شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
آیت‌الله اشرفی شاهرودی بیان کرد: این احادیث قطع‌آور به حکم الهی نیست اما بهترین راه که هست؛ به قول مرحوم وحید بهبهانی معتبر ظنون اجتهادیه است که از طریق روایات به‌دست می‌آید.
حدیث بزرگ‌ترین منبع شناخت احکام است
آیت‌الله اشرفی شاهرودی با بیان اینکه بزرگ‌ترین منبع شناخت احکام حدیث است گفت: البته منابعی مثل استحسان و سد ذرایع را اهل‌سنت اضافه کرده‌اند اما از دیدگاه ما این منابع باطل‌اند و ائمه آن‌ها را رد کرده‌اند.وی درباره منبعیت قرآن در فقه گفت: در قرآن کلاً ۵۰ آیه در باب فقه وارده شده است و این آیات یا مجمل‌اند یا نیاز به مخصص دارند و نمی‌توان به نحو اطلاق از آن‌ها استفاده کرد مگر بسیار نادر؛ بنابراین این آیات وافی به تمام غرض نیستند.استاد خارج فقه و اصول حوزه علمیه مشهد توضیح داد: البته بنا به اعتقاد ما همه چیز در قرآن موجود است ولی استخراج آن‌ها کار ما نیست و این کار امام معصوم (علیه‌السلام) می‌خواهد.
شاگرد مطرح آیت‌الله خویی ادامه داد: از دیدگاه ما شیعیان، اجماعی کامل است که کاشف از قول معصوم (ع) باشد و لذا نمی‌توان به اجماعات منقول هم به دیده یقینی نگریست.
نقد منبع دانستن عرف
آیت‌الله اشرفی شاهرودی بیان کرد: برخی از فضلای قم معتقدند یکی از منابع عرف است. عرفی را که با تبدیل زمان تغییر می‌کند، آیا می‌شود جزء منابع دانست؟ مثلاً الآن حجاب را عرف نمی‌پسندد.
وی نتیجه‌گیری کرد: بنابراین فقه ما مستند به روایاتی است که از ائمه (ع) به ما رسیده و ما نه‌تنها در مسائل اخلاقی و فقهی که در مسائل اعتقادی هم ما به حدیث نیاز داریم.
استاد خارج فقه و اصول ادامه داد: پیامبر(ص) و ائمه(ع) اهتمام شدید بر این داشتند که احادیث کتابت بشود. ما ۲۰-۳۰ روایت داریم که مولی امیرالمؤمنین(ع) املائات پیامبر(ص) را نوشت و این کتابی است که در این باب نوشته شود و این کتاب بنا به روایات در دست بقیه‌الله است. باقی ائمه(ع) نیز اهتمام داشتند که این روایات نوشته شود به دست دیگران هم برسد.
اشکالات احادیث
آیت‌الله اشرفی شاهرودی گفت: به هر جهت کتاب امیرالمؤمنین(ع) که به دست ما نرسیده، از طرف دیگر اگرچه مرحوم کلینی کتاب کافی را در ۲۰ سال نوشته که این نشان از دقت ایشان در جمع‌آوری حدیث دارد؛ ولی با همه این اهتمام‌ها ما می‌بینیم وقتی مرحوم جزایری از شیخ صدوق می‌خواهد کتابی بنویسد که دیگر مراجعه به فقیه نکند شیخ صدوق من لایحضره الفقیه را می‌نویسد و نمی‌گوید به کافی مراجعه کن و این نشان می‌دهد که برخی از احادیث کافی از نظر ایشان صحیح نبوده است.
وی ادامه داد: همچنین مرحوم شیخ در تهذیب برخی احادیث کافی و من لایحضره الفقیه را نقل می‌کند ولی می‌گوید به این حدیث نمی‌شود اعتماد کرد؛ شیخ مفید هم مثل همین مطالب را دارد. بنابراین وقتی خود کتب اربعه نسبت به یکدیگر ان‌قلت دارند، نمی‌توان ادعای قطعیت به این احادیث کرد
آیت‌الله اشرفی شاهرودی ادامه داد: در عصر ائمه کذابین وجود داشتند و ائمه نیز به آن‌ها اشاره می‌کردند. همچنین برخی مثل عیاشی عده‌ای را اجیر کرده بودند که تا به کتابت حدیث بپردازند و کسی که اجیر باشد این احتمال را دارد که در کتابت کوتاهی کند؛ بنابراین در احادیث هم احتمال دست بردن می‌رود و هم احتمال اشتباه در استماع و اشتباه در نقل به دیگران و هم اشتباه در استنساخ مواجه‌اند.
این شاگرد مرحوم حضرت امام خمینی (ره) عنوان کرد: این مجموعه باعث می‌شود که انسان نتواند به هیچ وجه در مورد یک حکم و یک روایت قطع پیدا کند.
دانش‌آموخته حوزه علمیه نجف بیان کرد: البته همیشه افراط و تفریط بوده و اینکه شخصی بلند بشود و بگوید فقط ۵۰۰ حدیث کافی صحیح هست هم درست نیست. با همه این کیفیت‌ها نه ادعای قطع به صدور که برخی اخباریان معتقدند قابل قبول است و نه ادعای قطع به حجیت آن‌ها و نه می‌توان گفت که فقط ۵۰۰ حدیث کافی صحیح است.
راه‌حل
آیت‌الله اشرفی شاهرودی ادامه داد: خدا در قرآن پرهیز از اتباع به ظن کرده و به قول شیخ طوسی ادله اربعه عمل به ظن ممنوع است، پس چه باید بکنیم؟ از طرفی عمل به ظن عقلا و شرعاً ممنوع است و از طرفی هم منبع مهم ما حدیث است.
وی تصریح کرد: این احادیث قطع آور به حکم الهی نیست اما بهترین راه که هست؛ به قول مرحوم وحید بهبهانی معتبر ظنون اجتهادیه است که از طریق روایات به‌دست می‌آید.
استاد خارج فقه حوزه علمیه مشهد در خاتمه خاطرنشان کرد: باید تنزل به مقام ظن کرد و بهترین ظن هم ظنی است که از این احادیث ایجاد شود. باید قوی‌ترین ظن را انتخاب کنیم. باید سلسله سند را بررسی کنیم و به سمت علم رجال برویم. به همین دلیل بسیاری از علما اهتمام به نوشتن کتب رجالی داشتند. ما به علم رجال نیاز داریم تا سلسله حدیث را کنکاش کنیم که آیا ثقه هست یا خیر.
