بررسی فقهی- اقتصادی جوایز بانکی

ارائه‌دهنده مقاله با طرح این سوال که آیا جوایز بانکی و حق شرکت دادن در قرعه‌کشی، مصداق زیاده در سپرده‌های قرض‌الحسنه بانکی به حساب می‌آید یا خیر، با بیان انواع شروط صریح، مبنی علیه العقد و شرط ارتکازی (پذیرفته شده در عرف)، گفت: اگر جوایز بانکی بر مبنای هر یک از این شروط پرداخت شود، مصداق زیاده در عقد قرض بوده و مسلما ربای محرم است.

به گزارش شبکه اجتهاد، هفتمین نشست از سلسله نشست‌های فقه‌الاقتصاد توسط هیئت اندیشه‌ورز اقتصاد و الگوی پیشرفت اسلامی علمیه خراسان و با همکاری مرکز تحقیقات اسلامی آیت‌الله اشرفی شاهرودی و حضور ارزشمند ایشان و جمعی از اساتید، فضلا و طلاب حوزه مشهد، برگزار شد.

در این نشست علمی حجت‌الاسلام علی ذرئی، از دانش‌پژوهان دوره اول پودمانی اقتصاد هیئت اندیشه‌ورز اقتصاد، به ارائه مقاله خود با موضوع بررسی فقهی- ااقتصادی جوایز بانکی پرداخت و ضمن تشریح این سؤال که آیا جوایز بانکی و حق شرکت دادن در قرعه‌کشی، مصداق زیاده در سپرده‌های قرض‌الحسنه بانکی به حساب می‌آید یا خیر، با بیان انواع شروط صریح، مبنی علیه العقد و شرط ارتکازی (پذیرفته شده در عرف)، گفت: اگر جوایز بانکی بر مبنای هر یک از این شروط پرداخت شود، مصداق زیاده در عقد قرض بوده و مسلما ربای محرم است.

ذرئی با تحلیل و بررسی احادیث صحیحه و آرای فقها و برخی مراجع افزود: اگر پرداخت جایزه یا شرکت دادن در قرعه‌کشی از سوی بانک، صرفا به شکل داعی و انگیزه برای طرفین عقد قرض باشد تا بانک بتواند پول سپرده‌گذار یا مستقرض را جذب کند و قرض‌دهنده یا سپرده‌گذار بتواند در قرعه‌کشی شرکت داده شده و به جایزه احتمالی دست یابد و در اینجا هیچ‌گونه شرطی وجود نداشته باشد و در صورت عدم اعطای جایزه یا عدم شرکت در قرعه‌کشی، طرفین برای خود حق اعتراض قائل نباشند، در اینجا می‌توان استنباط کرد که طبق بیان معصومین علیهم‌السلام، چنین موردی، مصداق شرط زیاده نبوده و حرمت ندارد.

نکته دیگری که در این نشست علمی مطرح شد مسئله نحوه سپرده‌گیری بانک از سپرده‌گذار و اینکه در قالب چه عقد و قراردادی این سپرده‌گیری صورت می‌گیرد (قرض، وکالت یا عقد دیگری) و اینکه بانک‌ها با این سپرده‌ها چه می‌کنند (اعطای قرض، وکالت، مشارکت، مضاربه یا عقود دیگر) و اینکه از چه محلی، جوایز را تأمین مالی و پرداخت می‌کنند، بود که از حیث اقتصادی و فقهی مورد بررسی و نقد و نظر آیت‌الله اشرفی و سایر اساتید قرار گرفت که البته در این مورد همچنان مسئله مبهم و نامعلوم باقی ماند.