شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
مدیر حوزه‌های علمیه کشور در پیام تبریک نوروزی خود به طلاب، اساتید و فعالان حوزوی از طرح‌های بزرگ حوزه در آغاز قرن جدید خبرداد و گفت: ۱۰۰ محور و طرح مهم در بخش‌های مختلف تدوین شده است که این طرح‌ها به دنبال تعالی و رشد و ترقی حوزه در اسناد و درختواره رشته‌ها و آموزش‌های کاربردی و مطالعات راهبردی و آموزش‌های مجازی و هدایت علمی و فقه معاصر، پژوهش‌های جدید، واسپاری اختیارات به استان‌ها و تقویت استان‌ها در زمینه درس خارج و… بوده است.
به گزارش شبکه اجتهاد، استاد علیرضا اعرافی مدیر حوزه‌های علمیه در پیام تبریک به همه حوزویان و مبلِغان و مروّجان شریعت و خانواده‌های آنان، سیاست‌های حوزه علمیه را در آغاز قرن و سال جدید تشریح کرد که متن کامل آن را در ادامه می‌خوانید:
با عرض سلام خدمت همه حوزویان و روحانیون سراسر کشور. میلاد خجسته حضرت ولی عصر(عج) و سال نو و جدید و پیشاپیش فرارسیدن بهار معنویت و عبودیت و بندگی خدا و قرآن کریم را خدمت همه طلاب، فضلا، اساتید گرانقدر، مبلغان و مروجان شریعت در قالب طرح‌های هجرت و امین و روحانیون مستقر و سایر کسانی که در کار ترویج معارف الهی در ایران و جهان فعالیت می‌کنند و همچنین روحانیون فعال در مساجد و گروه‌های تبلیغی و جهادی و نهادهای دانشگاهی و آموزش و پرورش و دستگاه‌های فکری و فرهنگی و تبلیغی و برنامه‌های حوزوی و طلاب فعال در عرصه‌های هنری و ادبی و رسانه‌‌ای و تبلیغی و کسانی که در کارکردهای گوناگون حوزه در قلمرو آموزش و پرورش و تحقیق، فعالیت فرهنگی و هنری و اجتماعی فعالیت دارند تبریک عرض می‌کنیم.
برای همه فعالینی که در حوزه علم و جهاد علمی و تحقیق و تبلیغ در هر زمینه‌‌ای فعالیت دارند آرزوی موفقیت دارم. همچنین برای همه همسران و خانواده‌هایی که با حوزویان همراه هستند و سختی‌ها را به جان می‌خردند و تحمل مشکلات دارند و پشتوانه خانواده برای ادامه جریان تبلیغ و فرهنگ دین هستند، آرزوی کامیابی و موفقیت دارم.
از همه کسانی که برای اعتلای فرهنگ دینی و گسترش این فرهنگ در حوزه و دانشگاه و نهادهای علمی و فرهنگی فعالیت دارند، همچنین از همه نهادها و دستگاه‌های حوزوی در قم و سراسر کشور و سراسر جهان سپاسگزارم و مراتب تکریم و احترام را به آنها تقدیم می‌کنم.
اعرافی با اشاره به خطبه ۱۰۰ نهج البلاغه بیان کرد: امام علی(ع) بیان فرمودند: داستان خاندان پاک پیامبر(ص)، داستان ستارگان آسمان است که هرگاه ستاره‌‌ای غروب می‌کند، ستاره دیگر طلوع می‌کند و می‌درخشد و رشته درخشش این خاندان، هیچ گاه خاموش نمی‌شود و پیوسته و مستمر خواهد بود و هرگاه محور و قطب و ستاره‌‌ای غروب کند، ستاره دیگر می‌درخشد و آخرین این ستارگان، ستاره تابناک و خورشید فروزان حضرت ولی عصر(عج) است. خورشیدی که با طلوع او همه عالم در همه ساحت‌ها روشن می‌شود.
ستاره و خورشیدی که همه تاریخ توحید و پیشوایان در او جمع شده است که دربردارنده همه آروزها و آمال پیشین است. همچنین ایشان می‌فرمایند که در زمان حضرت ولی عصر همه صنایع و ره آوردهای خلقت خدا و جلوه‌های اسما و صفات خدا در آن دوره بی مانند به اوج خواهند رسید و همه تاریخ نبوت، درخشش پیدا می‌کنند.
گام به گام به سمت الگوی متعالی حرکت کنیم
تلاش ما و شما در حوزه‌های علمیه و در پرتوی انقلاب اسلامی و خون‌های پاک شهدا و امام شهدا آن است که زمینه را فراهم کنیم و گام به گام به سمت الگوی متعالی حرکت کنیم. این مساله همان رسالت اصلی است که بر دوش همه طلاب و اساتید و مبلغان و فعالان حوزوی قراردارد و باید در این مسیر سر از پا نشناسیم و سال به سال بر نیرو و توان و ظرفیت‌ها و صلاحیت‌های خود بیفزایم و از خداوند در این ایام شریف چنین، مسئلت داریم.
در پایان یک قرن، یعنی چهاردهم هجری قرار داریم و حوزه علمیه قم نیز در دوره جدید به یک قرن می‌رسد. پیشرفت‌های بشر، از یک سو و جنگ‌های جهانی، اشغال‌ها، ظلم‌ها و ستم‌ها برگ‌هایی است که در یک قرن روی داده است.
محور اول: پایه ریزی یک حوزه علمیه جدید به نام حوزه علمیه قم یکی از تحولات مهم قرن حاضر است. این حوزه و حوزه‌های دیگر در این قرن تحولات بسیاری را تجربه کرده اند. سختی‌ها و محنت‌ها و مشکلات بسیاری برای آنکه در هجمه استعمار نو و هجومی که به سمت معارف الهی و جریان توحیدی شده است، قدرت‌های ظالم سرکار آمدند و سرکوب‌های بسیاری انجام شد و هجمه‌های زیادی به حوزه نجف وارد کردند، در این قرن هزاران شهید تقدیم اسلام شد.
در همین یک قرن حوزه علمیه قم و نهاد روحانیت شاهد، شکل گیری نهضت‌ها و جریان‌های فکری متعدد هستیم و بالاترین دستاورد این یک قرن که به تعبیر شهید صدر آمال انبیا در آن جلوه گری می‌کرد، شکل گیری نهضت امام راحل و سپس انقلاب شکوهمند اسلامی است. انوار این نهضت از حوزه‌های علمیه با قدم مردم عزیز و شریف ایران و همراهی نهادهای متعدد از جمله دانشگاه‌ها، پدیده‌‌ای نو، بی بدیل به عنوان انقلاب اسلامی رقم خورد.پدیده‌‌ای که همه عالم را تحت تاثیر قراردارد و این تاثیرات پیش خواهد رفت.
حوزه در این قرن و در آستانه قرن جدید از یک تاریخ درس آموز یک قرن، برخوردار است. طلاب و اساتید و مدیران و فعالان نهاد دین و حوزه باید این یک قرن پیش را مطالعه و تحلیل کنند و قوت‌ها و ضعف‌های خود را بازشناسی کنند و با نگاهی نو و دل‌هایی مالامالی از امید، چشم‌هایی از افق‌های روشن به سمت قرن جدید حرکت کنید.
حوزه عصر جدید حوزه‌‌ای است که با سختی‌ها و چالش‌های فراوان و البته رسالت‌های سنگینی مواجه است. در این روزها باید با توشه گیری از گذشته آماده حرکت نو شویم.
محور دوم: محور دومی که می‌خواهم محضر شما طلاب و به خصوص طلاب و اساتید و محققان جوان و کوشا و فعال عرض کنم آن است که هویت حوزه ای، یک هویت فراصنفی و عمیقی است که هم باید آن را بشناسیم و هم در صدد تقویت و بالندگی آن باشیم. مهمترین عناصر و مولفه‌های هویت حوزوی که در طول هزار و چند صدسال در پرتو قرآن و ادعیه و مجاهدت‌ها و تلاش‌های بزرگان ما شکل یافته است از عناصری خاص شکل گرفته است.
مولفه نخست: حوزه علم بنیان، معرفت نهاد و پایه‌های آن مبتنی بر اندیشه ورزی و خرد ورزی است. اندیشه ورزی و خرد ورزی و علم‌بنیانی در ذات حوزه‌های علمیه وجود دارد. ما وارث یک تاریخ بزرگ هستیم که در آن سلسله عالمان و بزرگان ما در علوم عقلی، کلامی، فلسفی، فقهی، حدیثی و حتی رشته‌هایی چون ریاضی و طبیعی و نجوم و طب و… از یک تاریخ بسیار روشن و پرمایه برخوردار هستند.
حوزه‌های علمیه ما تخصصی تر شده است
گرچه امروز حوزه‌های علمیه ما تخصصی تر شده است و بخش‌هایی دیگر بر دوش دانشگاه است ولی روزگاری همه این علوم در حوزه‌ها و مدارس علمیه تدریس می‌شدند. حوزه‌های علمیه ما از پیشینه بزرگی از قلمروهای مختلف معرفتی برخوردار است. این دانش بنیانی و معرفت نهادی را باید بشناسیم، به آن افتخار کنیم و امروز آن را تحول ببخشیم و به سمت قلمروهای جدید حرکت کنیم.
حوزه تاریخ پر افتخار دارد و ضمن آنکه باید به آن افتخار کنیم نباید در آن تاریخ بمانیم و به افق‌های جدیدی در این زمینه قدم بزنیم و گام برداریم. حوزه همیشه به علم و دانش و معرفت شناخته شده است که باید تقویت شود.
امروزه اندیشه‌های گوناگون در عرصه‌های کلامی، حدیثی و تفسیری و بخش‌های مختلف در جهان وجود دارد که گاهی در رقابت با اندیشه و معرفت دینی است که باید این پایه‌ها را تقویت کنیم.
مولفه دوم، هویت ذات حوزوی، اخلاق، معنویت و آداب و سلوک معنوی و اخلاقی و الهی بوده است. این اصولی است که در کمتر جایی مثل حوزه جلوه گر است باید نگران باشیم که عناصر هویتی ما ضعف پیدا کند. باید در حجره‌ها و مراکز و جای جای حوزه‌های علمیه، نگاه مان به رشد شخصیتی جامع و تقویت پایه‌های معنوی و اخلاقی باشد.
در تاریخ ما ستارگان بزرگی که همه وجود آنها جلوه اخلاق و معنویت بود و در وجود آنها چیزی جز خدا نبود و با خدا معامله کردند و همه چیز را برای خدا می‌خواستند، موج می‌زند. این مولفه باید در نظامات حوزوی عمق یابد.
مولفه سوم، اجتماعی بودن حوزه است. حوزه و نهاد روحانیت، همواره مردم گرا و اجتماعی بوده است. در کنار مردم به ویژه نیازمند و مستمندان قرار داشته است که این هویت، هویت کمی نیست. به شدت باید نسبت به کاهش این مساله در نهاد روحانیت و حوزه نگران باشید. امیدوارم همه ما بتوانیم در کنار مردم زندگی کنیم و گره گشای مشکلات آنها باشیم. باید با جوانان همراه باشیم و به آنها عشق بورزیم، نه از باب تصنعی و شکلی بلکه باید از عمق جان با آنها همراه باشیم.
مولفه چهارم، رویکرد سیاسی و ورود عالمانه و سنجیده در نهضت‌های سیاسی است. این همه جریانات اجتماعی و سیاسی که از حوزه به نفع مردم و جامعه و بشریت شکل گرفت، قابل دقت است. ذات حوزه یک ذات اجتماعی و سیاسی به معنی درست است نه سیاست زدگی و بازی‌های سیاسی، بلکه سیاست مبتنی بر اندیشه الهی.
مولفه پنجم، تبیین و تبلیغ و فرهنگ سازی و اقدام برای انفاق معارف الهی در قالب تبلیغ و مدیریت‌های معنوی و الهی و اجتماعی است که این را نیز باید متناسب با دنیای امروز حفظ کنیم.
مولفه ششم، این است که حوزه ما همیشه فراتر از مرزها فعالیت می‌کرده و دارای رویکرد تمدنی و بین المللی بوده و به همه بشریت توجه داشته است. امروز باید عناصر مهم تاریخی حوزه در علم و پژوهش واخلاق و سبک زندگی حوزوی که یک مقوله عمیق است توجه کنیم و این عناصر به دست شما است که حفظ می‌شود.
امروز نگرانی جدی نیز در حرکت‌های روحانیت داریم
محور سوم: محور دیگر، آن است که ما در عصر جدید، این دنیای پرتلاطم و لبریز از سوال و پرسش و نیازهای جدید باید حوزه را متحول کنیم. بالندگی و تطور و رشد و ارتقای حوزه، از وظایف ما است. حوزه عصر انقلاب و دنیای جدید با حوزه عصر پیشین و انزوا متفاوت است. این تعبیری است که رهبر انقلاب فرمودند که حوزه عصر انزوا و انقلاب. حوزه علمیه امروز ما در دنیایی که با دنیای پیشین متفاوت است از این جهت که گروه‌ها و مراکز مختلف و متنوع علمی و فرهنگی پیدا شده است و هزاران هزاران پرسش رویاروی اندیشمندان قرار ما قرارداد باید خیز جدید داشته باشد و آسیب‌ها و ضعف‌های خود را بشناسد. ما امروز نگرانی جدی نیز در حرکت‌های روحانیت داریم.
در محور سوم باید دقت کنیم که سرمایه اجتماعی حوزه ممکن است به خطر بیفتد و آسیب‌های مختلف ممکن است افزایش پیدا کند. انواع آسیب‌هایی که نمی‌خواهیم به آنها بپردازیم ممکن است این جامعه را تهدید کند، ولی مهمتر آنکه از درون ممکن است ضعف پیدا نکنیم. بنیه‌های علمی و اخلاقی و تربیتی، سبک زندگی الهی و مردمی ما نباید دچار ضعف شود. تعاملات ما با دانشگاه و جامعه و طبقات گوناگون مردمی نباید کاهش پیدا کند. این موارد ضعف‌های درونی است که ممکن است رسوخ کند، ولی از دیگر سوی ممکن است دچار ضعف‌های بیرونی و چالش‌های بیرونی شویم.
ضعف‌ها در مدیریت نهاد حوزه و نهاد حوزه و روحانیت باید مرتفع شود. این مسئله نیازمند هوشمندی بیشتر است.
محور چهارم آن است که برخی از نکات مهمی که همه باید دست به دست هم در آغاز قرن و سال جدید به آن بپردازیم.
نخست: ضرورت هم افزایی در جهت ارتقای همان عناصر هویتی حوزه و ضرورت بازسازی و بالندگی حوزه و اصلاح ضعف‌ها و کاستی‌ها امر بسیاری مهمی است که باید به آن بپردازیم. بازسازی و بالندگی و ارتقای عناصر هویتی حوزه اصلی مهم و حیاتی است.
در این جهت، مدارس و مراکز علمی و فرهنگی و دینی ما باید برنامه و اقدام و عمل داشته باشند و گروه‌های خاصی برای این امر تشکیل دهند تا ضعف‌ها را رصد کنند و نشاط و انگیزه سرشار و وافر در نهاد حوزه و روحانیت شکل بگیرد.
دوم: عصر پسا کرونا است. در دو سال گذشته شاهد سختی‌های زیادی برای ملت خود و امت اسلام و مردم جهان بودیم. در همین زمینه تلفات انسانی وسیع و سختی‌های متعدد و پیامدهای اقتصادی و اجتماعی و روحی و روانی و علمی به شکل گسترده در طی کرونا در جهان پدیدار شد. در کنار سایر مشکلات و سختی‌هایی که برای ملت ما و به تبع آن برای حوزه‌ها وجود داشت ولی یک پیامد منفی، افت علمی و تحصیلی و افت فعالیت‌های فرهنگی و جریان سازی‌های فرهنگی و علمی است که هم در دانشگاه و هم در حوزه و هم آموزش و پرورش ایجاد شده است.
ضرورت بازسازی نظامات علمی و فرهنگی، ترمیم و جبران آسیب‌های پیدا شده در اثرکرونا و سایر آسیب‌هایی است که در میان ما ممکن است وجود داشته باشد. مواجهه عالمانه با این پیامدها و آسیب‌ها و حل مشکلات باید ایجاد شود. در اینجا مشکلات زیادی وجود دارد که باید با همت همه طلاب و بازگشت به این نظام علمی و آموزشی حضوری و فعال و پرنشاط جبران شود.
بیش از ۱۰۰ طرح مهم و تحولی و بزرگ
سوم: مقوله ارتقای کیفی در همه ابعاد. در برنامه‌های گوناگون ما باید کیفیت را محور قراردهیم. از جمله کیفیت تدریس و تحقیق و کیفیت مسایل اخلاقی. باید برنامه‌های ما کیفیت گرا شود. استمرار شعار اقدام و عمل در برنامه‌های حوزه است. بیش از ۱۰۰ طرح مهم و تحولی و بزرگ در پرتوی اسناد متعدد در چند سال گذشته در مدیریت حوزه و حوزه انجام شد، در دو سال اخیر آرام آرام به سمت اقدامات جدید حرکت کردیم. در این زمینه باید به دنبال عمق بخشیدن به این امور هستیم.
۱۰۰ محور و طرح مهم در بخش‌های مختلف تدوین شده است که این طرح‌ها به دنبال تعالی و رشد و ترقی حوزه در اسناد و درختواره رشته‌ها و آموزش‌های کاربردی و مطالعات راهبردی و آموزش‌های مجازی و هدایت علمی و فقه معاصر، پژوهش‌های جدید، واسپاری اختیارات به استان‌ها و تقویت استان‌ها در زمینه درس خارج و… بوده است. در این زمینه مستلزم اقدام جدی و تلاش مضاعف و جمعی همه گان باشد.
چهارم: یک صدمین سالگرد احیای حوزه علمیه قم است که در این زمینه باید خروجی مناسبی در بازشناسی دستاوردهای حوزه علمیه قم و دستاوردهای حوزه‌های علمیه در یک صد سال اخیر داشته باشیم.
پنجم: سیاست خروج و هجرت و ماندن هدفمند است که در این زمینه در قالب طرح آمایش کارهای متعددی انجام می‌شود. روح این فعالیت آن است که سالانه باید خروجی‌های مناسب برای مردم و جامعه و ورود در کارکردهای گوناگون داشته باشیم. همچنین باید زمینه رشد طلاب و اساتید و فضلای جوان و مستعد را فراهم کنیم.
بیش از ۹۰ درصد جامعه روحانیت در سختی و رنج زندگی می‌کنند
ششم: مسایل معیشتی. می‌دانیم که سخت ترین وضعیت معیشت از آن طلاب است که بیش از ۹۰ درصد جامعه روحانیت در سختی و رنج زندگی می‌کنند و در کنار سایر اقشار به شکل جدی تر جامعه وسیعی در حوزه جامعه روحانیت با سختی‌های زندگی دست و پنجه نرم می‌کنند. معیشت هدفمند با هدف کاستن از بار سختی‌ها وظیفه ما است و در اینجا از رهبری و مراجع معظم که راهبر حوزه‌های علمیه هستند تقاضا داریم به این مساله هم همچنان عنایت داشته باشند.
هفتم: کارکردهای حوزه در درون و حوزه بین الملل در ارتباط نهادهای علمی و فرهنگی و آموزشی.
هشتم: ورود سنجیده و عالمانه در جهاد تبیین و عرصه‌های فناوری‌های نوین و فضای مجازی در ایران وجهان است.
نهم: تقویت ارتباطات مردمی و جریانات جهادی و فعالان حوزوی در عرصه‌های مختلف است که همه این موارد نیازمند تلاش وافر دارد که آخرین نکته نیز بازهم باید روی بنیه‌های علمی و معنوی خود پای بفشاریم و همه برنامه‌ها برای اینکه حوزه ما یک حوزه کامل و جامع باشد و به همه پرسش‌های امروز جهان و ایران پاسخ دهد باشد و رشد علمی در مکاتب فلسفی و اندیشه‌های گوناگون کم نیست و باید نقاط خاص ارتباطی آنها با حوزه را باید بسنجیم.حضور در عرصه فلسفه‌های مضاف و ارتباطات آنها با نظریات علوم انسانی و اسلامی و گسترش مرزهای علوم اسلامی از جمله وظایف ما است.
میثاق برای ارتقای حوزه
ما با همه طلاب و اساتید و محققان و مبلغان و فعالان و مدیران و کادر حوزه میثاق را می‌بندیم که برای ارتقای حوزه سر از پا نشناسیم. نیازمند آن هستیم که مطالبات رهبری و رهنمودهای ایشان و اندیشه متعالی امام بزرگوار را به عنوان محور قراردهیم و همچنین هدایتهای مراجع معظم و نظرات و طرح‌های اساتید و طلاب را مد نظر قراردهیم و طرح کلان تحول حوزه در قالب اسناد و برنامه ۵ ساله در حال انجام است. این مسیر دشوار است ولی با عزم و تلاش همه گان محقق می‌شود.
با خداوند متعال و حضرت ولی عصر(عج) و شهدا و امام شهدا و اولیای دین و سلف صالح و سپاه اندیشه و فرهنگ دین و حوزه پیمان می‌بندیم که با همراهی همه فعالان این حوزه گام‌های اساسی برداریم.
