اصل آزادی در اسلام مورد پذیرش است ولیکن دارای حدودی می‌باشد

در اسلام آزادی عقیده و مذهب، آزادی اندیشه، آزادی بیان، آزادی فعالیتهای اقتصادی و مالکیت خصوصی، آزادی اختیار وطن و محل زندگی و امثالهم کاملاً وجود دارد ولی همگی دارای حدود و شرایطی است که باید برای رعایت حقوق دیگران و رعایت مصالح جامعه در نظر گرفته شود.

به گزارش شبکه اجتهاد، نشست حقوق بشر آمریکایی از دیدگاه رهبر انقلاب با پیام آیت‌الله نوری همدانی در مرکز مدیریت حوزهای علمیه قم برگزار شد. متن کامل پیام آیت‌الله حسین نوری همدانی به شرح زیر است:

بسم الله الرحمن الرحیم

مَنْ قَتَلَ نَفْسًا بِغَیْرِ نَفْسٍ أَوْ فَسَادٍ فِی الْأَرْضِ فَکَأَنَّمَا قَتَلَ النَّاسَ جَمِیعًا وَمَنْ أَحْیَاهَا فَکَأَنَّمَا أَحْیَا النَّاسَ جَمِیعًا وَلَقَدْ جَاءَتْهُمْ رُسُلُنَا بِالْبَیِّنَاتِ ثُمَّ إِنَّ کَثِیرًا مِنْهُمْ بَعْدَ ذَلِکَ فِی الْأَرْضِ لَمُسْرِفُونَ (سوره مائده،۳۲)

هرکس انسانی را بدون ارتکاب قتل یا فساد در روی زمین بکشد چنان است که گویی همه انسان‌‌ها را کشته و هرکس انسانی را از مرگ رهایی بخشد چنان است که گویی همه مردم را زنده کرده است.

حق حیات

در آیین اسلام رعایت حقوق انسان به معنای تمام مطرح است و ابواب وسیعی دارد. حق حیات اولین مطلب مهمی است که مورد تاکید قرار گرفته و آیه‌ای که ابتدای سخن مطرح شد بخوبی بیانگر آن است که کشتن یک انسان بیگناه به مثابه کشتن تمامی انسان‌‌ها است و گناه عظیمی محسوب‌ می‌شود و یا در جای دیگری‌ می‌فرماید:

وَلَا تَقْتُلُوا أَنْفُسَکُمْ إِنَّ اللَّهَ کَانَ بِکُمْ رَحِیمًا﴿۲۹﴾ وَمَنْ یَفْعَلْ ذَلِکَ عُدْوَانًا وَظُلْمًا فَسَوْفَ نُصْلِیهِ نَارًا وَکَانَ ذَلِکَ عَلَی اللَّهِ یَسِیرًا (نساء،۳۰)

در این آیه نیز تصریح‌ می‌کند که یکدیگر را نکشید و هرکس چنین کاری را از روی تجاوز و ستم انجام دهد به زودی او را در آتش‌ می‌اندازیم و این کار برای خدا آسان است.

برخی تصور‌ می‌کنند که حکم اعدام برای قاتلان و جنایتکاران مخالف حقوق بشر است و حال آنکه کیفر و مجازاتی را که اسلام برای قاتلان قرار داده است برای حفظ حیات انسانی است و لذا‌ می‌فرماید: ﴿وَلَکُمْ فِی الْقِصَاصِ حَیَاهٌ یَا أُولِی الْأَلْبَابِ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ﴾ ﴿بقره، ۱۷۹﴾ یعنی برای شما در قصاص، حیات و زندگی است اگر تعقل کنید. فلسفه قصاص برای حفظ حیات انسان‌‌هاست و چشم پوشی از مجازات و اعدام قاتلان، حق حیات دیگر انسان‌‌ها را به خطرمی اندارد.

حرمت سقط جنین در اسلام نیز برای حفظ حق حیات انسانهاست و رعایت حقوق بشر محسوب‌ می‌شود ولی‌ می‌بینیم که این کار در جوامع غربی هیچ منعی ندارد و طفلی که در رحم مادر است به راحتی‌ می‌کشند و حال آنکه اسلام نه تنها برای او حق حیات قائل است بلکه برای نطفه‌ای که در رحم مادر شکل گرفته و به او روح دمیده شده است، حق ارث هم قائل است.

اسلام عزیز حق حیات را نه تنها برای انسانها بلکه برای حیوانات نیز قائل است و رعایت حقوق حیوانات احکام بسیار زیادی دارد و در روایات زیادی به حقوق آنان پرداخته شده و به عنوان مثال: شکار حیوانات و کشتن آنها به منظور خوشگذرانی حرام گردیده است.

حق کرامت

دومین حق که برای انسان‌‌ها مطرح است حق کرامت است بدین معنا که احترام و آبرو و حیثیت انسانها باید محفوظ باشد.

کرامت انسان به دو دسته ذاتی و اکتسابی تقسیم‌ می‌شود، خداوند انسان را اشرف مخلوقات خلق کرده است و‌ می‌فرماید: وَلَقَدْ کَرَّمْنَا بَنِی آدَمَ وَحَمَلْنَاهُمْ فِی الْبَرِّ وَالْبَحْرِ وَرَزَقْنَاهُمْ مِنَ الطَّیِّبَاتِ وَفَضَّلْنَاهُمْ عَلَی کَثِیرٍ مِمَّنْ خَلَقْنَا تَفْضِیلًا (اسراء ۷۰)

یعنی به درستی که ما فرزندان آدم را گرامی داشتیم و در خشکی و دریا بر مرکب‌‌ها و کشتی‌‌ها حمل شان کردیم و از چیزهای پاکیزه به ایشان روزی دادیم و آن‌‌ها را بر بسیاری از موجوداتی که خلق کردیم برتری دادیم.

این کرامت ذاتی انسانهاست که بواسطه ((نفخت فیه من روحی)) مورد تکریم قرار گرفت و مسجود فرشتگان شد.

اما برتر از کرامت ذاتی کرامت اکتسابی و ارزشی است چنانچه‌ می‌فرماید: إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقَاکُمْ (حجرات،۱۳)

یعنی گرامی ترین شما نزد پروردگار با تقوا ترین شماست. متاسفانه برخی از نظام‌‌های حقوقی انسانها نسبت به این کرامت ارزشی بی توجهند و حال آنکه اسلام با طرح این مسئله‌ می‌خواهد انسان‌‌ها را در مسیر رشد اخلاقی و کمالی قرار دهد.

حق تعلیم و تربیت

یکی دیگر از حقوق انسانها حق تعلیم و تربیت است، اسلام نسبت به فراگیری علم و دانش بسیار تاکید دارد و اولین آیاتی که بر پیامبر اکرم (ص) نازل شد‌ می‌فرماید: اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّکَ الَّذِی خَلَقَ ﴿۱﴾ خَلَقَ الْإِنْسَانَ مِنْ عَلَقٍ ﴿۲﴾ اقْرَأْ وَرَبُّکَ الْأَکْرَمُ ﴿۳﴾ الَّذِی عَلَّمَ بِالْقَلَمِ ﴿۴﴾(سوره علق) که ملاحظه‌ می‌فرمایید با دستور خواندن شروع‌ می‌شود و با نوشتن تمام‌ می‌شود و یا‌ می‌فرماید: ((قل رب زدنی علماً)) که به این معناست که فزونی دانش را همیشه از پروردگار طلب نمائیم.

تکریم علم و دانش و دانشمندان در شرع اسلام بسیار مورد سفارش است و قرآن کریم نیز‌ می‌فرماید: هَلْ یَسْتَوِی الَّذِینَ یَعْلَمُونَ وَالَّذِینَ لَا یَعْلَمُونَ إِنَّمَا یَتَذَکَّرُ أُولُو الْأَلْبَابِ (زمر،۹) یعنی آیا کسانی که‌ می‌دانند و کسانی که نمیدانند یکسانند؟ البته این خردمندان هستنند که این تفاوت را‌ می‌فهمند و یا جمله مشهور نبی مکرم اسلام (ص) است که فرمود: «اطْلُبُوا الْعِلْمَ‏ مِنَ‏ الْمَهْدِ إِلَی اللَّحْد» یعنی ز گهواره تا گور دانش بجویید.

حق آزادی

یکی دیگر از اصولی که در بحث حقوق بشر برای انسان‌‌ها مطرح است، حق آزادی است، اصل آزادی در اسلام مورد پذیرش است و لیکن دارای حدودی است، در تمدن غربی و یا مادی گرایی چون افراد از قیود اخلاقی و عقاید دینی آزاد هستند، آزادی به مفهوم بی بند و باری است و انسان‌‌ها در شهوترانی و پیروی از هوای نفس آزادند و حال آنکه هدف اسلام از آزادی، تعالی و ترقی و تکامل آنهاست و حال آنکه آزادی بی قید و شرط و بی بند و باری جز سقوط اجتماعی و افزایش جرم و فساد و پوچ گرایی نتیجه دیگری ندارد.

در اسلام آزادی عقیده و مذهب، آزادی اندیشه، آزادی بیان، آزادی فعالیتهای اقتصادی و مالکیت خصوصی، آزادی اختیار وطن و محل زندگی و امثالهم کاملاً وجود دارد ولی همگی دارای حدود و شرایطی است که باید برای رعایت حقوق دیگران و رعایت مصالح جامعه در نظر گرفته شود.

در اسلام هیچ تفاوتی میان زنان و مردان در فعالیت‌‌های اقتصادی وجود ندارد و زنان نیز همچون مردان حق فعالیت اقتصادی و مالکیت دسترنج خویش را دارند و همسران آنها بدون اجازه شان حق دخالت در اموالشان را ندارند لذا فرموده است: لِلرِّجَالِ نَصِیبٌ مِمَّا اکْتَسَبُوا وَلِلنِّسَاءِ نَصِیبٌ مِمَّا اکْتَسَبْنَ (النسا،۳۲) یعنی برای مردان آنچه کسب کرده‌اند بهره‌ای است و برای زنان نیز از آنچه کسب نموده‌اند بهره‌ای هست، زنان مالک اموال خود هستند و هرچند مهریه‌ای که باشد حق مسلم آنان بوده و از جانب شوهرانشان دریافت کرده باشند.

حق مساوات

حق مساوات نیز یکی از موارد حقوق بشر است و قرآن کریم کمترین تقاوتی میان انسانها را از نظر نژاد، زبان، مذهب، ملیت، رنگ و ثروت و امثالهم را مردود دانسته و همه در برابر قانون و دادگاه از حقوقی برابر برخوردارند. در قرآن کریم تاکید شده است که: یا ایها الناس انا خلقناکم من ذکر و انثی و جعلناکم شعوباً و قبائل لتعارفوا ان اکرمکم عندالله اتقیکم (النسا،۳۲) یعنی‌ای مردم ما شما را از یک مرد و یک زن آفریدیم و شما را تیره‌‌ها و قبایل مختلفی قرار دادیم تا یکدیگر را بشناسید، اما بدانید که گرامی ترین شما در نزد پروردگار با تقوی ترین شماست و در روایتی هم آمده است: ایها الناس ان ربکم واحد و ان اباکم واحد، کلکم لادم و آدم من تراب – ان اکرمکم عند الله اتقاکم- و لیس لعربی علی عجمی فضل الا بالتقوی یعنی مردم خدای شما یکی است و پدر شما هم یکی است، همگی شما از آدم هستید و آدم نیز از خاک است، بهترین شما با تقوا ترین شماست و هیچ عربی بر عجمی برتری ندارد مگر به تقوی.

در اعلامیه جهانی حقوق بشر این پنج حق برای انسان یعنی حق حیات، حق کرامت، حق آزادی، حق تعلیم و تربیت و حق مساوات مطرح گردیده ولیکن در مکتب حیاتبخش اسلام همه این حقوق با احکام و شرایع آن کاملا مورد توجه هست و هیچ مکتبی مانند اسلام و قرآن ارزش بشر و انسان را تبیین نکرده و اینچنین او را مورد تکریم قرار نداده است.

در اسلام حقوق همه محفوظ است، حقوق کلی انسانها، حقوق والدین، حقوق همسران، حقوق فرزندان، حقوق همسایگان، حقوق عامه مردم و اجتماع، حقوق حیوانات، حقوق درختان و محیط زیست، همه و همه مورد توجه است و رعایت عدالت نیز از جمله مسائلی است که باز برای حفظ حقوق بشر در قرآن مورد توجه است و لذا‌ می‌فرماید:

یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا کُونُوا قَوَّامِینَ لِلَّهِ شُهَدَاءَ بِالْقِسْطِ وَلَا یَجْرِمَنَّکُمْ شَنَآنُ قَوْمٍ عَلَی أَلَّا تَعْدِلُوا اعْدِلُوا هُوَ أَقْرَبُ لِلتَّقْوَی وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ خَبِیرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ (مائده،۸) یعنی‌ای کسانیکه ایمان آورده‌اید برای خدا قیام کنید و به عدالت گواهی دهید و مبادا دشمنی شما با گروهی سبب شود که به عدالت رفتار نکنید! به عدالت رفتار کنید که به تقوای الهی نزدیکتر است و براستی خدا به آنچه انجام‌ می‌دهید آگاه است.

اسلام، رعایت عدالت را حتی برای دشمنان مورد تاکید قرار‌ می‌دهد، حال آیا این مکتب حقوق بشر را رعایت‌ می‌کند یا دولت آمریکا و دول غربی که هرروز برای فروش جنگ افزار‌‌هایشان در نقطه‌ای فتنه و جنگ برپا‌ می‌کنندو حقوق مظلومان و بی پناهان را از بین‌ می‌برند و نفوس انسانی را قتل عام‌ می‌کنند و به صغیر و کبیر رحم‌ نمی‌کنند.

کشتار میانمار، کشتار مردم مظلوم یمن زیر بمباران‌‌های آمریکایی، اسرائیلی و سعودی، کشتار ملت مظلوم فلسطین و لبنان توسط صهیونسیت‌‌های غاصب، کشتار میلیونی مردم مسلمان در عراق، افغانستان، هند و پاکستان و سوریه و شمال آفریقا چه دیروز توسط استعمار قدیم و چه امروز توسط استعمار جدید نمونه‌‌های روشنی از نقض آشکار حقوق بشر توسط آنهاست که امیدواریم روزی به سزای اعمال جنایتکارانه شان برسند و مظلومان دنیا از چنگ استکبار جهانی آزاد شوند و آن روز دور نیست چرا که فرموده است ((الیس الصبح بقریب؟))

والسلام علیکم و رحمت الله و برکاته