مخرج مشترک آراء امام خمینی و علامه طباطبایی «آینده حکومت اسلامی» است/ برای فهم آینده فقه شیعه نیازمند ترسیم سازمان فقه امام خمینی هستیم

حجت‌الاسلام عبدالکریم فرحانی عضو مجلس خبرگان رهبری گفت: ما اگر سازمان فقه امام خمینی(ره) را ترسیم کردیم، می‌توانیم آینده فقه شیعه و حکومت اسلامی را متوجه شویم، امام ثابت می‌کند که این استنتاج از کتاب و سنت اخذ شده است.

به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالکریم فرحانی در نشست علمی با عنوان «آینده فقه شیعه و حکومت اسلامی» که در مدرسه امام کاظم(ع) برگزار شد، اظهار داشت: اگر بتوانیم گفتمان فقه حکومتی را در فضای پژوهش حوزه گسترش دهیم، حوزه می‌تواند در ماموریت مهمی که بر عهده دارد موفق شود.

او افزود: در آغاز انقلاب، سه فضا و تلقی متفاوت از دین وجود داشت، تلقی شرقی‌ها، تلقی اروپایی‌ها و تلقی آمریکایی‌ها از دین سه تلقی رایج آن زمان بود و کار مهم جمهوری اسلامی این بود که این سه فضا را پس زده و فضای چهارمی را ایجاد کنند.

نماینده خوزستان در مجلس خبرگان رهبری گفت: تلقی شرقی‌ها این بود که دین نمی‌تواند کارایی داشته باشد چرا که دین در پی توجیه کردن ظلم است؛ اروپایی‌ها درباره دین می‌گفتند که در حال حاضر در دوره علم قرار داریم و این نظریه در تقابل علمی که در قرون وسطی ایجاد شده بود مطرح گردید.

او تاکید کرد: شاگردان امام خمینی(ره) که امروز برخی از آن‌ها از مراجع تقلید هستند، تلقی‌های شرقی و غربی از دین را رد و انکار کردند؛ چرا که این دو تلقی سبب می‌شد حکومت اسلامی پا نگیرد.

فرحانی با بیان اینکه ریشه تمدن اسلامی در اندیشه‌های امام صادق(ع) وجود دارد؛ گفت: در شعار نه شرقی، نه غربی امروز ما از شرق عبور کرده‌ایم و در مجلس خبرگان در زمینه تمدن سازی در پی راهکارهایی برای گذر از غرب هستیم تا به تمدن نوین اسلامی برسیم.

او ابراز کرد: زمانی که امام خمینی(ع) بحث حکومتی خود را مطرح کرد، یا فضا متاثر از اندیشه‌های مارکسیستی بود، یا متاثر از پوزیتویسم و یا متاثر از اگزیستانسیالیم بود.

عضو مجلس خبرگان رهبری خاطرنشان کرد: وقتی در این فضا امام بحث خود را مطرح کردند، تفکری از آمریکا بوجود آمد که نام آن اسلام آمریکایی قرار داده شد، این همان تلقی سومی بود که در کنار تلقی‌های شرقی و غربی از دین سربرآورده بود.

او ادامه داد: در آمریکا تفکر پراگماتیسم رشد کرد و حرف پیروان آن این بود که برای اینکه یک نظریه را بخواهیم ارزیابی کنیم باید ببینیم که آن نظریه در عمل چقدر کارایی دارد که اسلام آمریکایی در قالب این نظریه مطرح شد، این اسلام بیان می‌کرد که دین در حکومت کارایی ندارد.

فرحانی عنوان کرد: بر اساس اسلام آمریکایی، دین برای سلامت روان کارایی داشت و ما دین را برای امور شخصی و غیرحکومتی و غیراجتماعی نیاز داریم.

ظهور بحث حکومت اسلامی در مقابل جریان‌های غربی

او اضافه کرد: مخرج مشترک این سه تلقی که بیان شد این است که در آن‌ها حکومتی وجود ندارد؛ در مقابل این سه تلقی امام(ره) فرمودند که بحث حکومت اسلامی از بدیهیات فقه شیعه بوده و دلیل و برهان نیاز ندارد؛ امام فرمود این حرف، حرف فقه سنتی و جواهری ماست، نه فقه مدرن و اگر کسی این را درک نکند، فقه را درک نکرده است.

عضو مجلس خبرگان رهبری با بیان اینکه امام، امامت را دلیل حکومت می‌دانست، تاکید کرد: اگر ما اهمیت این مسئله را جا بیندازیم می‌توانیم حوزه را در اهمیت این مسئله بیدار کنیم.

او بیان کرد: امام خمینی(ع) اسلام ناب را با عنوان اسلام ولایی معرفی کردند و این عبارت در مقابل اسلام آمریکایی مطرح شد. در آن زمان دو جریان فکری در حوزه به یک نتیجه رسیده بودند.

فرحانی یادآور شد: در کنار تفکر امام خمینی(ره) جریان دیگری در حوزه وجود داشت که مرحوم آیت‌الله علامه طباطبایی مدیریت آن را بر عهده داشت که این جریان با جریان فکری امام یک مخرج مشترک به نام آینده حکومت اسلامی پیدا کرد.

او گفت: چهار تلقی مطرح شده از اسلام محور نگرش به انسان بوده و بر این نگرش سه قرائت از دین و اسلام به وجود می‌آید، عجیب اینجاست که برخی از سیاسیون و حوزویان ما امروز بیان می‌کنند که ما چهل سال است راه را اشتباه رفته ایم.

عضو مجلس خبرگان رهبری افزود: کسی از بنده سوال کرد که شما ولایت را از کجای قرآن استخراج کردید، بنده به او عرض کردم که این سه دوره کودکی، جوانی و بلوغ تاریخ یک نکته درست می‌باشد که قرآن نیز به این دوره‌ها اشاره کرده است؛ در دوره اول بشر جاهل بود و پیامبر به زبان او سخن می‌گفت. دوره دوم تاریخ دوره عقل می‌باشد و قرآن در مقابل تفکر اومانیستی کرامت انسان را قبول می‌کند، اما مصداق کرامت را علم قرار می‌دهد نه خلقت و این دوره ختم نبوت نام دارد. بنده در این قسمت پاسخ اصلی را به آن فرد دادم و به او گفتم که از نظر ما دوره سوم تاریخ در سوره نور بیان شده، آن جا که خدا می‌فرماید «وعدالله الذین آمنوا و عملواالصالحات لیستخلفنهم فی الارض…» درباره مفهوم ولایت صحبت شده است؛ بنابراین در حالی که اروپایی‌ها می‌گویند دوره دین گذشته، قرآن می‌فرماید که دوره دین هنوز نیامده است.

او اظهار داشت: بنابراین ادعا جهل دوره بداء نبوت و علم دوره ختم نبوت بوده و دوره سوم دوره دین است و بر اساس این تحلیل سروش و بسیاری از افراد دچار اشتباه شده اند.

فرحانی بیان کرد: متاسفانه چند روشنفکر مریض تعارض علم و دین اروپا را به ایران کشانده اند، در حالی که صاحب نظران غربی بر این اعتقاد هستند زمانی که غرب هیچ بویی از علم نبرده بود، در کتابخانه مسلمانان ۶ میلیون جلد کتاب وجود داشت.

اسلام ولایی کمال تاریخ است

او تاکید کرد: نظر قرآن این است که اسلام به سمت ولایت حرکت می‌کند و اسلام ولایی که آینده و کمال تاریخ است، دوره دین است و این ولایت اسلام ناب ولایتی است که سنی و شیعه را از هر جای دنیا در یک جا جمع می‌کند.

عضو مجلس خبرگان رهبری اضافه کرد: رهبر انقلاب درباره خلافت در قرآن سه تعبیر دارند، یک بار خلافت آدم مطرح می‌شود که حکمرانی در آن مطرح نیست، یک بار به داوود می‌گویند تو خلیفه‌ای و حکم بران، یک بار خلافت خاتم الانبیا را داریم که خلافت نبی اکرم(ص) است، در نهایت خلافت خاتم الاولیا را داریم که آیه ولایت در این باره نازل شده است.

او عنوان کرد: علامه طباطبایی مدل‌های حکومتی را مشخص کرده و به مدل حکومت اسلامی به خوبی پرداخته است؛ ایشان می‌گوید که ما یک بار با استکمال فرد و یک بار با استکمال جامعه باید کار کنیم؛ جامعه وقتی قابلیت استکمال پیدا می‌کند که مرکب حقیقی باشد، نه مرکب اعتباری، اگر جامعه را به عنوان مرکب حقیقی از فرد جدا کردیم باید مشخص کنیم که باید سیر استکمال آن را مشخص کنیم.

فرحانی مطرح کرد: نسبت فقه امام خمینی(ره) با فقه نجف متفاوت بوده و می‌بینیم که در حوزه نجف به حکومت اسلامی به این شکل پرداخته نشده است.

او ابراز کرد: ما در حوزه باید اصل حاکمیت را بررسی کنیم تا ولایت مطلقه فقیه از دل آن خارج شود؛ یکی از گلایه‌های بنده این است که حوزه می‌تواند کاری کند که فقه الخمینی در آن مطرح شود، اما در این زمینه کم کاری شده است.

نماینده خوزستان در مجلس خبرگان رهبری خاطرنشان کرد: در استکمال جامعه، باید از اقتصاد آغاز کرده و به ایمان و عمل صالح برسیم، وقتی این سیر طی شد خلافتی که خداوند وعده داده است، محقق می‌شود.

او گفت: رهبر انقلاب ولایت فرد را غیر از ولایت جامعه می‌دانند؛ ولایت باید از فرد شروع شود، بعد به جامعه برسد و در نهایت جامعه ایمانی شکل بگیرد.

جامعه دارای ولایت، جامعه‌ای است که ولی را بشناسد

فرحانی ادامه داد: رهبر انقلاب می‌فرماید که جامعه دارای ولایت، جامعه‌ای است که ولی را بشناسد، قطبی باشد که سرچشمه‌ها از او سرازیر می‌شود، نقطه‌ای باشد که همه رشته‌ها و نخ‌ها به آن برسد، جامعه اسلامی که دارای ولایت است یعنی همه اجزای آن به ولی متصل است؛ در بیرون نیز اجزای موافق خود را جذب و اجزای مخالف خود را دفع می‌کند.

او افزود: پیامبر(ص) در دعوت به اسلام به اهل کتاب می‌فرمودند که در زیر یک پرچم جمع شوید، بنده به اهل سنت بیان می‌کنم که پیامبر(ص) به اهل کتاب اینگونه می‌گوید، چطور ما نمی‌توانیم با یک دین در یک محور حرکت کنیم.

عضو مجلس خبرگان رهبری اضافه کرد: ارتداد یعنی اینکه جامعه به بلوغ نرسیده و بار ولایت را نمی‌تواند به دوش بکشد، امتداد توحید قرآنی نفی سبیل، عدالت، قسط و غیره را در بر می‌گیرد.

او ابراز کرد: طبق نظر علامه طباطبایی و همفکران او، اگر ولایت در جامعه جاری و ساری شد، «فان حزب الله هم الغالبون» محقق می‌شود و امروز می‌بینیم که سید حسن نصرالله در لبنان ظهور می‌کند.

فرحانی با بیان اینکه حزب الهی جز با ولایت شکل نمی‌گیرد، مطرح کرد: طبق نظر رهبر انقلاب فقه اکبر مبانی داشته و اگر این مبانی را متوجه نشویم نمی‌توانیم قرآن را فهمیده و فقه شیعه را بفهمیم.

او تصریح کرد: امام(ره) این مدل آیت‌الله علامه طباطبایی را پیگیری کردند، اما با این تفاوت که امام وارد فقه بالمعنی الاخص شده و ما کسی مانند امام نداریم که به ظاهر روایت و آیه تعبد کند؛ لذا ما ادعا داریم که اگر فقه امام شکل خودش را بگیرد پیشرفت‌های بسیاری حاصل می‌شود.

نماینده خوزستان در مجلس خبرگان رهبری گفت: ما اگر سازمان فقه امام خمینی(ره) را ترسیم کردیم، می‌توانیم آینده فقه شیعه و حکومت اسلامی را متوجه شویم، امام ثابت می‌کند که این استنتاج از کتاب و سنت اخذ شده است. شفقنا