تفاوت بین پخش زنده و غیرزنده در احکام نگاه/ مصطفی قناعتگر

اختصاصی شبکه اجتهاد: به دلیل مستحدثه بودن عکس و فیلم (زنده و غیرزنده)، آیه یا روایتی که به عنوان دلیل خاص قابل استناد باشد وجود ندارد. این نوشتار، تلاشی است برای حل کردن یک مساله از مسائل بی‌شماری که در این حوزه وجود دارد؛ یعنی بررسی حکم نگاه به تصاویر پخش زنده و غیرزنده.

چهار نظریه اصلی در حوزه مقایسه حکم نظر به تصاویر زنده با تصاویر غیرزنده وجود دارد:

یکم: یکسانی حکم که همان حکم نظر به عکس نامحرم است.

دوم: یکسانی حکم که همان حکم نظر به شخص نامحرم است.

سوم: تفاوت حکم به این شکل که نظر به تصویر غیرزنده در حکم نظر به عکس و نظر به تصویر زنده در حکم نظر به شخص است.

چهارم: همان نظریه سوم با این تفاوت که یکسانی حکم نظر به تصویر زنده شخص و حکم نظر به شخص، به شکل احتیاط وجوبی است.

پس از بررسی ادله هر کدام از این نظریات، تمامیت و استحکام نظریه اول به اثبات می‌رسد. در بررسی این نظریه‌ها، ثابت می‌شود که از جهت «تکنیکی و عرفی»  موضوع حکم یکسان است و در نتیجه دلیلی بر تفاوت حکم وجود ندارد. اما نظریات دیگر که با دلیل «اطلاق ادله»، «تنقیح مناط» و «یکسانی عرفی متعلق حکم» به میدان آمدند، با تضعیفات غیر قابل پاسخی مواجه شدند.

بررسی‌ها نشان می‌دهد حکم نگاه به تصاویر پخش زنده با حکم نگاه به تصاویر پخش غیرزنده تفاوتی ندارد. اگر در هر کدام از این دوگونه تصویر حکمی (حلیت نگاه/ حرمت نگاه) اثبات شود، در دیگری نیز همان حکم جاری است. نیز حکم نگاه به این دو گونه تصویر، فی نفسه حلیت است؛ مگر اینکه موانع سه گانه «قصد التذاذ»، «خوف وقوع در مفسده» و «هتک حرمت مومن و مومنه» بر سر راه این حلیت قرار گیرد.

توجه به استنادات و مدارک حکم نظر به عکس، توانسته نقش تعیین کننده‌ای در نتیجه مختار داشته باشد. همچنین وحدت حکم نگاه به این دو گونه تصویر با حکم نگاه به عکس صواب می‌نماید. نیز بررسی حکم نظر به عکس، از محرهای رسیدن به نتیجه یادشده است.

پس از آگاهی از اینکه حکم شرعی نگاه به تصاویرزنده سخت‌تر از نگاه به تصاویر غیرزنده نیست، دیگر داعی و انگیزه‌ای برای متولیان رسانه جهت جلوگیری از پخش برخی تصاویر از این جهت وجود ندارد. همچنین با وجود احکام سهل نظر به عکس (جواز در صورت نشناختن، جواز در صورت نامسلمان بودن، جواز در صورت اعتنا نکردن به نهی از منکر) و وجود همین احکام در دوگونه تصویر یادشده، پخش چنین تصاویری، سعه صدر بیشتری را از سوی مدیران رسانه می‌طلبد.

(این یادداشت، برگرفته از مقاله‌ای است که در سالیان پیش تدوین شده است. برای نظر به ادله، خواندن متن کامل آن مقاله پیشنهاد می‌شود)