خاطرات مستند خسروشاهی از شهدای «حرب و محراب»

جلد بیستم مجموعه «حدیث روزگار» با عنوان «خاطرات مستند استاد سید‌هادی خسروشاهی درباره شهدای حرب و محراب» از سوی انتشارات کلبه شروق قم منتشر شد.

به گزارش شبکه اجتهاد، کتاب «شهدای حرب و محراب» در پنج بخش، خاطرات و تحلیل سید‌هادی خسروشاهی از زندگی و فعالیت‌های شخصیت‌‌های انقلابی معاصر، آیت‌‌الله صدوقی، آیت‌‌الله قاضی طباطبایی، آیت‌‌الله مدنی، آیت‌‌الله سعیدی و آیت‌‌الله حسین غفاری بیان شده است. عناوین پنج‌‌گانه این کتاب عبارتند از: ۱. یادها و یادگارهایی از آیت‌الله شیخ محمد صدوقی، ۲. کارنامه علمی و عملی شهید آیت‌‌الله قاضی طباطبایی، ۳. شهید آیت‌‌الله مدنی مرد حرب و محراب، ۴. پیشگام مبارزه؛ آیت‌‌الله سید محمدرضا سعیدی و ۵. مبارز همیشه در صحنه؛ آیت‌‌‌‌ الله شیخ حسین غفاری. در پایان کتاب هم فهرست اعلام، اماکن و کتب آمده است که برای محققان و تاریخ‌‌پژوهان بسیار راهگشاست.

نگاه خسروشاهی به مقوله‏‌های تاریخی، همواره با مستنداتی محکم همراه است. همچنین آشنایی دیرینه و گسترده ایشان با طیف روحانیت مبارز، سخنانش را از اتقان و استحکام قابل استنادی بهره مند می‌سازد که معمولاً در گفته‌های دیگران، کمتر می‌توان نظیرشان را یافت. خسروشاهی در این کتاب، بخشی از خاطرات مستند خویش درباره شخصیت‌‌های مبارز و شهید در تاریخ معاصر ایران، پیش و پس از انقلاب اسلامی را در گفتگو با ماهنامه «شاهد یاران» (نشریه بنیاد شهید و امور ایثارگران) بیان کرده است. شخصیت‌‌های مذکور در این کتاب، در راستای اهداف نهضت اسلامی ایران نقش مثبت و برجسته‌‌ای ایفا کردند. مطالعه این کتاب می‌‌تواند گوشه‌‌‌هایی از تاریخ معاصر ایران را در نیم قرن گذشته روشن سازد و نسل جوان پس از انقلاب را با شخصیت‌‌هایی آشنا سازد که جان خود را در دفاع از «حق و عدالت» و تثبیت نظام «عدل و قسط» فدا کردند.

نقش آیت‌‌الله صدوقی در مخالفت با دفن جنازه رضاخان در قم

خسروشاهی در بخشی از این کتاب می‌‌ نویسد: «… مسأله آوردن جنازه رضاخان به ایران و از طریق قم مطرح شد، آیت‌‌ الله صدوقی فعالیت چشمگیری در جلوگیری از این امر داشتند و در همین راستا هم روابط صمیمانه‌ای را با فدائیان اسلام برقرار کردند تا آن‌‌جا که طبق نقل شاهدان و معاصران، در تظاهرات مدرسه فیضیه علیه ورود جنازه رضاخان به قم، آیت‌‌الله صدوقی در پشتیبانی از فدائیان اسلام، نقش خاص و هدایت کننده ای داشته است… پس از این حوادث، منزل ایشان به پناهگاه و یا خانه امن شهید نواب صفوی و شهید سید عبدالحسین واحدی تبدیل شد و هر وقت آن شهیدان تحت تعقیب قرار می‌‌‌گرفتند، به این خانه امن پناه می‌‌‌بردند…»(صص ۴۲-۴۳)

خسروشاهی در بخش دیگری می‌‌ نویسد: «آیت‌‌الله صدوقی پشتیبان نهضت و در کنار امام خمینی(ره) بودند و این امر از آغاز مسأله انجمن‌‌های ایالتی و ولایتی تا پیروزی انقلاب اسلامی ادامه یافت و پس از پیروزی انقلاب هم ایشان در مراسم استقبال از امام و تدوین قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نقش خاصی را به عهده داشت و سپس به نمایندگی امام و امامت جمعه در یزد منصوب شده و در این شهر به خدمات خود در همه زمینه‌‌ها، به ویژه در کمک‌‌ رسانی به جبهه‌‌های دفاع مقدس و حضور در میان سربازان و نیروهای مسلح فداکار، در خطوط اولیه جبهه‌‌‌ها ادامه داد…(ص۴۴)

در مبارزات انقلابی کسی به دنبال سهم‌‌‌خواهی نبود

خسروشاهی در بخشی از مطالب کتاب درباره نقش و جایگاه و مبارزات آیت‌‌الله قاضی طباطبایی می‌‌نویسد: «در آن دوران، کسی به دنبال «نقش‌‌یابی یا سهم‌‌ خواهی» نبود و همه‌‌، اعم از مراجع و علما و مردم عادی و فرهیختگان، همه و همه به دنبال پیگیری هدف و پیشرد امور بودند… و راز پیشرفت اهداف هم در همین «خلوص نیت» و «اخلاص در عمل» نهفته بود. به هر حال دو بزرگوار (آیت‌‌ الله سید احمد خسروشاهی و آیت‌‌الله قاضی طباطبایی) در آماده‌‌سازی مردم، با سخنرانی‌‌های مکرر در مساجد خود و نشر اعلامیه‌‌ها در تبریز، نقش خاص خود را داشتند.(صص۸۴-۸۵)

مسجد آیت‌‌الله قاضی طباطبایی یکی از مساجد فعال شهر تبریز در امر نهضت و مبارزه و نشر اندیشه‌های مبارزاتی بود و این جناح‌‌بندی‌‌‌ها در آن ایام به این شدت مطرح نبود و در واقع به علت حضور جوانان در آن مسجد، پاتوق‌‌ ما و دیگر دوستان هم بود… و من نشریاتی را که در تهران و قم چاپ می‌کردیم، به تبریز می‌‌‌فرستادم که در مسجد ایشان، توسط نوجوانان توزیع می‌‌‌شد.(ص۹۵)

روحیات لطیف آیت‌الله قاضی طباطبایی

خسروشاهی درباره روحیات آیت‌‌ الله قاضی طباطبایی می‌‌‌نویسد: «ایشان تمایلی به دخالت در امور قضاوت نداشت، ولی این بدین معنی نیست که مسئولین قضایی منطقه را به مراعات، رأفت و رحمت و عدالت اسلامی دعوت نمی‌‌‌کرد. اصولاً ایشان روحیه خشونت نداشت و بیشتر طرفدار عفو و گذشت بود.(ص۱۱۰)

نظر خسروشاهی درباره ترورهای پس از انقلاب و برخی تصرفات غیرشرعی اوایل انقلاب

خسروشاهی در انتهای بخش مربوط به آیت‌‌الله قاضی طباطبایی به مسأله ترورهای پس از انقلاب و نقشه‌‌های استعمارگران می‌‌‌پردازد و می‌‌‌نویسد: «ترورهای پس از انقلاب و انتخاب شخصیت‌‌های برجسته و تأثیرگذار مانند آیت‌‌الله مطهری، آیت‌‌الله صدوقی، آیت‌‌الله قاضی، آیت‌‌الله دستغیب، آیت‌‌الله بهشتی و دیگران، در واقع یک طرح و توطئه برنامه‌‌ریزی شده امپریالیستی بود که از سوی مزدوران وابسته داخلی و عناصر فریب‌‌ خورده و جوانان تندروی بی‌‌منطق اجرا شد که شاید هم بعضی از آن‌‌ها مانند خوارج فکر می‌‌‌کردند که با ترور حضرت علی(ع)، دارند به اسلام خدمت می‌‌ کنند!

این ترورها بی‌‌تردید، بدون نقشه و طرح قبلی نبود و در کل، هدف تصفیه انقلاب از عناصر اصلی و شخصیت‌‌های تأثیرگذار بود تا پس از ایجاد خلأ در کادر رهبری عناصر اصلی انقلاب، بتوانند به خیال خود قدرت را در دست گیرند و البته برنامه‌‌‌های به اصطلاح فاز نظامی! آنان این حقیقت را ثابت کرد و اصولاً به نظر من بخش عمده تصرفات غیرشرعی نخستین در آغاز انقلاب مانند مصادره لجام گسیخته اموال و اعدام‌‌های فراوان عناصر فرعی دست چندم و یا فراری دادن افراد، اغلب در راستای اهداف عناصر چپ و راست وابسته به خارج بود.(صص ۱۱۳ـ۱۱۴)

شهید مدنی؛ پیشگام در ارشاد مردم و امر به معروف

خسروشاهی در بخش سوم کتاب درباره شهید مدنی می‌‌نویسد: «آیت‌‌الله شهید مدنی از آغاز زندگی اجتماعی خود، همیشه در راه ارشاد مردم و امر به معروف و نهی از منکر پیشگام بود و به هر منطقه‌‌ای که سفر می‌‌ کرد و یا می‌‌‌رفت و یا تبعید می‌‌ شد، این اصل اساسی اسلام را اجرایی می‌‌‌نمود و فقط به موعظه و نصیحت اکتفا نمی‌‌ کرد.(ص۱۵۹)

مشابهت شهید مدنی با سید جمال‌‌الدین اسدآبادی

خسروشاهی درباره مبارزات و فعالیت‌‌‌های شهید مدنی می‌‌‌نویسد: «شهید آیت‌‌الله مدنی، در واقع مانند سید جمال‌‌الدین اسدآبادی، سیدی همیشه تحت فشار، همیشه در غربت و همیشه در تبعید بودند؛ یعنی به دنبال مبارزات آشکار و علنی، ایشان از هر شهری که می‌‌‌رفتند و یا تبعیدگاهی که فرستاده می‌شدند، مبارزه را آغاز می‌‌ کردند و در نتیجه مجدداً توسط ساواک و یا شهربانی منطقه، دستگیر و به منطقه دیگری تبعید می‌‌ شدند که از آن جمله است: تبعید به شهرهای خرم‌‌آباد، همدان، گنبدکاووس، نورآباد ممسنی، بندر کنگان و سرانجام سقز، مهاباد و…(صص ۱۶۴-۱۶۵)

شهید مدنی در نمازجمعه اهل سنت و توجه اش به اتحاد مسلمانان

خسروشاهی در بخشی از زندگی و مبارزات شهید مدنی که مدتی در مهاباد تبعید بود، ضمن بیان تقیّد شهید مدنی به نماز جمعه می‏نویسد: «آن زمان امام جمعه مهاباد، شیخ عزالدین حسینی بود که بعد از انقلاب اسلامی به صف مخالفان انقلاب پیوست! جالب این که شهید مدنی که در ولایت اهل بیت(ع) و حراست از مکتب تشیع بسیار مشهور و متعصب بود، در آن ایام در مهاباد به نمازجمعه اهل سنت می‌رفت که توسط عزالدین حسینی اقامه می‌شد. این مسأله نشان می‌دهد که آیت‌الله مدنی چقدر به موضوع اتحاد مسلمانان اهمیت می‌داد.»(ص۱۷۵)

اخلاص و صراحت؛ ویژگی‌‌‌های بارز شهید سعیدی

خسروشاهی درباره ویژگی‌‌های شهید آیت‌‌الله سعیدی می‌‌نویسد: «از ویژگی‌‌های بارز شهید آیت‌الله سعیدی در زندگی اجتماعی و حوزوی، اول «عدم تظاهر»، دوم «خلوص و اخلاص»، سوم «صراحت در بیان عقیده»، چهارم «هدف‌‌‌‌داری» و سرانجام «تقوی و پرهیزگاری» ایشان بود. داشتن صفات فوق، خود ویژگی‌‌ خاص روحی و معنوی یک طلبه را نشان می‌‌‌دهد و به طور طبیعی، طلبه‌‌ ای که چنین صفاتی داشته باشد، همواره مورد احترام و تکریم بزرگان و فضلا و طلاب قرار می‌‌گیرد و مرحوم سعیدی بی‌‌تردید جزو این گروه از نخبگان حوزوی بود.(ص۱۹۳)

علاقه شهید سعیدی به کتاب و خاطره ای ناب از امام خمینی درباره کتاب

خسروشاهی می‌‌نویسد: «مرحوم شهید سعیدی مانند اینجانب علاقه خاصی به خرید و تهیه کتاب داشت و شاید هر کتاب جدیدی که در زمینه‌های علمی، تفسیری، حدیثی و کلامی و… منتشر می‌‌‌شد، ایشان نسخه‌‌ای را برای کتاب‌‌خانه خود تهیه می‌‌‌کرد و به همین دلیل هم مانند حقیر، اغلب به کتابفروشی‌‌‌های قم ـ مصطفوی، محمدی و… بدهکار بود! ولی به هر حال کتابخانه خوبی داشت.(ص۱۹۵)

در دیدار امام از سعیدی که در کتابخانه ایشان صورت گرفت یکی از دوستان گفت: «الحمدالله آقای سعیدی کتابخانه خوبی دارد!» حضرت امام لبخندی زدند و فرمودند «ولی کتاب زیاد باعث می‌‌ شود که انسان به مطالعه آن‌‌ها نپردازد و به مطلب نرسد!» یکی دیگر از آقایان به شوخی گفت: یعنی می‌فرمایید موجب بی‌‌سوادی می‌‌‌شود؟ «امام با لحن خاصی گفتند من همچین تعبیری نکردم، ولی داشتن کتاب زیاد باعث می‌‌ شود که انسان در انتخاب کتاب برای مطالعه، در تردید باشد و نوعاً بحث‌‌های مفید و مورد لزوم را نتواند مطالعه کند و آن را به وقت دیگری موکول کند و از مطلب دور بماند!» ( صص ۱۹۵ـ۱۹۶)

اهتمام شهید غفاری به امر به معروف و نهی از منکر

خسروشاهی در بخش انتهایی کتاب، درباره روحیات و دغدغه‌های آیت‌الله شهید حسین غفاری می‌‌نویسد: «شهید غفاری… از اشاعه فساد در بلاد، با حرارت و حالت خاصی، گله و شکوه داشت و از علمای محترم می‌‌خواست که به وظایف خود در امر به معروف و نهی از منکر بیشتر عمل کنند. البته خود آیت‌‌الله غفاری، پیش از انتقال به تهران (پذیرش امام جماعت مسجد خاتم‌‌الاوصیاء در تهران نو) و پس از آن هم، به وظیفه امر به معروف و نهی از منکر و تبلیغ و ارشاد، با سفر به شهرهای مختلف آذربایجان در زمان‌‌های خاصی اقدام می‌‌ کرد و همه‌‌ جا در بیان حقایق، به شجاعت و شهامت معروف بود… به نظرم همین فعالیت‌‌های تبلیغی ایشان در مسجد خاتم‌‌الاوصیای تهران یا در شهرستان‌‌‌های آذربایجان شرقی و غربی خود نوعی مبارزه سیاسی بود و به همین دلیل هم ایشان همواره زیر نظر پلیس قرار داشت و گزارش‌‌های مأموران شهربانی وقت، این نکته را به خوبی نشان می‌‌‌دهد.(صص۲۴۵ـ۲۴۶)

مشخصات کتاب

بنابر گزارش مهر، کتاب «خاطرات مستند استاد خسروشاهی درباره شهید حرب و محراب» در ۲۷۹ صفحه، قطع رقعی، تیراژ ۱۰۰۰ نسخه و قیمت ۱۰۰۰۰ تومان از سوی انتشارات کلبه شروق منتشر شده است.

تاکنون خاطرات مستند خسروشاهی درباره شخصیت‌ها و جریانات زیر منتشر شده است: علامه طباطبایی، آیت‌الله طالقانی، علامه سید مرتضی عسکری، امام موسی صدر، آیت‌الله مشکینی، شهید نواب صفوی، استاد سید جلال الدین آشتیانی، آیت‌الله‌هاشمی رفسنجانی، دکتر ابراهیم یزدی، محمدعلی جمال زاده، احمد بن بلا (الجزایر)، دکتر حسن ترابی (سودان)، روژه گارودی (فرانسه)، نشریات مخفی حوزه علمیه قم، مشروطه مشروعه و علمای تبریز، تاریخ نگاری معاصر و کودتای ۲۸ مرداد، طرح مرکز فرهنگی اسلامی اروپا، حزب خلق مسلمان. به زودی خاطرات مستند ایشان درباره امام خمینی، شهید مطهری، شهید بهشتی، شیخ آقابزرگ تهرانی و محمدحسنین هیکل (مصر) منتشر می‌شود.

برای تهیه مجموعه آثار و خاطرات مستند خسروشاهی می‌توانید در قم به کلبه شروق واقع در ابتدای خیابان صفاییه و در تهران به فروشگاه کتاب موسسه اطلاعات واقع در خیابان انقلاب روبروی دانشگاه تهران مراجعه نمایید و یا با مرکز پخش کتب در قم به شماره تلفن ۳۷۸۳۸۱۴۴ (۰۲۵) یا سایت مرکز بررسی‌های اسلامی (www.iscq.ir) تماس بگیرید.