شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
انقلاب نسبت، تغییر نسبت میان دو دلیل متعارض، با ورود دلیل سوم است.
فهرست مندرجات
۱ – تعریف
۱.۱ – مثال
۲ – پانویس
تعریف
انقلاب نسبت، در جایی است که میان دو دلیل تعارض مستقر وجود دارد، امّا بعد از تخصیص یا تقیید یکی از دو دلیل به وسیله دلیل سومی، نسبت آنها از تعارض مستقر به تعارض غیر مستقر، تبدیل می‌گردد. به بیان دیگر، انقلاب نسبت در جایی است که دو دلیل در حکمی از احکام شرعی تعارض نمایند، آن گاه دلیل مخصص یا مقیدی بر یکی از آنها مقدم گردد، در این صورت (بعد از تخصیص یا تقیید) نسبت موجود میان آن دو دلیل منقلب می‌گردد.
← مثال
برای مثال، اگر نسبت میان دو دلیلِ متعارض، تباین باشد، بعد از تخصیص یا تقیید یکی از آن دو، نسبت میان آن دو، به عموم و خصوص مطلق منقلب می‌گردد، مانند آن که دلیلی بر وجوب اکرام علما (یجب اکرام العلما) و دلیل دیگری بر حرمت اکرام علما (یحرم اکرام العلما) و دلیل سومی بر وجوب اکرام عالم عادل (یحب اکرام العالم العادل) دلالت کند؛ در این مثال، نسبت بین دو دلیل اول، تباین است، ولی بعد از تخصیص دلیل اول به وسیله دلیل سوم و اخراج عالم عادل از آن، نسبت بین دلیل اول و دوم، از تباین به عموم و خصوص مطلق منقلب می‌گردد. [۱] [۲] [۳] [۴] [۵] [۶] [۷] [۸] [۹] [۱۰] [۱۱] [۱۲]
پانویس
۱. ↑ بحوث فی علم الاصول، صدر، محمد باقر، ج۷، ص۲۸۸.
۲. ↑ دروس فی علم الاصول، صدر، محمد باقر، ج۲، ص۵۵۵.
۳. ↑ المحصول فی علم الاصول، سبحانی تبریزی، جعفر، ج۴، ص۴۵۶.
۴. ↑ الحلقه الثالثه فی اسلوبها الثانی، ایروانی، باقر، ج۴، ص۳۲۷.
۵. ↑ مصباح الاصول، خویی، ابوالقاسم، ج۳، ص۳۸۶.
۶. ↑ انوار الاصول، مکارم شیرازی، ناصر، ج۳، ص۵۷۲.
۷. ↑ دررالفوائد، حایری، عبد الکریم، ص۳۰۰ و ۳۰۱.
۸. ↑ کفایه الاصول، آخوند خراسانی، محمد کاظم بن حسین، ص۴۵۲ و ۴۲۳.
۹. ↑ اجود التقریرات، نائینی، محمد حسین، ج۲، ص۵۱۸.
۱۰. ↑ الرسائل، خمینی، روح الله، ج۲، ص (۳۴- ۳۳).
۱۱. ↑ المحکم فی اصول الفقه، حکیم، محمد سعید، ج۶، ص۹۶.
۱۲. ↑ کفایه الاصول، فاضل لنکرانی، محمد، ج۶، ص (۲۷۱- ۲۵۴).
منبع:
فرهنگ‌نامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۲۶۹، برگرفته از مقاله «انقلاب نسبت».
