شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
رئیس دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان با تأکید بر لزوم تلاش روزافزون در بارور شدن اجتهاد نوع اول در حوزه‌های علمیه، تصریح کرد: باید اجتهاد نوع اول در حیطه‌ها و مسأله‌های جدید انجام شود و به روز رسانی در احکام را داشته باشیم، اما باید در کنار آن اجتهاد، اجتهاد نوع دوم را هم در حوزه‌های علمیه شروع کنیم و طلبه‌ها بتوانند در هر دو نوع اجتهاد، ورود کنند.
به گزارش خبرنگار اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین محمد قطبی، رییس دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان، در سمینار تبیین کریدور میزبانی و رشد هسته‌های فناور فرهنگی و افتتاح مرکز ملی نوآوری و خلاقیت اشراق در قم، با اشاره به بند نهم از فصل اول کتاب مفاتیح الحیات آیت‌الله جوادی آملی، در سخنانی ابراز داشت: فصل اول این کتاب بسیار پر اهمیت است و متأسفانه اکثر افرادی که این کتاب را می‌خوانند از فصل اول آن که شامل مباحث نظری است، غافل می‌شوند و بیشتر دنبال سیره‌های رفتاری هستند و به نظر بنده بند نهم آن از همه مهم‌تر است و دو سطر آن بند از همه مطالب آن بند هم مهم تر است. در این دو سطر، به اجتهاد نوع دوم پرداخته شده است. اجتهاد نوع اول همان اجتهاد مصطلح در حوزه‌های علمیه است. اما اجتهاد نوع دوم به معنای تسرّی آن احکام استخراج شده و جریان سازیِ آن‌ها در جامعه و عینیت بخشیدن به قوانین خداوند در جامعه است که این کار بزرگ هم نیاز به اجتهاد دارد.
مدیرعامل مرکز ملی نوآوری و خلاقیت اشراق، اجرای اوامر خداوند در جامعه را نیازمند یافتن راه‌هایی دانست که آن‌ها را «مناهج الاقامه» خواند و گفت: حدود ۱۲ مدل برای این کار یافته‌ام که یکی از آن‌ها تبدیل یافته‌های علمی به یک محصول کاربردی است که به آن کاربست علم یا فناوری هم می‌گویند که تا آن مدل‌ها را نیابیم و اجرا نکنیم، آن یافته‌های ما در اجتهاد نوع اول که زحمت بسیاری هم برای آن‌ها کشیده شده است، سودی به حال ما و جامعه ندارد.
قطبی در این باره توضیح داد: در علوم تجربی دانشمندان کشف کرده‌اند که آب در ۱۰۰ درجه به جوش می‌آید و در عمل هم با استفاده از این اصل، پکیج و رادیاتور را طراحی کرده‌اند و ما با یک دکمه و با خیال راحت در سرمای زمستان در خانه می‌خوابیم و نگرانی هم نداریم و از این کاربست علم و از این فناوری لذت می‌بریم و دغدغه‌‌ای هم برای عمل نکردن به آن نداریم، اما درباره امور اعتقادی و یافته‌های دینی به این سطح نرسیده‌ایم و نمی‌توانیم یافته‌های خود را به فناوری بدون دغدغه تبدیل کنیم.
مثال‌هایی از اجتهاد نوع دوم در کلام آیت‌الله جوادی آملی
رییس دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان افزود: آیت‌الله جوادی آملی با ذکر مثالی می‌گوید ما بر اساس آموزه‌های دینی می‌فهمیم که حفظ طبیعت واجب است، اما نمی‌توانیم فقط به مردم بگوییم که‌‌ای مردم حفظ طبیعت واجب است و هیچ کاری نکینم، بلکه روز درختکاری را در تقویم کشور ایجاد می‌کنیم و باعث می‌شویم تا مردم و مسئولان بیشتر از روزهای دیگر سال به حفظ طبیعت اهمیت بدهند و این یک مثال از اجتهاد نوع دوم است.
قطبی با اشاره به یقین یافته‌های اجتهاد نوع اول مبنی بر لزوم مبارزه با استکبار، اظهار داشت: این یافته اجتهاد نوع اول با مدل سازی به نام روز قدس به عینیت و فناوری و کاربست می‌رسد.
رییس دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان با تأکید بر لزوم تلاش روزافزون در بارور شدن اجتهاد نوع اول در حوزه‌های علمیه، تصریح کرد: باید اجتهاد نوع اول در حیطه‌ها و مسأله‌های جدید انجام شود و به روز رسانی در احکام را داشته باشیم، اما باید در کنار آن اجتهاد، اجتهاد نوع دوم را هم در حوزه‌های علمیه شروع کنیم و طلبه‌ها بتوانند در هر دو نوع اجتهاد، ورود کنند.
قله اجتهاد نوع دوم
وی تبدیل و ترجمه آموزه‌های دینی اجتهاد شده به قانون را یکی از روش‌های اجتهاد نوع دوم دانست و اظهار داشت: وقتی قانون داشته باشیم، همه الزام به عمل به آن دارند و جریان سازی در جامعه ایجاد خواهد شد و در نتیجه آن حکم دینی، عینیت پیدا می‌کند.
قطبی با بیان اینکه نمی‌توان همه آموزه‌های دینی را به قانون تبدیل کرد، ابراز داشت: یک مدل بهتر از تبدیل احکام به قانون داریم و آن مدل، نظام سازی است. باید مجموعه یافته‌های دینی خود در حوزه‌های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی و سلامت را به یک نظام و منظومه به هم پیوسته تبدیل کنیم و این مدل در واقع قله اجتهاد نوع دوم است که تمامیت نظام جمهوری اسلامی هم از این جنس است.
رییس دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان با اشاره به هدف امام خمینی(ره) از تأسیس نظام جمهوری اسلامی، تصریح کرد: در طول تاریخ بارها به سلاطین ظالم نسبت به ظلم و فساد بر روی زمین هشدار و تذکر داد شده است و حتی بارها حکم شرعی درباره آن‌ها از سوی علما صادر شده است، اما این اقدامات، تأثیر جالب توجهی در عملکرد سلاطین نداشته است و از همین تجربه تاریخی در می‌یابیم که تنها یک نظام و حکومت مبتنی بر اسلام می‌تواند ضامن اجرایی عمل به قوانین و احکام اسلامی در جامعه باشد.
وی با یادآوری قیام و نظام مشروطه، اظهار داشت: در حدود ۱۰۰ سال پیش هم علمایی داشتیم که خودشان دادگاه تشکیل می‌دادند و حدود شرعی را اقامه می‌کردند و معتقد بودند که نمی‌توان همه چیز را به دست سلاطین سپرد و باید خود مجتهدین هم وارد این عرصه شوند. اما امام خمینی(ره) یک فهم جدیدتر و مترقی تری را معرفی کرد و معتقد بود که افزون بر سلاطین و مجتهدین، آحاد مردم هم وظیفه دارند که برای اقامه دین در جامعه تلاش کنند. این نظریه، مبنای جمهوریت را به وجود آورد که خود یک ترجمه از ارزش‌های دینی و از مصداق‌های بارز اجتهاد نوع دوم است.
خانه فناوری‌های فرهنگی اصفهان؛ بستری برای رشد و بالندگی فعالان حوزه اجتهاد نوع دوم
قطبی خانه فناوری‌های فرهنگی اصفهان را عهده دار میزبانی، رشد و کمک به کسانی دانست که در عرصه اجتهاد نوع دوم کار کنند و گفت: تبدیل آموزه‌ها به محصول و خدمت و قانون و نظام سازی از انواع مدل‌های اجتهاد نوع دوم هستند و کسی که می‌خواهد این کارها را انجام دهد نیاز به میزبان و راهنما و بستر دارد و برای کارهای پژوهشی و اجرایی به یک کریدور میزبانی نیاز داریم که خانه فناوری‌های فرهنگی این بستر و کریدور را برای فعالان ایجاد می‌کند.
رییس دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان، مراکز مشاوره و خیریه‌ها و قرض الحسنه‌ها را به عنوان مثال‌هایی از ترجمه آموزه‌های دینی به مدل خدمتی معرفی کرد و افزود: آموزه‌های قرآنیُ مشورت و مواسات و قرض دادن، با این خدمات، به شیوه‌‌ای نیکو و قانونی و نظام مند، در عرصه جامعه اجرا می‌شوند.
لزوم تدوین زیست بوم‌ها و الگوریتم‌های احکام و مفاهیم اسلامی
وی با اشاره به محصولاتی شبیه تسبیح و مهر نماز و صلوات شمار، اظهار داشت: بیاییم به حوزه محصولات و خدماتی ورود کنیم که تا کنون کاری در آن زمینه انجام نشده است، مثلاً همان طوری که برای امور مختلف، زیست بوم‌هایی طراحی و اجرا شده است، بیاییم و در حوزه احکام دینی هم زیست بوم‌های کاربردی ایجاد کنیم. به عنوان مثال، تا کنون کسی زیست بوم چادر سر کردن از سنین پایین برای دختر خانم‌ها تا محیط کار و خانواده و آینده آن‌ها را به صورت گام به گام طراحی نکرده است و در این در حالی است که ما در جامعه امروزی به این نوع خدمات نیاز داریم.
قطبی افزود: اینکه جوان ما در آینده بتواند خدا را در زندگی خود حس کند و بر خداوند توکل داشته باشد هم می‌تواند یک الگوریتم و زیست بوم داشته باشد و باید در این مسیر گام برداریم. هرچند نمی‌توان اخلاص و تقوا را در قالب الگوریتم ارائه کرد، اما بخشی از آموزه‌های دینی را می‌توان به الگوریتم تبدیل کرد و این قابلیت وجود دارد.
