شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
پس از واقعه گوهرشاد در سال ۱۳۱۴ خورشیدی برخی از علمای آن روز محفلی علمی برای مباحثه مسائل فقهی و اصولی برپا ساختند. این محفل علمی در بین اهل علم حوزه خراسان به حلقه «کمپانی» مشهور بود. اعضای این جلسه آیات سید علی علم‌الهدی، سید علی‌اکبر خویی، سید جواد خامنه‌ای، میرزا حبیب‌الله ملکی تبریزی، غلامحسین عبدخدایی، سید جلیل‌الدین حسینی، شیخ اسماعیل کلائی، میرزا باقر تبریزی و شیخ محمدرضا بخارایی بودند.
به گزارش خبرنگار اجتهاد، آیت‌الله حاج شیخ محمدرضا بخارایی در حدود سال ۱۲۸۶شمسی در خانواده‌ای اهل علم و فضیلت در بخارا دیده به جهان گشود. پدرش حاج شیخ محمدتقی از روحانیون برجسته بود که توسط مأموران رژیم کمونیستی شوروی دستگیر و پس از هجده سال به شهادت رسید.
شیخ محمدرضا پس از گذراندن دوره کودکی، در اوایل ربیع‌الاول سال ۱۳۴۲ق از بخارا به شهر مشهد هجرت و به تحصیل مقدمات و سطوح فقه و اصول پرداخت و از محضر بزرگان حوزه علمیه مشهد به‌خصوص مرحوم ادیب اول و ادیب ثانی، آیت‌الله حاج شیخ هاشم قزوینی و آیت‌الله حاج میرزا مهدی اصفهانی کسب فیض نمود.
آیت‌الله بخارایی جهت استفاده از بزرگان حوزه علمیه نجف اشرف، در سال ۱۳۵۶ق عازم نجف اشرف گردید و در دروس خارج فقه و اصول آیات عظام حاج سید ابوالحسن اصفهانی، حاج سید محمود شاهرودی و حاج شیخ محمدعلی کاظمینی شرکت کرد و مورد توجه آن بزرگان به‌خصوص دو استاد متاخر خود و همچنین مورد الطاف خاص مرحوم حاج سید ابوالحسن اصفهانی قرار گرفت.
او در کنار تحصیل به تدریس سطوح حوزوی نیز اشتغال داشت و درس خارج برخی از مراجع نجف را برای جمعی از فضلا تقریر می‌کرد.
برجستگی شخصیت ایشان به حدی بود که پس از چندی از سوی علمای نجف، تولیت مدرسه بخارایی نجف اشرف به او واگذار شد و حجره وی، مرکزی برای اجتماع بزرگان حوزه و نجف بود.
اقامت در مشهد
آیت‌الله بخارایی پس از سال‌ها حضور در نجف اشرف و اخذ اجازه اجتهاد از آیات عظام حاج سید ابوالحسن اصفهانی و حاج سید محمود شاهرودی و اجازه نقل حدیث از مرحوم آقابزرگ تهرانی و حاج شیخ عباس قمی و اجازه امور حسبیه از سایر مراجع وقت مانند آیات عظام حاج سید عبدالهادی شیرازی، حکیم و بروجردی، در حدود سال ۱۳۳۰ شمسی به مشهد بازگشت و به تدریس و اقامه جماعت در مسجدی در پایین خیابان مشغول شد. ایشان در خاطراتش می‌نویسد: «وقتی به مشهد مشرف شدم احساس کردم به بهشت خلد آمده‌ام… .»
آیت‌الله بخارایی با حضرات آیات حاج سید جواد خامنه‌ای، شیخ غلامحسین تبریزی، میرزا باقر تبریزی، حاج سید علی علم‌الهدی و میرزا حبیب‌الله ملکی، جواهر و کتب فقهی را مباحثه می‌کرد و خود در مدرسه خیرات‌خان به تدریس مشغول بود و با بسیاری از شخصیت‌های علمی و معنوی مشهد و قم ارتباط داشت.
وی در مسائل اجتماعی و سیاسی نیز نقش ارزنده‌ای داشت و در جریان انقلاب اسلامی با علمای انقلابی مشهد همگام بود. حسینیه بخارایی‌ها در مشهد که به همت ایشان تأسیس و بعدها بازسازی شد، نمونه‌ای از فعالیت‌های اجتماعی بر جای مانده از این عالم ربانی می‌باشد.
آیت‌الله بخارایی در این دوره، در جریان قیام مسجد گوهرشاد در کنار جوانان مبارز حضور داشت و پس از یک هفته مقاومت در مسجد، به‌طور غیرمنتظره شب حادثه از دست دژخیمان رژیم نجات پیدا کرد.
فعالیت‌های علمی
پس از واقعه گوهرشاد در سال ۱۳۱۴ خورشیدی برخی از علمای آن روز محفلی علمی برای مباحثه مسائل فقهی و اصولی برپا ساختند. این محفل علمی در بین اهل علم حوزه خراسان به حلقه «کمپانی» مشهور بود.
جلسات به‌صورت سیار، در منزل یکی از اعضای این جلسه برگزار می‌شد. اعضای این محفل علمی هرکدام از بزرگان حوزه علمیه خراسان بودند، کسانی چون: آیت‌الله سید جواد خامنه‌ای، پدر رهبر معظم انقلاب، آیت‌الله سید علی علم‌الهدی، (پدر آیت‌الله علم‌الهدی نماینده ولی‌فقیه در خراسان رضوی و امام جمعه مشهد)؛ آیت‌الله غلامحسین عبدخدایی (تبریزی)، پدر آیت‌الله محمدهادی عبدخدایی (عضو مجلس خبرگان رهبری)؛ آیت‌الله سید علی‌اکبر خویی، پدر آیت‌الله سید ابوالقاسم خویی و آیات میرزا حبیب‌الله ملکی تبریزی؛ میرزا باقر تبریزی (خرازی)؛ سید جلیل‌الدین حسینی و شیخ محمدرضا بخارایی.
همچنین میرزا محمدرضا کلباسی، آقا سید علی رضوی و آقای درچه‌ای از اعضای غیرثابت این محفل علمی بودند و گاهی برخی از علمایی که از شهرستان به مشهد می‌آمدند در این جلسات حضور پیدا می‌کردند.
این جلسه یک ساعت مانده به اذان ظهر تشکیل می‌شد و افراد شرکت‌کننده با نشاط خاصی به طرح مباحث فقهی و اصولی می‌پرداختند. سبک جلسه به این صورت بود که فردی متن خاصی را برای همه می‌خواند و بقیه افراد درباره این متن به بحث و گفت‌وگو می‌پرداختند. محوریت مباحث مطرح‌شده نیز بر اساس کتاب‌هایی نظیر جواهر الکلام، حدائق الناظره، مدارک الاحکام، شرایع الاسلام و مستند الشیعه بود و اگر وقتی باقی می‌ماند حضار به بررسی تحولات و اتفاقات روز نیز اشاره می‌کردند. این جلسه علمی تا زمان حیات همه شرکت‌کنندگان آن ادامه داشت.
ویژگی‌های اخلاقی
آیت‌الله بخارایی بسیار خوش‌سخن بود و نسبت به سادات سخت احترام می‌گذاشت. زندگی ساده و بی‌آلایشی داشت. آنچه در طول زندگی‌اش، بدان امیدوار بود و پیوسته فرزندان و طالبان علم و کمال را بدان سفارش می‌کرد، تقوا و پارسایی و بی‌اعتنایی به زخارف و مظاهر دنیوی و روی آوردن به خداوند و توسل به ائمه معصومین (ع) بود و خود تقید خاصی به مداومت بر خواندن زیارت عاشورا در هر روز داشت.
او کمال را در عرض ارادت و ولایت و معرفت امیرالمؤمنین(ع) و فرزندان معصومش به‌ویژه امام زمان (عج) می‌دانست و بیزاری از دشمنان ایشان را شیوه خود ساخته بود.
ارتحال
آیت‌الله حاج شیخ محمدرضا بخارایی قریب به صدسال عمر نمود و سرانجام در روز هفتم شعبان سال ۱۴۲۴ قمری برابر با دوازده مهر سال ۱۳۸۲ شمسی در مشهد درفانی را وداع گفت.
همزمان با ارتحال ایشان دروس حوزه علمیه خراسان تعطیل و اطلاعیه‌ای از سوی اساتید مبرز حوزه در تجلیل از ایشان صادر گردید و پیکر پاک ایشان پس از اقامه نماز به امامت آیت‌الله حاج میرزا علی فلسفی، به سفارش مقام معظم رهبری در حرم مطهر رضوی (صحن نو،ورودی دارالذکر) در همانجا که آرزو داشت، به خاک سپرده شد.
ایشان در زمان حیات خود تقریرات فقهی و اصولی اساتیدش را به آیت‌الله علم‌الهدی سبزواری و مجموعه یادداشت‌های خود به نام «جامع الشتات» را به آیت‌الله شهید مرتضی مطهری واگذار نمود.
حجج‌اسلام والمسلمین مرحوم شیخ محمدجواد بخارایی (متولی مدرسه بخارایی نجف اشرف و از نزدیکان حضرت آیت‌الله سیستانی)و شیخ مهدی بخارایی (از روحانیون و فضلای حوزه علمیه مشهد) فرزندان این عالم ربانی می‌باشند.
——————————
منابع:
۱. کتاب مشاهیر حوزه علمیه خراسان؛ علیرضا نوروزی
۲. گفتگو با حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی بخارایی
وجه تسمیه این مباحثه به کمپانی چه بوده؟ از زبان اساتید نیز شنیده بودم که مرحوم آیات مصباح و تعدادی دیگر از فقها مانند آیت الله مظاهری حفظه الله مباحثه کمپانی داشتند…