شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
شبکه اجتهاد: آیت‌الله جعفر سبحانی طی یادداشتی به نکاتی راجع به شرایط و روش درس خارج و نکاتی پیرامون نحوه برگزاری دروس حوزه پرداخت که از منظرتان می‌گذرد:
نکات راجع به درس خارج
تعریف درس خارج، جایگاه آن و شرائط ورود به آن: درس خارج درسی است که استاد با آشنا کردن حاضران با انظار موجود کیفیت استنباط را از کتاب و سنت آموزش می‌دهد و لذا برخی مجتهدان عالی‌مقام مسئله را طرح می‌کردند و پس از تشریح موضوع از حاضران نظر می‌خواستند و پس از سبک و سنگین کردن نظرات، دیدگاه خود را بیان می‌کردند.
هدف دروس خارج موارد زیر است:
۱. پرورش ملکه اجتهاد
۲. تولید نظریه مبتنی بر پایه‌های علمی
۳. شناخت و به کارگیری شیوه‌های استدلال
۴. تربیت عالمان با توان علمی بالا که عهده‌دار مسئولیت‌های دینی در مراکز مختلف بلاد باشد.
شرکت کننده درس خارج باید سطح را به خوبی خوانده باشند و ممحض در درس و بحث باشند درس را به خوبی دریافت کنند و پس از درس آن را به رشته تحریر در بیاورند و مباحثه انجام دهند و به منابع و همچنین تالیفات و تقریرات فقها به صورت مستمر مراجعه نمایند.
طلبه‌های که وارد درس خارج می‌شوند بر دو نوعند: گروهی از آنها مقدمات و سطوح را به دقت خوانده‌اند و آمادگی لازم برای ورود به درس خارج را دارند اما گروهی فاقد این شرایطند و لذا درس خارج برای آنان چندان مثمر نیست.
اگر کسی پس از طی مراحل مقدماتی که از آن به سطوح یاد می‌شود در درس خارج حداقل ۶ سال به صورت فعال شرکت کند و خودش نیز زحمت بکشد به اجتهاد می‌رسد.
درس خارج ترکیبی از آموزش و پژوهش است، لذا آموزش باید با پژوهش همراه باشد.
دانش‌های مرتبط با درس خارج عبارتند: کلیات علم رجال، علم درایه، قواعد فقهی، تفسیر آیات الاحکام و آشنایی با متون حدیث.
یکی از رشته‌هایی که در علوم و معارف اسلام محور است فقه می‌باشد و محور‌های دیگری نیز وجود دارد مانند کلام اسلامی
موضوع درس خارج در وهله اول همان فقه و اصول است البته در درس خارج باید مسائل مستحدثه هم مورد بررسی قرار گیرد.
کسی می‌تواند استاد درس خارج باشد که چند دوره لمعتین، رسائل و مکاسب را تدریس کرده، ذهن نقاد و حافظه قوی داشته باشد.
استاد درس خارج قطعاً باید صاحب نظر باشد و وی می‌تواند در جریان تدریس و تحقیق نظریه ساز نیز باشد.
روش درس خارج
باید درس خارج به همان روش سنتی مبتنی بر اصول فقه معهود ادامه داشته باشد و باید از اعمال روش‌های دیگر که می‌تواند منجر به از بین رفتن فقه و فقاهت شود به شدت پرهیز شود.
أصول فقه که بعضی‌ها انتقاداتی بر آن دارند اگر به صورت صحیح تدریس شود می‌توان در دیگر علوم همانند تفسیر و معارف از آن بهره برد ولی باید أصول فقه از مسائل فلسفی تجرید شود زیرا مسائل فلسفی مسائل تکوینی است و أصول فقه مسائل اعتباری و مقداری مبتنی بر حسن و قبح عقلی است.
دروس خارج باید همچنان به صورت آزاد برگزار شود، البته موسسات و مدارس می‌توانند به طلاب در تکمیل تلاش علمی کمک نمایند.
درس خارج و پاسخگویی به نیازهای جامعه
با تربیت عالمان و مجتهدان مورد نیاز جامعه تا حدودی نیاز‌ها در این زمینه برآورده شده البته در برخی از زمینه‌ها کمبود‌هایی هست که باید برای رفع آن برنامه ریزی کرد.
ضمنا مراکز مرتبط می‌توانند محصولات علمی درس خارج را رصد و آن را به صورت نظریه قابل استفاده در اختیار مراکز مربوطه قرار دهند و می‌شود برای تامین این موضوع عده‌ای را در حوزه موظف نمود.
راهکار‌های زیر می‌تواند در معطوف نمودن درسهای خارج به نیاز‌ها موثر باشد:
الف. ارتباط علمی با مراکز مختلف علمی حوزوی و دانشگاهی داخل و خارج از کشور
ب. برگزاری همایش و کنفرانس‌های علمی در موضوعات مورد نیاز
ج. ارتباط علمی و برگزاری جلسات اساتید جوان درس خارج با مراکزی که نیازمند حل مسائل خود در سایه فقه اسلامی هستند.
