورهای خطبه‌های نماز جمعه از سوی شورای سیاستگذاری به ائمه جمعه، از عوامل تکراری شدن و کاهش جذابیت نماز جمعه و تبدیل آن به جلسات بیانیه خوانی به شمار نمی‌آید؟
نعیم‌آبادی: الزامی برای بیان آنچه شورای سیاستگذاری ارائه می‌دهد برای امامان جمعه وجود ندارد، من در چهل سال اقامه نماز جمعه هیچ‌گاه از مطالب ارائه‌شده توسط شورای سیاستگذاری استفاده نکرده‌ام بلکه خودم با بهره‌گیری از مسائل روز جامعه شهر و کشور و با مطالعه بیان خطبه و تولید محتوا داشته‌ام. مطالب شورا برای برخی از ائمه جمعه که تازه منصوب به امام‌جمعه شده‌اند بیشتر کاربرد دارد، البته شورای سیاستگذاری نمی‌گوید شما باید این مطلب را در نماز جمعه بگویید بلکه برخی از محورهای ساسی را تحلیل می‌کند لذا امام‌جمعه می‌تواند بگوید و می‌تواند نگوید، او باید خود بررسی کند که چه مطلبی را اگر بگوید مفیدتر است و بازخورد بهتری دارد.
گاهی شورای سیاستگذاری مطالبی را ارائه می‌دهد که ممکن است ائمه جمعه آن مطلب را فراموش کرده باشند و موجب یادآوری به فرد می‌شود.
اجتهاد: عده‌ای که از محتوای شورای سیاستگذاری استفاده می‌کنند موجب تکراری شدن و کاهش جذابیت خطبه‌های نماز جمعه نمی‌شود؟
نعیم‌آبادی: محتوای ارائه‌شده توسط شورای سیاستگذاری به دلیل اینکه برای تولید محتوا مطالعه و تحقیق شده است نقشی در کاهش جذابیت ندارد. البته اگر امام‌جمعه محتوا را بدون اضافه کردن مطلبی از خود بگوید موجب تکراری شدن می‌شود، همان‌گونه که قبلاً گفتم من هیچ از آنچه شورا فرستاد استفاده نکردم.
اجتهاد: چطور می‌توان خطبه‌های نماز جمعه را جذاب‌تر کرد و باعث جلب مردم به آن شد؟ آیا تغییر محتوایی در آن لازم است یا شکلی؟
نعیم‌آبادی: امام‌جمعه غیر از اینکه محتوای خطبه‌اش باید غنی باشد، باید نیازسنجی علمی نیز داشته باشد که در زمان حاضر در این شهر، بخش، مرکز استان و یا کشور چه مطالبی مورد نیاز مردم است. نیازسنجی عامل بسیار خوبی برای جذب مردم باشد. امام‌جمعه باید بداند مردم در حال حاضر چه نیازی دارند و نسبت به آن موضوع تحلیل علمی داشته باشد، لذا اگر نیازسنجی خوب به‌علاوه محتوای غنی، نقش بسیار مهمی در زیادی جمعیت در نماز جمعه دارد.
اجتهاد: خصوصیات ائمه جمعه‌ای که مردم نسبت به آن‌ها علاقه داشته باشند چیست؟
نعیم‌آبادی: با مردم باش تا مردم با تو باشند، ارتباط با مردم داشته باشد، روحیه مردمی داشته باشد، با مردم بودن و در میان مردم زندگی کردن، تشریفات را به طور کامل از بین بردن این‌ها همه موجب علاقه مردم به ائمه جمعه می‌شود.
اجتهاد: شورای سیاستگذاری چه خصوصیاتی را برای ائمه جمعه باید مد نظر قرار دهد؟
نعیم‌آبادی: سطح نماز جمعه‌ها نباید پایین باشد و به عبارتی از جایگاه علمی بسیار بالایی برخوردار باشد لذا افرادی باید انتخاب شوند که نیاز علمی جامعه را تأمین کنند، اگر این اتفاق صورت نگیرد و فردی انتخاب شود که از سطح علمی پایینی برخوردار باشد، مردم در خطبه‌های وی محتوای مناسبی را دریافت نمی‌کنند و این موجب کاهش انگیزه فرد در نماز جمعه می‌شود و به مرور فرد در نماز جمعه شرکت نمی‌کند. بار علمی خطبه‌ها نیازمند استفاده از افراد دارای بار علمی قوی و بالا است.
