اکتفا به بهره‌ی فقهی گذشتگان از قرآن کریم، صحیح نیست

حجت‌الاسلام و المسلمین حاج علی، مدیر گروه قرآن و حدیث مجتمع عالی فقه در گفتگو با ایکنا درباره فقه‌القرآن و جایگاه آن با بیان اینکه قرآن کریم یکی از مهم‌ترین منابع در فقه و اجتهاد است و از قدیم‌الایام مقوله اجتهاد با چند منبع یعنی قرآن کریم، سنت، عقل و اجماع گره و پیوند خورده و اجتهاد و فقه بدون آن معنا ندارد، گفت: البته هر کدام از این منابع در فقه جایگاه خاص خود را دارند و ممکن است بر روی برخی مانند اجماع به عنوان منبع، حرف و حدیث هم باشد ولی این مقوله‌ها همواره مطرح بوده است.

حاج‌علی با اشاره به جاویدانی و عصمت قرآن کریم از تحریف، اظهار کرد: این درجه از اتقان و عصمت، جایگاه بسیار والایی به این منبع استخراج فقه بخشیده است که البته کمتر در حوزه علمیه از این منبع نورانی بهره فقهی برده شده است.

مدیر گروه قرآن و حدیث مجتمع عالی فقه ادامه داد: مجتمع آموزش عالی امام خمینی(ره) که وابسته به جامعه المصطفی(ص) است کارهایی در زمینه فقه‌القرآن انجام داده است؛ همچنین فقه‌القرآن آیت‌الله یزدی تا حدودی خلأها را در این مسئله پر کرده است اما جای کار زیادی در این عرصه وجود دارد و مهم این است که فقه‌القرآن به عنوان یک درس رسمی در حوزه علمیه مورد توجه قرار بگیرد.

حاج‌علی با بیان اینکه واحد فقه‌القرآن در مجتمع آموزش عالی فقه وجود دارد، عنوان کرد: هم اکنون دو واحد درسی فقه‌القرآن داریم که نوعا کار تطبیقی در آن صورت می‌گیرد اما باز هم به نظر من آنچه مد نظر بزرگانی مانند آیت‌الله العظمی سبحانی است در این زمینه انجام نمی‌شود.

حاج علی عنوان کرد: فقه‌القرآن با ظرفیت‌های خوبی که دارد حتی اگر در قالب یک رشته هم در منظومه دروس حوزوی گنجانده نشود، به عنوان یک گرایش در مقاطع بالای تحصیلی ضرورت دارد ایجاد شود زیرا این آسیب جدی وجود دارد و برخی بزرگان نیز آن را مطرح کرده‌اند که ممکن است فقیه و مجتهدی در حوزه تربیت شود بدون اینکه در مدت تحصیل خود چندان ضرورتی برای مطالعه عمیق در آیات قرآن داشته باشد.

مدیر گروه قرآن و حدیث مجتمع آموزش عالی فقه در پاسخ به چرایی این مسئله تصریح کرد: برخی افراد تصور می کنند هر چه حرف در زمینه بهره‌گیری از آیات قرآن در مسایل فقهی بوده توسط گذشتگان بیان شده و رجوع به همان اکتفا می کند در حالی که این تصور درست نیست ضمن اینکه امروزه بحث توسعه دادن به آیات فقهی نیز مطرح است.

این استاد حوزه علمیه عنوان کرد: البته برخی آسیب‌هایی که در پرتو نگاه‌های جدید به آیات قرآن نیز مطرح شده که نمونه آن در نگاه‌های قرآن‌بسندگی وجود دارد و در این مسئله بی‌تاثیر نیست.

حاج‌علی با تاکید مجدد بر پرداختن به فقه‌القرآن در منظومه دروس حوزه و جامع‌نگری در اجتهاد و برداشت‌های قرآنی بیان کرد: در برداشت‌های فقهی از روایات بسط ید بیشتری وجود دارد لذا برخورد فقیه با آیات همانند روایات نیست و همین مسئله نیز از عواملی است که کمتر به فقه القرآن بها داده می‌شود به همین دلیل می‌بینیم که اگر کسی بخواهد به فقه‌القرآن بهای بیشتری بدهد خود را از مجموعه فقه سنتی مصطلح دور می‌بیند؛ بنابراین باید با نگاه جامعی سراغ این مسئله برویم.

وی تصریح کرد: یکی از مشکلاتی که در برخی رشته‌ها در حوزه وجود دارد این است که بحث وقتی به صورت پخته و چکش‌کاری شده مطرح نشود، مشکلاتی را ایجاد می‌کند که از آن آگاه هستیم بنابراین باید کار اجتهادی بر روی برخی موضوعات صورت گیرد تا مباحثی که ارایه می‌شود دارای وزانت علمی و پختگی لازم باشد و فقه‌القرآن نیز  از این مسئله مستثنی نیست، بنابراین بنده ضمن تاکیدی که بر لزوم تقویت جایگاه فقه‌القرآن در حوزه دارم معتقدم ابتدا باید مباحث اجتهادی در این زمینه را هم تولید کنیم.

حاج‌علی با بیان اینکه در گروه‌های تخصصی تفسیر  و مراکز تخصصی تفسیر این موضوع باید جدی‌تر باشد ادامه داد:  یکی دیگر از مشکلاتی که در این زمینه وجود دارد کمبود استاد است و منبع به روز هم کم داریم و این زیرساخت نیز باید فراهم شود.

مدیر گروه قرآن و حدیث مجتمع آموزش عالی فقه درباره توسعه آیات فقهی نیز  بیان کرد: قاعدتا محدودکردن آیات فقهی در ۵۰۰ آیه مشهور ضرورتی ندارد ولی نباید وارد ذوقیات در مباحث فقهی بر اثر برداشت‌های تفسیر غیرمجتهدانه شویم لذا بسترسازی برای این مسئله بسیار ضروری است.