شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
کرسی ترویجی «بررسی حکم حجاب عمومی بانوان بر اساس آیه ۵۹ سوره احزاب» با حضور جمعی از اساتید و فضلای حوزه، پژوهشگران و صاحب‌نظران عرصه زن و خانواده، پنج‌شنبه گذشته در مرکز تحقیقات زن و خانواده برگزار شد.
به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین مهاجر میلانی، عضو هیئت علمی این مرکز در این کرسی ترویجی به ارائه مقاله و یافته‌های علمی خود در رابطه با آیه شریفه ۵۹ سوره احزاب پرداخته و سپس حجت‌الاسلام والمسلمین سیدعلی حسینی اشکوری، مدرس عالی حوزه علمیه قم این نظریه را مورد نقد و بررسی قرار دادند.
شش دیدگاه مهم در رابطه با آیه ۵۹ سوره احزاب
حجت‌الاسلام مهاجر میلانی با بیان اینکه ۶ دیدگاه مهم در رابطه با این آیه شریفه وجود دارد، خاطرنشان کرد: یک دیدگاه که منسوب به آیت‌الله بروجردی و زمخشری است، بر لزوم ستر صورت زنان دلالت دارد و در دیدگاه دیگری از ابن عباس، جلباب چیزی مانند خمار است و این آیه لزوم پوشاندن سر و پیشانی را مورد توجه قرار داده و نیازی به پوشش همه صورت نیست.
وی در ادامه افزود: دیدگاه سوم متعلق به آیت‌الله زنجانی است که ایشان معتقدند در صورت وجود اذیت و آزار اجتماعی، پوشاندن صورت لازم است و در غیر این صورت این‌گونه نیست؛ دیدگاه چهارم نیز از سوی آیت‌الله طباطبایی و طبرسی مطرح شده که در آن لزوم ستر سینه و گردن عنوان شده است.
عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات زن و خانواده دیدگاه پنجم را منسوب به شهید مطهری و آیت‌الله فاضل لنکرانی دانسته و گفت: این بزرگواران معتقدند که زنان باید عفت خود را حفظ نمایند و لباس و رفتار آن‌ها به گونه‌ای باشد که قلوب مریض را به سمت خود متوجه نسازند، دیدگاه ششم از محقق داماد نیز بیان می‌کند که آیه شریفه، از جمله آیات ارشادی است و الزامی ندارد و اگر زنان می‌خواهند مورد اذیت قرار نگیرند می‌توانند حجاب داشته باشند.
حجت‌الاسلام مهاجر میلانی با بیان اینکه در برخی منابع اهل‌سنت، مفسران اولیه شأن نزولی در مورد این آیه شریفه مطرح کرده‌اند مبنی بر اینکه زنان آزاده برای تفاوت با کنیزان باید جلباب بر سر داشته باشند تا مورد اذیت واقع نشوند، گفت: این شأن نزول که در میان مفسران اولیه مطرح شده است، از لحاظ سندی مشکل داشته و به لحاظ عقل فطری و روح آموزه‌های دینی نیز قابل اثبات نیست، ضمن اینکه در تمامی روایات شیعی شأن نزولی برای این آیه شریفه وجود ندارد.
تفسیر واژه «اَدنی» و جهت گیری آیه، دو علت عمده در اختلاف تفاسیر آیه ۵۹ سوره احزاب
وی علل و اسباب اختلاف در این شش دیدگاه را عمدتاً متوجه تفسیر دو واژه «اَدنی» و «علیهن» عنوان کرده و گفت: لغت شناسان قدیمی تر توضیح شفافی از این دو واژه ارایه نکرده‌اند؛ اَدنی اگر مقرون به حرف اِلی باشد فقط به معنای نزدیک کردن است، اما اگر با حرف جر عَلَیَّ استفاده شود، فهم و معنای روشنی از آن ارایه نشده است.
حجت‌الاسلام مهاجر میلانی در ادامه افزود: تحقیق میدانی گسترده‌ای که در این رابطه انجام داده‌ایم به ویژه در منابع قدیمی و نزدیک به عصر جاهلیت و حدود ده قطعه اشعار فصیح، تقریباً روشن است که واژه «اَدنی» با «علی» به معنای پوشش است.
وی با بیان اینکه یک علت اختلاف دیگر در دیدگاه علما و فقها در تفسیر این آیه شریفه، جهت‌گیری آیه و این مساله که آیا هدف از نزول آیه پوششی یا غیرپوششی است، خاطرنشان کردند: برخی معتقدند که حجاب مطرح شده در این آیه مخفی کردن یک شیء پوشیده شده است و برخی اعتقاد دارند که این نوع حجاب، یک نوع نشانه گذاری و تمایز میان شیء نمادین از شیء بی نشان است.
این استاد حوزه علمیه، دیدگاه آیت‌الله زنجانی در رابطه با جلباب را مورد توجه قرار داد و گفت: ایشان معتقدند که جلباب به طور متعارف روی سر زنان بوده و هنگامی که دستور برای آویزان کردن جزیی از جلباب برای پوشاندن نازل شده است، قطعاً ستر صورت منظور است؛ اما لزوماً نمی‌توان این معنا را از آیه شریفه استخراج کرد، زیرا معنای واژه «ارخاء» تا بالای ابرو نیز دلالت می‌کند و از سوی دیگر مشخص نیست که آیا جلباب حتماً روی سر زنان بوده است یا خیر.
منظور از آیه ۵۹ سوره احزاب، حفظ عفت و پاکدامنی زنان است
حجت‌الاسلام مهاجر میلانی با بیان اینکه به قرینه ذیل آیه شریفه، آیه در مقام حجاب پوششی نیست و منظور حفظ عفت و پاکدامنی است، تصریح کرد: اگر منظور از حجاب اخفاء شیء پوشیده شده باشد، وسیله پوشش مطرح نیست، اما اگر پوشش نشانه تمایز باشد، می‌تواند نوع پوشش نیز مطرح باشد که در این آیه از قرآن، جلباب مطرح شده است؛ همچنین نمی‌توانیم بگوییم آیه فقط ارشادی است و الزامی ندارد.
عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات زن و خانواده در ادامه افزود: در رابطه با آیه حجاب سوره نور و آیه حجاب سوره احزاب، آنچه حکم پوشش را صراحتاً بیان می‌کند، آیه شریفه سوره نور است و بر اساس فتوای مشهور فقها، زن نباید از لباسی که تنگ است و یا حامل پیام خاصی است، استفاده کند حتی اگر تمامی بدن او را بپوشاند.
وی در پایان با بیان اینکه چون اندازه و محدوده خاصی برای جلباب مطرح نشده است، هر کس در محیط خود آنچه را مشاهده کرده به عنوان جلباب برشمرده است، خاطرنشان کرد: آیه شریفه سوره احزاب می‌گوید علاوه بر اینکه زن باید خود را بپوشاند، باید از حجاب جلباب گونه‌ای هم استفاده کند که مصداق امروزی آن پارچه‌ای است که زنان و مردان افغانی و پاکستانی آن را روی دوش خود می‌اندازند و در جامعه ما نیز می‌توان مانتویی که تنگ نباشد را از معنای جلباب به دست بیاوریم.
زنان با حجاب خود مانع از مزاحمت افراد مریض می‌شوند
در ادامه این کرسی ترویجی حجت‌الاسلام والمسلمین اشکوری نیز با بیان اینکه در رابطه با شأن نزول آیه سوره احزاب، مجهول بودن یا ضعف سند یک روایت، دلیل کذب روایت و عدم صدور آن نیست، خاطرنشان کرد: خود این آیه موید شأن نزول آن است، زیرا برخی زنان که شب هنگام برای حضور در مسجد یا خواسته دیگری از منزل خارج می‌شدند، مورد اذیت و آزار قرار می‌گرفتند.
حجت‌الاسلام اشکوری همچنین تصریح کرد: منظور از این آیه شریفه، شناسایی زنان آزاده یا کنیزان نیستند، بلکه منظور از جلباب، شناسایی زنان مومنه از غیرمومنه است، در عین حال که کنیزان نیز ملزم به رعایت حجاب نبوده‌اند.
وی در ادامه افزود: هدف از نزول این آیه شریفه می‌تواند هم به جهت پوشش باشد و هم به جهت نشانه‌ای برای تمایز و ما نباید این دو را حتماً از هم جدا بدانیم تا یکی از آن‌ها برای ما به اثبات برسد.
مدرس عالی حوزه علمیه قم، استشهاد به اشعار عرب را نیز با توجه به اینکه شاعران گاهاً از کنایه و مجاز استفاده می‌کنند، در شناخت و تفسیر برخی واژه‌ها و آیات شریفه نادرست عنوان کرد و گفت: منظور قرآن از ستر با جلباب در این آیه، با هدف تمایز با کنیزان نیست، بلکه این پوشش به افراد مریض بفهماند که این‌ها کسانی نیستند که به راحتی آن‌ها را با حرف و سخنی مورد آزار قرار داده و مزاحمت ایجاد کنند.
بر اساس گزارش مرکز تحقیقات زن و خانواده، در پایان این کرسی ترویجی، جمعی از پژوهشگران و صاحب‌نظران پرسش‌هایی را در خصوص این مقاله و حجاب عمومی بانوان مطرح کردند که از سوی حجج‌اسلام والمسلمین اشکوری و مهاجر میلانی پاسخ داده شد.
