شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
سومین شماره دوفصلنامه «نظام ولائی» با آثار و گفتاری از: سید صمصام الدین قوامی، داود مهدوی زادگان، احمد رهدار، سید محمدحسین متولی امامی، اسماعیل پرور، محقق خراسانی، مجید تقی‌زاده و عباسعلی مشکانی سبزواری در دسترس علاقه‌مندان قرار گرفت.
به گزارش خبرنگار اجتهاد، شماره سوم دوفصلنامه الکترونیکی «نظام ولائی»، (پاییز و زمستان ۱۳۹۹) با هدف تولید و ترویج اندیشه و علم در حوزه فقه سیاسی، نظام سیاسی و حکومت اسلامی (ولایت فقیه)، به صاحب امتیازی و مدیرمسئولی عباسعلی مشکانی سبزواری و سردبیری ذبیح‌الله نعمیان در ۱۵۶ صفحه منتشر شد.
«تأملی در فقه کاربردی»، «مدیریت امام خامنه‌ای؛ مدیریت «رفتار» و «فرهنگ» سازمانی»، «بایسته‌های نظری و عینی امتداد نظریه ولایت فقیه در فرآیند تکاملی انقلاب اسلامی با تأکید بر گام دوم انقلاب»، «خمس‌طلا و تکانه‌های اقتصادی»، «بررسی فقهی اصل حاکم بر عقود و قراردادها: آزادی یا توقیف؟!»، «نقدی بر روایت تقیزادههای جدید از مشروطیت»، «بررسی و نقد: «فقه و سیاست در ایران معاصر(فقه سیاسی و فقه مشروطه)»؛ عناوین مقالات شماره دوفصلنامه الکترونیکی «نظام ولائی» است که در ادامه نیم‌نگاهی خواهیم داشت به محتوای مقالات و نیز خوانندگان با استفاده از لینک پایانی، می‌توانند متن کامل مقاله را دانلود نمایند.
تأملی در فقه کاربردی
نویسنده: احمد رهدار، عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع)
اسلام دین خاتم است و از همین‌رو، مشتمل بر جامع‌ترین، گسترده‌ترین و کامل‌ترین قوانین برای تکامل حیات فردی و جمعی بشر در دو ساحت دنیا و آخرت می‌باشد. چنین ویژگی‌هایی اقتضاء «درک سیستمی»، شبکه‌ای و منظومه‌ای از اسلام را دارد. منظومه بودن اسلام به معنی پشتیبانی کردن اجزاء و ابعاد آن از یک‌دیگر است. به عنوان مثال؛ علم کلام آن پشتوانه و پشتیبان علم اصول فقه آن و علم اصول فقه آن پشتوانه و پشتیبان علم فقه آن و علم فقه آن پشتوانه و پشتیبان علم اخلاق آن و… می‌باشد و فقدان یا ضعف هر کدام از این علوم می‌تواند به ضعف دیگر علوم بینجامد. به‌رغم تنیدگی «علوم» اسلامی، وظایف و رسالت هر علمی از علوم اسلامی مستقل و مجزا می‌باشد. به عنوان مثال؛ علم کلام متکفل تنظیم روابط مکلفین با خداوند، علم فقه متکفل تنظیم روابط مکلفین با یک‌دیگر و علم اخلاق بیش‌تر متکفل تنظیم روابط مکلفین با خودشان می‌باشد و البته ساختار روابط درونی این علوم به گونه‌ای است که تنظیم و عدم تنظیم یکی از آنها بر دیگر علوم تأثیر به‌سزا می‌گذارد. «طبقه‌بندی علوم» در منظومه معارف اسلامی با نظر به ملاک‌هایی چندگانه تنظیم شده است. از سویی، تقدم منطقی برخی علوم بر دیگر آنها ـ مثل تقدم علم کلام بر علم اصول فقه، تقدم اصول فقه بر فقه، تقدم منطق بر فلسفه و… ـ لحاظ شده است و از سویی، کارآمدی و میزان تأثیرگذاری آنها در هدایت کلان جامعه.
از همین‌روست که علم فقه به‌رغم این‌که با ملاک نخست در رده‌های میانی علوم اسلامی قرار می‌گیرد، با نظر به میزان تأثیرگذاری‌اش در هدایت کلان جامعه از چنان اهمیتی در میان علوم اسلامی برخوردار شده که مدیریت جامعه اسلامی در عصر غیبت امام معصوم به صاحبان این علم (فقیهان) توصیه و سپرده شده است. این در حالی است که تفسیر، کلام، تاریخ، حدیث و… نیز همه از زمره علوم اسلامی هستند و صاحبان این علوم نیز می‌توانند متقی، سیاست‌مدار، زمان و مکان‌شناس و… باشند. اما آن‌چه فقیه را از سایر صاحبان علوم اسلامی متمایز می‌کند، نه صرف این‌گونه صفات، بلکه پتانسیل خود فقه برای مدیریت جامعه است. «فقه، علم اداره مدینه» است و از همین‌روست که حکمت عملی یونان باستان آن‌گاه که به عالَم اسلامی می‌رسد، به دلیل وجود فقه در این عالم، متوقف شده و رشد نمی‌کند. بی‌شک، قوت هر حکومتی تابعی از قوت فقه آن می‌باشد. دانلود مقاله
مدیریت امام خامنه‌ای(حفظهالله) (محورهای سوم و چهارم: مدیریت «رفتار» و «فرهنگ» سازمانی)
نویسنده: سید صمصام الدین قوامی، مدرس خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم و رئیس بنیاد فقهی مدیریت اسلامی
یکی از راههای بررسی و تبیین مدیریت اسلامی و ارائه الگوی تراز مدیریت اسلامی، کاوش در سیره مدیریتی رهبران دینی جامعه و حکومت اسلامی است. سلسله «مقالات مدیریت امام خامنه‌ای» در صدد است با کاوش در سیره مدیریتی امام خامنه‌ای، اصول و مبانی رهبری در سیره مدیریتی ایشان را رصد و تبیین نماید.
تبیین نظریه و الگوی مدیریت اسلامی، بایستی مبتنی بر محورهای چهارگانه مدیریت از قرار ذیل باشد: ۱) وظائف مبنایی مدیر(محور نظم)، ۲) مدیریت منابع انسانی (محور رشد)، ۳) مدیریت رفتار سازمانی (محور انگیزش)، ۴) مدیریت فرهنگ سازمانی (محور معنویت).
در شمارههای پیشین این سلسله مقالات، محور اول (وظائف مبنائی مدیر) و محور دوم، یعنی مدیریت منابع انسانی (محور رشد) مورد بحث قرار گرفت. مقاله حاضر متصدی تبیین محورهای سوم (مدیریت رفتار سازمانی [محور انگیزش]) و چهارم (مدیریت فرهنگ سازمانی) از محورهای چهارگانه مدیریت است.
ذیل محور سوم (محور انگیزش) موضوعاتی از قبیل: رفتارشناسی، مدیریت تعارض، ارتباطات و انگیزش مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.
در محور چهارم (محور مدیریت فرهنگ سازمانی) نیز بحث فرهنگ مطلوب و راه وروش تبدیل فرهنگ موجود به مطلوب مورد بررسی قرار گرفته است. در هر بخش نیز ماهیت و اصول مربوطه در بیان و بنان رهبری معظم انقلاب مورد تحلیل قرار گرفته است. دانلود مقاله
بایسته‌های نظری و عینی امتداد نظریه ولایت فقیه در فرآیند تکاملی انقلاب اسلامی با تأکید بر گام دوم انقلاب
نویسندگان: مجید تقی‌زاده، کارشناسی ارشد فقه سیاسی دانشگاه باقرالعلوم(ع) و عباسعلی مشکانی سبزواری، مدرس فقه سیاسی دانشگاه باقرالعلوم(ع)
هرچند تاریخچه فقه سیاسی شیعه به تاریخ فقه باز میگردد، اما بیش از ۴۰ سال از نوآوری امام خمینی(قدس سره) یعنی «نظام سازی» بر اساس فقه سیاسی شیعه و تأسیس حکومتی بر اساس نظریه مترقی «ولایت فقیه» می‌گذرد. بازخوانی منصفانه این چهل سال گویای این است که این الگو اجمالاً کارآمد بوده است، اما به نظر می‌رسد در آغاز گام دوم انقلاب، لازم است فارغ از پرداختن به مباحث نظری ولایت فقیه، امتداد این نظریه در اداره جامعه مورد بررسی قرار گیرد. پژوهش حاضر تلاش می‌کند ضمن پیش فرض گرفتن الگوی «ولایت مطلقه فقیه» بر اساس منظومه فکری امامین انقلاب، با توجه به به آسیب شناسی امتداد «نظری» و «عینی» نظریه ولایت فقیه در چهل سال اول انقلاب، با توجه به مراحل پنج‌گانه تکامل انقلاب و همچنین مراحل سه گانه رسیدن به اهداف نظام اسلامی در «بیانیه گام دوم انقلاب»، بایسته‌های امتداد نظری و عینی نظریه ولایت فقیه را برای گام دوم و ادامه مسیر تکاملی انقلاب پیشنهاد کند. دانلود مقاله
خمس‌طلا و تکانه‌های اقتصادی
نویسنده: سید محمدحسین متولی امامی، دکتری دانش اجتماعی مسلمین و رئیس موسسه تمدن اسلامی
خمس از واجبات و ضروریات اسلامی است. یک‌پنجم مال افراد واجد شرایط، متعلق به دولت اسلامی و حاکم شرع است و قبل از اخراج این حق الهی، مکلفان حق تصرف در اموال خود را ندارند. چالشی در که دوران پول اعتباری، گریبان‌گیر حکم شرعی خمس گردیده، شیوه محاسبه آن در تکانه‌های شدید اقتصادی و شرایط تورمی است. نوسانات ارزی ناشی از خلق پول باعث می‌شود که ارزش واقعی اموال، مجهول شده و گرانی با تورّم قابل تفکیک نباشد. پرسش اصلی این نوشتار آن است که چگونه می‌توان در شرایط نوسانات ارزی، خمس واقعی اموال را محاسبه کرد؟ بی‌توجهی به این مقوله باعث می‌شود که گاهی تا شصت درصد مال یک فرد، به عنوان خمس گرفته شود. برخی از دفاتر مراجع عظام تقلید، ملاک محاسبه صحیح خمس را نرخ تورم عنوان کرده‌اند. برخی دیگر، برای محاسبه میزان کاهش ارزش اموال، سبد کالای مشخصی را معیار قرار داده‌اند. این نوشتار با نقد و بررسی این دیدگاه‌ها، ارزش طلایی اموال را به عنوان بهترین ملاک ارزش‌یابی اموال در محاسبه خمس پیشنهاد می‌دهد و خمس‌طلا را بستر مناسبی برای اجرای صحیح و بهینه حکم شرعی خمس معرفی می‌کند. دانلود مقاله
بررسی فقهی اصل حاکم بر عقود و قراردادها: آزادی یا توقیف؟!
نوینسده: اسماعیل پرور، عضو هیئت علمی فرهنگستان علوم اسلامی قم
انسان یک موجود اجتماعی است و همواره با هم نوعان خود در ارتباط و تعامل است. بخشی از ارتباطات انسان‌ها به عنوان معامله یا مبادلات اقتصادی و به منظور جا به جا کردن کالا‌ها و خدمات صورت می‌گیرد. دین مبین اسلام همان گونه که به برنامه‌های عبادی مردم توجه دارد، برای تنظیم معاملات آنها نیز برنامه‌های خاصی را ارائه نموده است. در این زمینه از گذشته‌های دور این پرسش مطرح بوده که آیا معاملات باید در قالب عقود و قراردادهای معین و مشخص صورت گیرد یا مردم آزاد هستند هرگونه که مایل باشند قرارداد تنظیم کنند و چارچوب خاصی برای این کار وجود ندارد؟ به عبارت دیگر آیا عقود و قراردادها توقیفی و محدود و معین هستند و یا اصل بر حاکمیت اراده و آزادی قراردادهاست؟ در این باره دو دیدگاه مختلف وجود دارد که در این گفتار به بررسی آنها خواهیم پرداخت. دانلود مقاله
نقدی بر روایت تقیزادههای جدید از مشروطیت
نویسنده: داود مهدوی زادگان، دانشیار و عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
«تکاپو برای آزادی» با عنوان فرعی «روایتی دیگر از انقلاب مشروطه ایران»، اثر علیرضا ملایی توانی کتابی در پیرامون نهضت مشروطه است که توسط پژوهشکده امام خمینی(ره) و انقلاب اسلامی (وابسته به موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی ره) منتشر شده است. شاید این کتاب، جدیدترین اثر (تابستان ۱۳۹۹) از نوع مشروطه پژوهیهای نسل دوم است. یعنی متنی نیست که مشروطه پژوهان به‌لحاظ علمی و مستندات تاریخی بدان نیاز پیدا کنند. زیرا کتاب از جهت پژوهش علمی حاوی اسناد و کشف جدید تاریخی نیست. ویژگی روایت نویسنده این کتاب همان تحلیل و تفسیری است که از واقعه مشروطیت ارایه کرده است و روایتی ایدولوژیک از مشروطه ارائه کرده است. نقد حاضر نیز ناظر به همین رویکرد ایدئولوژیک نویسنده کتاب در گزارش مشروطه به رشته تحریر در آمده است. بر همین اساس چنانکه در نقد روایت ایدئولوژیک، مرسوم است، به بررسی وجوه بیان صافیها و کژتابیها و انگارههای راوی پرداخته شده است. به نظر می‌رسد نویسنده کتاب میکوشد در پرتو نگرش «تاریخیت»، رویکرد سکولار و دنیوی مشروطه خواهی را یادآوری کند و آن را به عنوان یگانه راه حل خروج ایرانیان از مسایل امروز توصیه نماید. همچنین با کاربست عنوان «روایتی دیگر» تلاش می‌کند روایت رسمی را برنتافته و قصد روایت غیر رسمی را دارد. مقاله حاضر در صدد نقد دیدگاه و روایت سکولار از واقعه مشروطه است. پاسخ کلی به این پندار نیز آن است که: «راه حل مسایل دیروز و امروز ایران، دراندیشه سکولار نیست و هرگونه اهتمام به احیای آن پیامدی غیر از باز تولید استبداد مدرن و دیکتاتوری نخواهد نداشت. احیای مشروطه خواهی سکولار حتی با نگرش تاریخیت، نوعی حرکت ارتجاعی و واپسگرانه به شمار میآید». دانلود مقاله
بررسی و نقد: «فقه و سیاست در ایران معاصر» (فقه سیاسی و فقه مشروطه)
نوینسده: محقق خراسانی؛ پژوهشگر فقه سیاسی
از جمله آثار تولیدی در حوزه فقه سیاسی، که البته ناظر به متون تولید شده فقه سیاسی در پیش از انقلاب نگاشته شده، دو جلد کتاب با عنوان «فقه و سیاست در ایران معاصر» است که اثر مرحوم دکتر فیرحی می‌باشد. فیرحی با دغدغهای روشنفکرانه و عموماً بر اساس چارچوبهای غربی به بازخوانی فقه و فقه سیاسی اسلامی و شیعی پرداخته است. نوشتار حاضر در صدد است به معرفی، بررسی و نقد جلد اول از این مجموعه دو جلدی بپردارد. در ادامه پس از معرفی و گزارش محتوای اثر، به برخی از نقاط قوت و نیز نقط ضعف کتاب در دو حوزه ساختار و محتوا اشاراتی خواهد داشت. دانلود مقاله
علاقمندان جهت انتشار مقالات و یادداشت‌های سیاسی-فقهی خود، می‌توانند مطالب خود را در موضوعات: فقه حکومتی و فقه سیاسی، تمدن نوین اسلامی، انقلاب اسلامی، علم دینی و علوم انسانی اسلامی، فرایند تکاملی انقلاب اسلامی، الگوی ایرانی اسلامی پیشرفت و دولت سازی اسلامی از طریق ایمیل meshkani.a@chmail.ir یا صفحه دوفصلنامه در ایتا @andishetamadoni ارسال فرمایند.
